Dat de Havenlofts een verrijking zijn voor de Rotterdamse wijk Feijenoord, dat ziet iedereen. De meer dan negen meter hoge drijvende villa’s zijn een stijlvolle blikvanger door hun rustieke houten gevels met een strak, eigentijds grid. In een fraaie kromming bepaalt de rij waterlofts het aanzicht op de Nassauhaven, een voormalige industriehaven van de Maas. Deze innovatieve waterarchitectuur steekt schril af tegen de omliggende grijze woonflats uit de jaren tachtig in deze volkswijk in Rotterdam-Zuid. Dat was ook precies waarom de gemeente instemde met deze experimentele drijvende woningen: “Een impuls aan de wijk”, zegt architect én ontwikkelaar Pieter Figdor van het Rotterdamse bureau Public Domain Architects (PDA).
Prijsvraag
De gemeente Rotterdam is met een meervoudige prijsvraag initiator van dit innovatieve woningbouwproject. Ontwikkel een ‘excellent drijvend woonmilieu, dat een positieve bijdrage levert aan de wijk Feijenoord’, was de exacte formulering. Figdors inzending was een pilot voor klimaatbestendige woningbouw in het havengebied. “Daar ligt voor Rotterdam nog een enorm onbenut bouwpotentieel.” Tegenover de Havenlofts ligt al een ‘getijdenoever’, een schuin aflopende kade die is bepoot met verschillende waterplanten, zodat er niet alleen meer mensen in de havens leven maar er ook meer biodiversiteit ontstaat.
Drijvende woningen
“De gemeente Rotterdam heeft de ambitie om de steur terug in de Maas te krijgen.” Om potentiële bewoners te interesseren om te investeren in een experimenteel woonproject in de wijk Feijenoord, overtuigde Figdor de gemeente om de kavel in eigendom te geven, wat zeer ongebruikelijk is bij drijvende woningen. “De havenbodem onder de woning komt op naam van de bewoners met een eeuwig durend woonrecht. Het kadaster heeft de waterkavels voorlopig uitgezet en zal na plaatsing definitief inmeten.” Het ontwikkeltraject bestond uit veelvuldig overleggen. “Natuurlijk schuurde dat soms”, beaamt Figdor. “Dit is niet de Goudkust van Rotterdam dus betaalbaarheid was essentieel. Uiteindelijk is de verhouding tussen kwaliteit en toegankelijkheid juist beter in balans door mijn dubbelrol als architect én ontwikkelaar.”
Dynamiek van drijvende architectuur
Als architect was zijn grootste opgave “de dynamiek van drijvende architectuur beheersen. Bij elke aanpassing aan de opbouw treedt een hele keten van bouwkundige gevolgen in werking omdat dan ook het drijfvermogen moet worden vergroot. Wat weer allerlei gevolgen heeft voor de grootte en diepgang van de ponton. De diepgang is afhankelijk van het type en de uitvoering van de havenloft maar ligt tussen 120 en 125 centimeter. Daarbij hebben wij een marge ingecalculeerd.” Het huis moet niet alleen stabiel liggen, zonder deining, maar het moet ook in hoogte meebewegen met de getijden. De Nassauhaven heeft een getij-verval van één tot anderhalve meter. “De Havenlofts zijn aan de kade gekoppeld aan stalen meerpalen. Hierlangs glijden de woningen op en neer. Dat is meteen ook de enige bevestiging. In principe ligt de woning altijd waterpas. Na plaatsing van de havenloft op het waterkavel wordt de woning afgebouwd. Voor oplevering wordt de definitieve trim aangebracht in de daarvoor uitgespaarde ruimte in de ponton.”
Betonnen ponton
De betonnen ponton weegt 90 ton, het huis erop weegt nog eens 35 ton. Dat huis is bovendien negen meter hoog. “We hebben constructief laten berekenen wat de optimale grootte van een ponton moet zijn om een gewicht van deze hoogte op een stabiele manier te dragen. Daarbij hebben we ook rekening gehouden met wind en eventuele gewichtsverschillen in de inrichting.” Gewichtsbesparing was daarom een dominante factor in het ontwerpproces. “Feitelijk liepen we voortdurend tegen de grenzen op van de mogelijkheden. We zijn nu aan het onderzoeken hoe we nog lichter kunnen bouwen.”
