Optimale keuzes voor gevels van gebouw Fenix 1

De oplevering van de Fenixloods geeft Rotterdam Katendrecht een enorme impuls. Het gebouw omvat een mix van functies in een bestaande loods met een nieuwe bovenbouw. Reynaers Aluminium dacht al in een vroeg stadium mee over het optimale gevelsysteem voor elk bouwdeel.

Combinatie van oud en nieuw

Het imponerende gebouw Fenix I in Rotterdam Katendrecht is een combinatie van bestaand en nieuw. De 100 jaar oude Fenixloods biedt onderdak aan diverse commerciële, culinaire en culturele functies. Daarbovenop is nieuwbouw geplaatst met 212 loftappartementen. Deze Fenix Lofts zijn uitgevoerd in tunnelgietbouw en staan op een zware stalen tafelconstructie, die constructief volledig los gehouden is van de bestaande bebouwing. Stalen kolommen van 15 meter lang ‘prikken’ door de bestaande loods heen en zijn gefundeerd op nieuwe zware poeren, die precies tussen de bestaande fundering van de loods gesitueerd zijn. In totaal zit er ongeveer een miljoen kilogram staal in de draagconstructie.

Aluminium in de gevel

Tussen de bestaande loods en de betonnen bovenbouw is een ‘incisielaag’ gecreëerd. In deze extra hoge overgangslaag bevinden zich de stalen vakwerken van de tafelconstructie, die architectonisch zijn gebruikt als beeldbepalende elementen in de gevel. Deze incisielaag omvat lofts met ruim 4 meter vrije hoogte, voorzien van een glazen vliesgevel die terugligt ten opzichte van beide gebouwen. De eigentijdse Fenix Lofts lijken daardoor bijna te zweven boven de bakstenen oudbouw. De industriële uitstraling van staal en glas van de lofts sluit aan bij de traditionele havenarchitectuur.

Ontwerp van Mei architects and planners

Het gebouw is ontworpen door Mei architects and planners uit Rotterdam, in opdracht van Heijmans Vastgoed. “Er is gekozen voor aluminium gevelprofielen om het gewicht te beperken. Daarnaast heeft het stugge aluminium constructieve kwaliteit”, aldus het architectenbureau. Al in een vroeg stadium nodigde Heijmans Reynaers Aluminium uit om samen met Mei architects and planners mee te denken over de verdere uitwerking van de gevels. Gerard Meijer van Reynaers Aluminium schoof samen met gevelbouwer Van Hoesel uit Goirle aan in dit overleg. “Als systeemleverancier weten we alles van onze profielen en systemen, maar we hebben er een gevelbouwer bij betrokken om ook iets te kunnen zeggen over de montage en de totaalprijs”, zegt Gerard Meijer van Reynaers Aluminium. Na de aanbesteding mocht gevelbouwer Van Hoesel het project ook uitvoeren.

Vinden van juiste oplossingen en systemen

Belangrijk in dit voortraject was het vinden van de juiste oplossingen en systemen, die voldeden aan de esthetische wensen van de architect in combinatie met de technische eisen van brandwerendheid, wind- en waterdichtheid, geluidsisolatie en thermische isolatie. Reynaers werkte een voorstel uit samen met projectmanager en bouwtechnoloog Robert Platje van Mei architects and planners. Op een aantal onderdelen werden daarbij gangbare grenzen overschreden en projectspecifieke oplossingen uitgewerkt die soms nog verder moesten worden getest, vertelt Gerard Meijer. “Zo zijn er in een brandwerende pui van de incisielaag valramen toegepast. Normaliter hebben die een raamkruk als bediening, maar hier zaten de ramen te hoog. Daarom moesten ze worden bediend met een bovenlichtsluiter. Dat kan, maar dan moet je wel zorgen dat de sluitpunten niet afwijken van de geteste uitvoering. Omdat je afwijkt van de geteste opstelling heb je tevens een conformiteitsverklaring nodig van de notified body, in dit geval Efectis.”

