Tweede leven voor Olympisch Stadion

Vincent Elshof ontwierp voor zijn masterproject een transformeerbaar stadion voor de Olympische Spelen in Japan. Het conceptuele idee was: transformeer het stadion na de drie weken waarin het de primaire functie als voetbaltempel heeft vervuld tot een appartementencomplex.

De Olympische Spelen die dit jaar in Japan zouden plaatsvinden, zullen vanwege het coronavirus verschoven worden naar 2021. De grootse sportcomplexen die speciaal voor de spelen worden gebouwd, zijn een onmisbaar onderdeel. ze worden ontworpen door de hoogst aangeschreven architectenbureaus en geven tijdens het evenement de juiste sfeer en grootsheid aan de olympische spelen. Het probleem dient zich pas aan na afloop van de spelen. vanaf dat moment verliezen de nieuwe stadions hun functie en wat dan? dit sociaaleconomische probleem komt gelukkig niet in alle landen voor waar de olympische spelen gehouden worden. Vooral in de armere landen is verwaarlozing van de olympische sportcomplexen erg groot. Denk bijvoorbeeld aan Rio de Janeiro of Griekenland.

Masterproject

In mijn masterproject ben ik voor dit probleem een oplossing gaan zoeken. Om het project concreter te maken, heb ik een stadion ontworpen voor de Olympische Spelen in Tokio. Na bestudering van het masterplan van de Olympische Spelen en de stad Tokio in het algemeen bleek het artificiële eiland ‘Odaiba’ een zeer geschikte locatie.

Het concept

Het concept van het project is simpel. Door de tribune van het stadion weg te halen, ontstaat er genoeg ruimte en licht in het gebouw om een andere functie toe te laten na het plaatsvinden van de olympische spelen. In dit geval zal het ontworpen stadion hergebruikt worden als appartementencomplex. Deze functie is gekozen vanwege de enorme groei van de bevolking van Tokyo en het ontbreken van residentiële gebouwen op Odaiba. Terwijl, in de jaren vijftig, wonen wel de beoogde functie zou moeten worden van het eiland.

Publieke functies

Het stadiongebouw zal na de olympische spelen niet enkel uit appartementen bestaan. De begane grond en eerste verdieping, die tijdens de spelen voornamelijk functioneren als de loopgangen en plekken om eten en drinken te kopen, zullen hierna publieke functies krijgen. Denk aan een supermarkt, een sportschool, barretjes, restaurants en dergelijke. De bovenste vier lagen van het gebouw vormen een combinatie van een tweetal hotels en een ‘short stay hotel’. Deze hotels zullen al operationeel zijn tijdens de wedstrijden en zijn daardoor de perfecte verblijfplek voor de echte sportfans. ook zullen de hotels tijdens de verbouwingsfase gebruikt kunnen worden, zodat tevens in deze overgangsfase het gebouw levendigheid en inkomsten kan genereren.

c-vorm

De plaatsing van de functies en de vorm van de tribunes geven de doorsnede van het gebouw een c-vorm. De vorm van de tribune is ontstaan door het optimaliseren van de zichtlijnen. Hierdoor heeft elke toeschouwer een goed zicht op de wedstrijd. door de volumes van het gebouw hier tegenaan te leggen, ontstaat deze vorm. De bovenste verdiepingen zijn trapsgewijs teruggelegd richting het midden, zodat het veld vanaf de hotelkamers ook goed te zien is.

Eenvoudig aanpasbaar

Aangezien het gebouw door de veranderende functie (na de olympische spelen) eenvoudig aanpasbaar moet zijn, is het belangrijk dat de tribunes goed los te koppelen zijn van het gebouw. Ondanks dat de tribunes weggehaald worden, zijn deze toch een van de belangrijkste ontwerp-aspecten. De tribune is opgebouwd uit drie onderdelen met elk zijn eigen materialisatie. De stevigheid wordt gerealiseerd door een stalen frame dat slechts op twee punten wordt bevestigd aan het gebouw. Hierdoor wordt de invloed van de tribunes op het gebouw in de appartement-fase (na de olympische spelen) beperkt. Deze twee verbindingen zijn beide een scharnierende bevestiging. Dit zorgt ervoor dat de tribune in principe vrij kan roteren en hierdoor de trillingen kan opvangen die door het publiek veroorzaakt worden. Bevestigd aan dit stalen frame zijn horizontaal gelegen houten planken. Het hout is bewust gekozen, zodat het gemakkelijk kan worden hergebruikt. Dit hergebruik zal deels plaatsvinden buiten het gebouw. Het andere deel zal als afwerking dienen voor de balkons van de appartementen. Boven op deze horizontale houten planken zijn de stadionstoeltjes bevestigd. In totaal is er plek voor ongeveer 50.000 toeschouwers.

