Lukas van Veen: impact BENG op kantoorbouw

In de rubriek Toptalent worden innovatieve afstudeeronderzoeken die zeer hoog zijn gewaardeerd belicht. Hierbij het onderzoek van Lukas van Veen, waarin hij de impact analyseert van BENG en NTA8800 op de ontwikkeling van zeer energie-efficiënte en energieneutrale kantoorgebouwen. Naast drie case studies van energieneutrale kantoorgebouwen in Amsterdam presenteert Van Veen een technisch basisontwerp voor de ontwikkeling van energieneutrale kantoorgebouwen passend binnen de nieuwe Nederlandse beleidskaders.

Energieprestatienorm

Op 1 januari 2021 treden in Nederland de nieuwe energieprestatienorm BENG en de bepalingsmethodiek NTA8800 in werking voor de gebouwde omgeving. Alle vergunningsaanvragen van nieuwbouwprojecten dienen aan de eisen van deze Bijna Energie Neutrale Gebouwen (BENG) te voldoen. BENG en NTA 8800 zullen de huidige EPC en NEN 7120 vervangen, omdat deze niet goed aansluiten op de richtlijnen van de Europese Energy Performance of Buildings Directive (EPBD) en het klimaatakkoord van Parijs. Deze nieuwe regelgeving en bepalingsmethodiek verandert de huidige manier waarop gebouwen ontwikkeld worden. Ik heb voor mijn masterscriptie aan de TU Delft onderzocht wat de impact van deze verandering in beleid is op het ontwikkelen van energieneutrale kantoren in de regio Amsterdam. Dit artikel geeft een zeer beknopte beschrijving van mijn masterscriptie, die kan hier worden geraadpleegd. Het onderzoek is gedaan vanuit drie perspectieven: het beleid, de technische haalbaarheid van energieneutrale kantoorgebouwen binnen de kaders van het nieuwe beleid en de financiële haalbaarheid.

BENG!

BENG bestaat uit drie individuele eisen waaraan voldaan dient te worden bij een vergunningaanvraag. voor kantoren kent beng de volgende eisen:

1 . De maximale energiebehoefte voor verwarming, koeling en standaard ventilatie bedraagt maximaal 90 kwh per m2 gebruiksoppervlak per jaar.
2 . Het maximale primaire energiegebruik na salderen bedraagt maximaal 40 kwh per m2 gebruiksoppervlak per jaar.
3 . Het minimale aandeel hernieuwbare energie bedraagt 30 procent.

Klimaatakkoord

Daarnaast komt de huidige NVN 7125 ‘energiemaatregelen op gebiedsniveau’ te vervallen. Hierdoor is het vanaf 1 januari 2021 niet meer mogelijk om hernieuwbare elektrische energie buiten de eigen kavel op te wekken en deze te alloceren aan de energieprestatie van een gebouw. Het is echter betwistbaar of de nieuwe BENG-regelgeving en bepalingsmethode NTA8800 in lijn zijn met de richtlijnen vanuit het klimaatakkoord van Parijs en de EPBD. De normen voor kantoorgebouwen om te voldoen aan het klimaatakkoord van Parijs (Paris Proof) en BENG zijn volgens de Dutch Green Building Council (DGBC) voor het jaarlijkse gebouwgebonden energiegebruik na salderen:
Paris proof: 30 kwh/m2
BENG: 40 kwh/m2

Deze cijfers illustreren de kloof tussen wat de energieprestaties van de Nederlandse kantorenvoorraad in de nabije toekomst (2050) zouden moeten zijn en wat de standaard wordt (2021). Gebouwen die volgens de BENG-normen worden ontwikkeld, vormen dus een probleem voor de verdere toekomst en dienen voor 2050 efficiënter te worden. BENG blijkt nog niet in lijn te zijn met de internationale afspraken en het is daarom onvermijdelijk dat de normen in de nabije toekomst aangescherpt zullen worden. Ik heb tijdens mijn onderzoek een strategie ontwikkeld voor projectontwikkelaars om met de BENG-normen om te gaan: Beleidsonafhankelijkheid.

Beleidsonafhankelijkheid is niet streven naar de door het beleid opgelegde minimumvereisten, maar deze minimumvereisten zodanig te overschrijden dat het beleid zelf irrelevant wordt. Voor BENG betekent dit het ontwikkelen van energieneutrale kantoren binnen de kaders van NTA 8800.