Test op wind en waterdichtheid

Ook voor de grote schuifpuien in de balkongevels van de loftappartementen zijn grenzen opgezocht. Deze schuifpuien weken af van waar het systeem CP 130 op getest was. “Het weer kan behoorlijk spoken op deze plek. Om zeker te weten dat de puien ook in deze afmetingen, in dit windgebied en op deze hoogte voldoen aan de eisen van wind- en waterdichtheid, hebben we ze opnieuw getest.” Mei architects and planners plaatste deze tweedelige hefschuifpuien op elk stramien van 4,30 meter tussen de betonschijven. Uitgangspunt was een zo transparant mogelijke gevel met zo min mogelijk profielonderbrekingen, om zo het grandioze uitzicht aan met name de Rijnhavenkade te maximaliseren. De borstwering van de balkons bestaat om diezelfde reden ook uit volglazen panelen. Op de hoogste laag had de architect in eerste instantie nog grotere schuifpuien ontworpen. “Maar dan moet je naar een ander systeem toe, met zwaardere profielen. Om de schuifpuien toch in hetzelfde profielsysteem uit te kunnen voeren, heeft de architect de afmetingen van de puien aangepast. Zo hebben we samen gezocht naar de meest optimale oplossingen om te voldoen aan alle verschillende eisen, zowel esthetisch als functioneel.”

Slank versus robuust

Soms moesten er compromissen worden gesloten. Zo waren voor het renovatiedeel van de bestaande loods de smalle profielen van het SL 38-systeem precies wat de architect beoogde, perfect als vervanger van de oude stalen profielen. Maar in de nieuwe gevelopeningen aan de Rijnhavenkade en de gevels van de arcades aan de Veerstraat is in afwijking daarvan gekozen voor het standaardprofiel CS 77. Dit zwaardere profiel is beter bestand tegen het intensieve gebruik van bijvoorbeeld deuren in de hier geplande commerciële ruimtes. “Soms is er spanning tussen smal en robuust; tussen de esthetische en de functionele eis. Dan moet je samen de beste oplossing kiezen.” Uiteindelijk kozen Reynaers Aluminium en Mei architects and planners steeds voor bestaande profielsystemen, zodat er geen nieuwe modificaties nodig waren.

Haalbaar en maakbaar

Dat Reynaers Aluminium al in een dergelijk vroeg stadium van het ontwerpproces aanschoof, gebeurt in de ogen van Gerard Meijer nog veel te weinig. “Maar ik zie het wel steeds meer gebeuren. Het biedt namelijk grote voordelen. Doordat je samen de mogelijkheden bespreekt, krijg je veel meer voor elkaar. Je kunt samen de optimale keuzes maken en weet precies wat maakbaar is. Dat maakt ook dat je bij de aanbesteding appels met appels kunt vergelijken. Het is duidelijk wat je vraagt en je kunt prijzen goed vergelijken doordat de keuzes al op detailniveau zijn uitgewerkt. De haalbaarheid en maakbaarheid zijn onderzocht.” Robert Platje beaamt dat. “Doordat Gerard er vanaf het begin bij betrokken was, konden we tijdens het ontwerpproces al detailkeuzes maken en het ontwerp uitvoerbaar maken. Voor Heijmans werd het bouwplan meteen concreet, waardoor hun budgetten beter waren te sturen.”

Stijfheid incisielaag

Gerard Meijer: “We hebben bijvoorbeeld gekeken naar de zwaarte van de aluminium constructie voor de hoge vliesgevels in de incisielaag om de stijfheid te kunnen garanderen. We bepaalden wat de mogelijkheden in aluminium waren en kozen voor het systeem CW 50 met vouwwanden. De verticale stijlen van deze laag zijn voorzien van een additioneel profiel dat overdag zorgt voor schaduwwerking en ‘s nachts van onderaf wordt aangelicht. De maten die we voor dit systeem nodig hadden, hadden de instemming van de architect. Dan kan een inschrijver daarna niet meer zeggen dat het niet kan of komen met een oplossing in staal.”