Dynamisch straatbeeld
Bouwen op locatie is lastig met een drijvende woning. “Daarom zijn de woningen op een bouwwerf elders met geprefabriceerde bouwdelen opgebouwd. Deze zelfdragende gevelpanelen zijn 120 centimeter breed en opgebouwd uit een sandwich van 14 centimeter PU-isolatie, aan beide kanten afgewerkt met osbplaat.” De casco geveldelen zijn met een staalskelet op het drijflichaam geplaatst. “Dat opbouwen gebeurt feitelijk in één dag.” Aan de buitenkant zijn de Havenlofts afgewerkt met een waterwerende kunststoffolie en yellow cedar, een onderhoudsvrije houtsoort die niet hoeft te worden gecoat. “Wel verkleurt het hout naar zilvergrijs, waarmee het goed aansluit op de omgeving.”
Havenlofts
De Havenlofts vormen een familie van woningen met onderlinge variatie. “Doordat ze in hoogte verschillen meanderen ze langs de kade, wat een dynamisch straatbeeld geeft. Bewoners hadden keuze uit wel of geen balkon, de kleur van de kozijnen en de indeling.” Om de eenheid van de woningen te bewaren is gekozen voor gevelblokken met horizontale en verticale profilering. Deze worden doorkruist door aluminium profielen die de woningen zichtbaar opdelen in compartimenten. Door het modulaire systeem kan het ontwerp relatief eenvoudig worden aangepast aan persoonlijke wensen. “Voor eventuele toekomstige locaties kunnen wij relatief eenvoudig schuiven met deuren en vensters. Ook kan de opbouw worden verlaagd en er kunnen extra balkons of terrassen worden toegevoegd.”
Fietsenhok en loopbrug
Ervaring met drijvende architectuur had Figdor met het ontwerp van het Drijvend Paviljoen in de Rotterdamse Rijnhaven. Het bolvormige gebouw uit 2010 is in de schaduw van de Kop van Zuid uitgegroeid tot een eigenwijs Rotterdams architectuuricoon. “De technologie in drijvend bouwen is sindsdien sterk verbeterd.” De Havenlofts zijn per twee geschakeld en delen een loopbrug en een entreeplatform. De betonnen pontons zijn aan elkaar verklonken, wat de stabiliteit verhoogd. Het Bouwbesluit is ook geldend voor waterwoningen. “Elke Havenloft moest een fietsenhok hebben, in het kader van de duurzame mobiliteit in de stad. Wat bij een waterwoning direct ten koste gaat van het woonoppervlak.” Ook is bepaald dat de helling van loopbrug naar de kade niet meer dan 5 graden mag zijn. “Dat is trouwens nog een hele opgave, omdat de woning meer dan een meter stijgt en daalt door het getij.”
Waterzuivering aan boord
Duurzaamheid was een integraal onderdeel van het ontwerpproces. Zo hebben de havenlofts geen rioolaansluiting. Onder het entreeplatform zit een hoogwaardige waterzuivering van glasvezel versterkte kunststof, zodat het gezuiverde afvalwater van de boten kan afvloeien in de haven. “We maken de Maas een beetje schoner.” Op het dak staan zonnepanelen. “Deze wijk heeft stadsverwarming. We hebben hemel en aarde moeten bewegen om daar onderuit te komen.” Maar helemaal zelfvoorzienend zijn de havenlofts niet. Op de kade zitten de aansluitingen voor water en stroom. De contracten met deze nutsbedrijven waren hersenbrekers. “Natuurlijk wilden wij een nutsaansluiting in de meterkast van de woning. Dat was onbespreekbaar. Sommige partijen moeten nog wennen aan waterwoningen.”
Projectgegevens
Locatie: Nassauhaven Rotterdam
Programma: 18 Havenlofts
Architect/ontwikkelaar: Public Domain Architects B.V., Pieter Figdor & Jan-Willem van der Male
Hoofdconstructeur: Nebest B.V.
Constructeur DO en UO: Advies & Ontwerpregie B.V.
Aannemer: BIK bouw B.V.
Voornaamste toeleveranciers: Drijflichaam: Hercules Floating Concrete
SIP bouwsysteem: Kingspan TEK
Kawneer aluminium kozijnen: Rollecate groep
Afmeerpalen en toegangsbruggen: Allflex haveninrichtingen
IBA afvalwaterzuivering: Afmitech Friesland
Vloeroppervlakte type Gelijk: 134 m2 GBO / 178 m2 BVO
Vloeroppervlakte type Split: 177 m2 GBO / 204 m2 BVO
Bruto inhoud Havenloft type Gelijk: 603 m3
Bruto inhoud Havenloft type Split: 658 m3
Oplevering: 2020 (12 lofts) en 2021 (6 lofts)
Tekst: Jeroen Junte
Fotografie: Public Domain Architects, Hielke Grootendorst
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
drijvend,
lofts,
Rijnhaven Rotterdam