Stage bij EDGE Technologies

Ik heb mijn afstudeeronderzoek gedaan tijdens een stage bij EDGE Technologies. EDGE is een vooruitstrevende ontwikkelaar van kantoorgebouwen, die als ambitie heeft om energieneutrale kantoren op stadsniveau te ontwikkelen. Ik heb de energieprestaties van de drie kantoorgebouwen geanalyseerd: EDGE amsterdam west, EDGE olympic en Valley. deze drie gebouwen worden onder de huidige regelgeving als energieneutraal beschouwd.

Bij binnenstedelijke kantoorontwikkelingen is de ruimte op het kavel en dak beperkt. Daarbij moet de energieopwekking op locatie ook nog ‘concurreren’ met andere functies zoals waterberging, biodiversiteit en buitenruimte. Uit mijn onderzoek blijkt dat het merendeel van de duurzame energievoorziening van de huidige energieneutrale kantoorgebouwen buiten de eigen kavel wordt opgewekt. EDGE Amsterdam West is van de drie bestudeerde kantoorgebouwen het enige gebouw dat alles binnen de eigen kavel opwekt. Dit wordt mogelijk gemaakt door het plaatsen van zonnepanelen op het omliggende terrein. De vraag die gesteld werd door EDGE is welke maatregelen getroffen dienen te worden om de duurzame energievoorziening op locatie op te lossen.

Van drie kantoren voldoet alleen EDGE Amsterdam West aan alle drie de BENG-eisen en wordt nog steeds gewaardeerd als een energieneutraal kantoor binnen de kaders van NTA 8800. Dit geeft aan wat de impact van de nieuwe regelgeving is voor egde, laat staan voor andere ontwikkelaars met minder ambitie. Het grote knelpunt tussen de huidige en nieuwe regelgeving zit hem in de waardering van duurzame energievoorziening.

Reduce, Reuse en Produce

Tijdens mijn onderzoek heb ik een Technisch Ontwerp (TO) ontwikkeld dat gebruikt kan worden als richtlijn of Programma van eisen voor de ontwikkeling van energieneutrale kantoorgebouwen binnen de kaders van BENG en NTA8800. Het TO bouwt voort op bestaande methoden voor het verbeteren van de energieprestatie van gebouwen en volgt drie stappen: het verminderen van de energievraag, het hergebruiken van restenergie en het opwekken van hernieuwbare energie op kavel. aan de hand van het TO zijn herontwerpen gemaakt van de bestudeerde kantoorgebouwen en zijn de kaders voor het ontwikkelen van energieneutrale kantoren binnen de kaders van NTA 8800 in kaart gebracht. Voor het gehele TO verwijs ik naar mijn scriptie. Door de stappen van het TO te volgen is het technisch en
financieel haalbaar om energieneutrale kantoren te ontwikkelen binnen de kaders van NTA 8800.

Dit lukt niet door enkel de toevoer van duurzame energie te veranderen. De toevoer van hernieuwbare energie in de herontwerpen wordt gerealiseerd door zonnepanelen in de gevels te integreren en gebruik te maken van een gesloten koude- en warmtesysteem. Hierbij zijn de huidige marktstandaarden voor comfort aangehouden voor ventilatie en kunstmatige verlichting. Om tot energieneutrale kantoren te komen dient ook de energievraag verder verlaagd te worden.

Six is the limit

Uit mijn onderzoek blijkt dat er beperkingen zijn voor het ontwikkelen van energieneutrale kantoren binnen de kaders van NTA 8800: energieneutrale kantoorgebouwen kunnen met de huidige technologie en marktstandaarden maximaal zes verdiepingen hoog zijn, anders wordt de energievraag groter dan de maximale productie. Hierbij is mijn TO als leidraad gebruikt. Dit betekent niet dat het onmogelijk wordt om energieneutrale kantoren te ontwikkelen van meer dan zes verdiepingen. Hiervoor dient de energieprestatie vanaf het begin van het ontwikkelproces prioriteit te krijgen en dienen marktstandaarden heroverwogen te worden. Door het implementeren van meer passieve technieken, zoals natuurlijke ventilatie, is het wel haalbaar om kantoorgebouwen met meer dan zes verdiepingen te ontwikkelen. Verder moeten energieneutrale gebouwen compacter worden en minder glas in de gevel hebben.

Wat levert het op?