Maten van zonwering

“Maar we hebben waar nodig ook verder gekeken dan onze eigen producten. Dat gold bijvoorbeeld voor de zonwering. Toen ik de tekeningen zag, viel me op dat het best groot was wat er aan zonwering moest worden ingepast boven de schuifpuien. We hebben toen bij een zonweringsleverancier geïnformeerd of deze oplossing überhaupt mogelijk was en met welke maten we dan rekening moesten houden. Daar hebben we onze adviezen op afgestemd. Dat wil niet zeggen dat de gevelbouwer bij zijn inschrijving aan die zonweringsleverancier vastzit, maar het betekent wel dat we van tevoren de maakbaarheid al hebben vastgesteld.”

Smalle profielen

Opvallende keuze is dat ook in het nieuwbouwdeel het SL 38profiel is toegepast. Dit smalle profiel is vooral populair in renovaties en transformaties, als vervanging voor de oude stalen raamprofielen. “Het is daarvoor een heel geschikt profiel dat veel wordt toegepast. Dat zie je bijvoorbeeld ook terug in de inzendingen voor de Reynaers Projectprijs. Een groot deel van de inzendingen zijn renovaties en transformaties, met toepassing van het SL 38-profiel.” Mei architects and planners pasten bij de Fenixloods dit smalle profiel toe in de binnengevels, die uitkijken op de binnentuin. Reden hiervoor was vooral de maximale daglichttoetreding. Met name voor de lager gelegen verdiepingen speelde dit een grote rol. De binnentuin is omsloten door de appartementen, in negen bouwlagen aan de kant van de Rijnhaven en zes aan de zijde van de Veerlaan. De verlaging van negen naar zes bouwlagen helpt om meer daglicht in de binnentuin te krijgen, maar sluit ook aan bij de lagere bebouwing van Katendrecht. De subtiele aluminium kozijnen in deze gevel zijn, net als de trappen en balustrades, uitgevoerd in gebroken wit. De gesloten delen in deze gevels zijn bekleed met hout dat op elke onderliggende verdieping een lichtere tint heeft, waardoor de lager gelegen woonlagen optisch lichter ogen.

Binnenpromenade

Aan deze binnentuin zijn ook de entrees van de appartementen gesitueerd. De centrale ingang naar de lofts ligt in een passage in de oude loods. Bewoners lopen daarbij langs de leslokalen van de Hogeschool voor de Kunsten Codarts en Circus Rotjeknor. Met de lift gaan ze vervolgens letterlijk door het dak van de loods naar hun appartement. Dat dak is boven de passage opengebroken, zodat ze al vanaf de begane grond hun eigen appartement kunnen zien. De binnenpromenade is overdag geopend voor publiek dat van de Veerlaan naar een van de restaurants aan de kade wil. Daardoor worden onverwachte ontmoetingen gecreëerd tussen bewoners, passanten en jonge kunstenaars.

Geslaagd ontwerpproces

Nu Fenix I inmiddels is opgeleverd kan Gerard Meijer terugkijken op een zeer geslaagd ontwerpproces met een prachtig eindresultaat. “Als je zo’n loods eerst ziet, denk je misschien: wat moet je ermee? Veel van zulke gebouwen worden gesloopt. Maar als je de historie kent en ziet, dan is het de moeite waard om ze te bewaren. En het is een prachtig gebouw geworden, dat veel toevoegt aan de wijk.”

Projectgegevens:
Locatie: Veerlaan, Katendrecht
Opdrachtgever: Heijmans Vastgoed
Ontwerp: Mei architects and planners, Rotterdam
Constructieadviseur: ABT
Uitvoering: Heijmans Woningbouw
Gevelbouw: Van Hoesel, Goirle
Profielen: Reynaers Aluminium
Bouwperiode: december 2015 (start renovatie) november 2017-2019(start bovenbouw)

De rubriek Praktijkcase is een samenwerking tussen een fabrikant en het vakblad Bouwwereld. Op deze pagina laat de fabrikant zien hoe een product of dienst wordt toegepast in een project en hoe hij kan samenwerken met bouwtechnici, constructeurs en/of architecten.