Ontsluiting door het gebouw

Een tweede, maar zeker niet minder belangrijk aspect van het ontwerp is de ontsluiting door het gebouw. Aangezien op het piekmoment 50.000 mensen gebruik zullen maken van het gebouw, is de doorstroming van de massa mensen erg belangrijk.

Hergebruik

Ook moest voor de ontsluiting opnieuw rekening worden gehouden met het hergebruik. In de tweede fase zal het gebouw door aanzienlijk minder mensen gebruikt worden en zullen de pieken een stuk lager liggen. De belangrijkste elementen van de ontsluiting zijn zes verticale robuuste kolommen van beton, welke de architectuur van het gebouw (aan de buitenzijde) enigszins brutalistisch doen lijken. Een stijl die zeker gewaardeerd wordt in Japan.

Transformatie van stadion naar appartementencomplex

Het stadion heeft aan oost- en westzijde elk één van deze hoofdelementen. Hierin bevinden zich liften en een groot trappenhuis. De noord- en zuidzijde hebben elk twee van deze kolommen, die elk iets kleiner zijn. Vanwege de afname van gebruikers zullen, na de transformatie van stadion naar appartementengebouw, twee van de vier kolommen transformeren van routing-element naar woonruimte. Deze zes verticale elementen zijn verbonden door de gangen op elke verdieping. De belangrijkste verbinding is echter op de begane grond. Deze grote straat dient namelijk niet enkel als ontsluiting voor de bewoners, maar is ook vrij toegankelijk voor bezoekers en omwonenden. Dit maakt deze plek tot een kruispunt van de overgang van de publieke buitenruimte naar de (semi-)openbare binnenruimtes (winkels, sportschool, park, etc.) en privé leefruimtes (appartementen en hotels).

Voetbalveld wordt park

Door de transformatie van stadion naar appartementencomplex wordt het voetbalveld overbodig. Om de leefbaarheid voor de bewoners van de appartementen te verhogen, verandert het voetbalveld in een park. Dit park is vormgegeven op basis van een Japanse tuin. Het is daarnaast ingedeeld in verschillende zones, zoals rustplekken, een gebied voor kinderen om te spelen, ruimte voor eten en een beeldentuin. Hierdoor wordt het park, net als het gebouw, bruikbaar voor verschillende doeleinden. Mede door dit park en de beoogde functies in het gebouw zal het gebouw ook na de Olympische Spelen een schakel van activiteit moeten worden.

Dit zal daarom niet enkel de leefbaarheid van het gebouw waarborgen, maar ook een katalysator vormen voor het verbeteren van de omgeving waarbinnen het gebouw geplaatst is. Op deze manier kan het samenspel van de twee functies (stadion en appartementen) optimaal benut worden.

Vincent Elshof

Vincent Elshof maakte deel uit van het afstudeeratelier Building for the Masses aan de TU/e (Technische Universiteit Eindhoven). Vijftien studenten hebben zich een jaar lang verdiept in het ontwerpen van gebouwen die grote groepen mensen dienen te accommoderen, wereldwijd en in de meest brede zin van het woord. Vincent Elshof ontwierp voor zijn masterproject een Olympisch stadion, dat na afloop van de Spelen tot wooncomplex is te transformeren. Het conceptuele idee was zowel eenvoudig als adequaat: transformeer het stadion na de drie weken waarin het de primaire functie als voetbaltempel heeft vervuld tot een appartementencomplex. De reden voor het feit dat daar niet al tientallen andere voorbeelden van zijn, schuilt ongetwijfeld in de meerledige complexiteit van die opgave. Zowel stedenbouwkundig, functioneel, ruimtelijk, logistiek, als technisch is het een ingewikkelde kluif. Zo is bijvoorbeeld een voetbalstadion weliswaar in grote mate generiek, maar woningen zijn geworteld in een culturele context. Dat impliceerde dat Vincent Elshof zich ook heeft moeten verdiepen in Japanse woontypologieën. Veel aandacht is gestoken in de doorsnede. Een groot aantal problemen en de gekozen ontwerpoplossingen, voor ontsluiting, daglichttoetreding, zichtlijnen, constructie, publiek versus privé, worden daarin goed zichtbaar.

Begeleiders: prof. ir. David Gianotten, ir. Maarten Willems en ir. Sjef van Hoof.

Tekst en beeld: Vincent Elshof