Met de komst van BENG zijn hogere investeringen nodig om energieneutrale kantoren te ontwikkelen. Deze hogere investering komt voornamelijk voort uit het lokaal oplossen van de duurzame energieproductie. Er zit echter een voordeel aan deze lokale energieproductie: de geproduceerde energie wordt daadwerkelijk geconsumeerd door het gebouw, in tegenstelling tot wanneer de op afstand gegenereerde energie aan de energieprestatie van het gebouw gealloceerd wordt. Deze energie wordt aan het landelijke energienet geleverd en heeft enkel een boekhoudkundige werking op de energieprestatie van een gebouw. De operationele kosten van deze gebouwen kunnen door lokale energieproductie mogelijk dalen, waardoor investeringen terugverdiend kunnen worden.

Waar gaan we heen?

Door komst van BENG en NTA 8800 zal de energieprestatie van de Nederlandse kantorenvoorraad verbeteren. Het ontwikkelen van energieneutrale kantoren binnen dit nieuwe beleid zal meer inspanning en hogere investeringen vereisen van marktactoren. Het ontwikkelen van energieneutrale kantoren van meer dan zes verdiepingen vereist passieve technieken, integrale energie-inclusieve ontwerptrajecten en duidelijke communicatie met institutionele beleggers ten aanzien van energieverbruik en comfort. mijns inziens zullen deze inspanningen en veranderingen een positieve impact hebben op de Nederlandse kantorenvoorraad en resulteren in efficiëntere gebouwen.

Oordeel begeleiders Lukas van Veen

Lukas van Veen is in juni 2020 afgestudeerd op de ontwikkeling van energieneutrale gebouwen binnen de BENG-regelgeving. Het is niet alleen een studie naar vastgoedmanagement binnen de kaders van wet- en regelgeving, maar ook zijn de technische aspecten bestudeerd waarmee wordt voldaan aan de nieuwe norm. Lukas onderzoekt de impact van de nieuwe energiewetgeving op de haalbaarheid van energieneutrale gebouwen. Wij zijn dankbaar dat Lukas zijn onderzoek kon uitvoeren bij EDGE Technologies, waarvan drie gebouwen konden dienen als casestudies. Uit het onderzoek blijkt dat de nieuwe regelgeving een aantal uitdagingen biedt, zoals het anders ontwerpen van kantoorgebouwen, vooral om tot een vergaande besparing te komen van energie voor verwarmen, koelen en verlichten. Ook het lokaal opwekken van hernieuwbare energie vraagt om een scherpe ontwerpbenadering. Lukas laat de knelpunten zien, en schetst ook haalbare ontwerpoplossingen voor de gebouwen. Als mentoren zijn we zeer te spreken over hoe Lukas dit trans- disciplinaire vraagstuk heeft aangepakt. De resultaten bieden een goed uitgangspunt voor het uitwerken van zowel de ontwerptechnische vraagstukken voor energieneutraal bouwen, als van de vastgoedmanagementkant hiervan. Dit onderzoek biedt inspiratie en stof voor discussie voor zowel ontwikkelaars als beleidsmakers!
Afstudeermentoren TU Delft: Dr. Hilde Remøy – Real Estate Management Prof.dr.ir. Andy van den Dobbelsteen – Climate Design & Sustainability

Door de nieuwe wet- en regelgeving omtrent (B)ENG rees bij vastgoedontwikkelaar EDGE de vraag wat de impact op onze toekomstige kantoorontwikkelingen zou zijn op het moment dat ze zouden moeten voldoen aan (B)ENG regelgeving. Het onderzoek van Lukas heeft duidelijk gemaakt dat voor binnenstedelijke (her)ontwikkelingen er vrij ingrijpende maatregelen getroffen dienen te worden om daadwerkelijk energieneutraal op locatie te kunnen worden. Vraagstukken die hierbij opgelost moeten worden zijn: het slim combineren van de energievraag en opwekking uit de nabije omgeving; de bereidheid om kantoorgebouwen te accepteren met natuurlijke ventilatie; de verdeling van het schaarse dakoppervlakte voor waterberging, biodiversiteit, buitenruimte en energieopwekking. Compact ontwerpen en de beperking van glas zal een nog belangrijkere rol gaan spelen. Het afstudeeronderzoek van Lukas heeft ons goede handreikingen gedaan hoe hier mee om te gaan in het ontwerpproces van toekomstige energieneutrale kantoorgebouwen.
ir. Constantijn Berning PDEng – Executive Development Director EDGE Technologies

Tekst en beeld: Lukas van Veen

Gepubliceerd in Bouwwereld 5 2020