Bouw aan je partners!” dat is de belangrijkste les van architect Daniel Venneman van woonpioniers bij de realisatie van het tijdelijke hoofdkwartier van Stadslab Raum in Utrecht. Woonpioniers is een collectief dat vier jaar geleden werd opgericht door Venneman en Arthur van der Lee. Na de realisatie van kleine woongebouwen als tiny houses en een atelierwoning is het Raum-paviljoen het eerste gebouw dat verschillende gebruiksfuncties als wonen, werken en publieke ruimte verbindt. Bovendien is het houten paviljoen modulair opgebouwd, een bouwconcept waarmee woonpioniers de afgelopen jaren experimenteerde maar dat nu daadwerkelijk is gerealiseerd.
Houten Raum-paviljoen
“De oorspronkelijke vraag was een nederzetting van tiny houses die wij in onze portfolio hebben. Dat was budgettair onhaalbaar. Vervolgens hebben we een aantal andere concepten waarmee we werken slim gecombineerd.” Het houten Raum-paviljoen bestaat uit vijf geschakelde units en is daarom aan te passen en uit te breiden, zegt Venneman. Op de begane grond bevinden zich zowel de community kitchen als een werkplek annex kleine tentoonstellingsruimte. Daarboven zijn twee logiesvertrekken met sanitair die fungeren voor tijdelijk verblijf voor kunstenaars, die worden uitgenodigd om publieke kunstwerken op locatie te maken. “Dit makershuis is daarmee het eerste gebouw van Woonpioniers dat is opgebouwd uit autonome units en geen primaire woonfunctie heeft.”
Gebouw als blanco canvas
Het hele traject van ontwerp tot realisatie moest in zes maanden zijn afgerond. “Dat kan alleen als je een team van betrouwbare en meedenkende bouwpartners achter de hand hebt.” Al in de ontwerpfase zaten deze partners aan tafel. Ook de opdrachtgever had een waardevolle inbreng. Omdat woonpioniers voorheen tiny houses had ontworpen, was Venneman het gewend om intensief met een opdrachtgever die tevens gebruiker is aan tafel te zitten. “De houding en inbreng van het kunstplatform Raum was soms heel gedetailleerd en ook conceptueel. Dat heeft absoluut bijgedragen aan de kwaliteit van het gebouw. Daarom hebben wij ook voorgesteld om het gebouw als een blanco canvas, een soort eerste kunstwerk te beschouwen.” Maar toen kunstenaars Job Wouters en Gijs Frieling vervolgens begonnen te schilderen was dat toch wel een ‘slikmomentje’. “Het voelde net alsof onze pasgeboren baby werd getatoeëerd! Maar nu, een paar happen lucht later, is het echt tof om te zien dat er zo echt een gesamtkunstwerk is ontstaan.” Wat Venneman bevestigde in zijn vertrouwen in langdurige samenwerkingen was de moeizame realisatie van het ‘eetbaar dak’. “Dat hadden wij nog niet eerder gedaan en wij zijn voor de aanleg daarvan afgegaan op advies van een bedrijf dat wij niet kenden. Er ligt nu dak dat groen is maar niet eetbaar. De les:”Houd altijd controle over alle aspecten van het ontwerp en controleer elk stap in het proces.
Cross laminated timber houtpanelen
Het paviljoen bestaat vrijwel volledig uit cross laminated timber (clt) houtpanelen. “Deze panelen van vurenhout met een laminaat van douglashout worden in een fabriek gemaakt, zijn relatief snel en goedkoop te transporteren, monteren en eventueel demonteren en kunnen aan het eind van hun levensduur gecomposteerd worden.” De oorspronkelijke vraag van Raum was: bouw een gebouw dat twee jaar staat. “Wat zonde is. daarom hebben we een gebouw ontworpen dat over twee jaar kan worden verplaatst en daar worden verkleind of vergroot. desnoods worden de losse onderdelen hergebruikt.” Door het prominente hout heeft het paviljoen een pure en authentieke uitstraling. “Het is gevestigd bij het treinstation van de Utrechtse vinex-wijk Leidsche Rijn, een van de grootste bouwputten van Nederland. Alles is daar nieuw. Een massief blok hout is iets wat deze plek van steen een ziel geeft. Bovendien kan het modulaire gebouw mee evolueren met toekomstige plannen voor dit gebied.” Al ziet Venneman ook de valkuilen van modulaire units. “Voor je het weet ben je prefab containers in een strak grid aan het stapelen met een geestdodende repetitie tot gevolg. Wat nou juist níét de bedoeling is. De units moeten juist variëren in vorm en openheid of materiaal en in elkaar overvloeien.”
Modulair en biobased
Alle uitgangspunten die Woonpioniers de afgelopen vier jaar heeft geformuleerd, komen terug in het Makershuis van Raum: modulair, biobased en gericht op alternatieve manieren van samenleven. Oftewel: “Het biobased materiaal was in dit geval hout. Omdat we zo veel expertise en een goed netwerk hierin hebben, hebben we dit intensieve bouwtraject goed kunnen afronden.” Tegelijkertijd is het makershuis ook een testlab voor toekomstige plannen. een concept dat woonpioniers ontwikkelt, is een woongebouw met zelfstandige leefunits maar waarin een aantal functies collectief worden gedeeld, zoals installaties maar ook een gemeenschappelijke living of werkplekken. Het makershuis van Raum is een eerste materialisatie van dat concept. “Het is een community-gebouw waarin twee kunstenaars tijdelijk wonen en werken.” Ook het toekomstige co-living concept moet herhaalbaar en schaalbaar zijn. Venneman, lachend: “parametrische architectuur, waarmee mensen juist terug naar de basis kunnen gaan. High- en lowtech tegelijkertijd!”
Projectgegevens
Locatie: Leidsche Rijn
Project: Makershuis
Architect: Woonpioniers (Daniël Venneman i.s.m. arthur van der lee)
Technisch advies: Coen energie comfort
Aannemer: Woodteq houtconstructies
Voornaamste toeleverancier: Meyr melnhof Holz Crosslam Vloeroppervlakte bruto/netto: 67,8 m2 bruto / 57,9 m2 netto + dakterras: bijeenkomstfunctie netto totaal 45,8 m2, bruto totaal 53,2 m2; logiesfunctie netto totaal 12,1 m2, bruto totaal 14,6 m2
Bruto inhoud: 213 m2
Oplevering: 2017
Tekst: Jeroen Junte
Fotografie: Juri Hensch
Dit artikel is gepubliceerd in Bouwwereld nummer 9 van 2019 in de rubriek Mijn Eerste, waarin het eerste gebouw, een bijzondere opdracht of een speciale techniek van jonge architecten wordt belicht.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
woonpioniers