Clubgebouw met kartonnen ruimtevakwerk in Delft

Ter verankering van de sportvereniging in de maatschappij heeft de Delftse Hockey & Tennis Club Ring Pass een multifunctionele uitbreiding gekregen, waarin sociaal breeddragende voorzieningen zullen worden gehuisvest, zoals bijvoorbeeld kinderopvang. Een ruimtevakwerk opgebouwd uit kartonnen buizen en stalen bollen (Tuballs) wordt gedragen door stalen kolommen. Het is niet de eerste constructie opgebouwd uit kartonnen buizen die Octatube heeft opgeleverd. Wel de eerste in een permanent gebouw.

‘Construeren met karton is dus niet zo heel spannend meer’, zegt adjunct-directeur Nils-Jan Eekhout op grond van zijn ervaring. De rekengegevens zijn bekend en het is geen probleem om aan te tonen dat de constructie voldoet aan de eisen voor permanente gebouwen. Het bouwen met karton is nog volop in ontwikkeling. Octatube ziet enerzijds toekomst voor een gestandaardiseerd ruimtevakwerk voor bijvoorbeeld hallenbouw, maar anderzijds juist ook mogelijkheden voor het maken van allerlei vrije vormen. In beide gevallen moet karton duurzamer èn goedkoper zijn dan staal.

Tot nu toe werden in de kartonnen constructies van Octatube gelaste platen als knooppunten toegepast. Nu is gebruik gemaakt van het eigen Tuball systeem, die Octatube gebruikt voor stalen ruimtevakwerken. Het Tuball systeem is ontwikkeld in 1984 en bestaat uit stalen knopen en ronde buizen. De knopen zijn ronde holle bollen. De stalen of aluminium buizen bevatten ingelaste proppen met een draadgat. Door middel van een boutverbinding worden deze op de bollen aangebracht. Voor Ring Pass heeft Octatube Tuballs van eerdere projecten hergebruikt.

Omdat er aan een kartonnen koken niet gelast kan worden is de verbinding tussen Tuball en kartonnen koker anders dan met een stalen of aluminium buis. In plaats van ingelaste proppen worden flensplaten op de uiteinden gelegd. Door de koker en flensplaten heen gaat een draadeind die tevens dienst doet als trekstang en die met een moer aan de binnenkant van de Tuball wordt aangedraaid. De trekstang zorgt er voor dat de kartonnen koker uitsluitend op druk wordt belast. Karton kan namelijk weinig trek opvangen en kan al helemaal slecht overweg met knikkrachten. Omdat de kartonnen kokers een grotere diameter hebben dan de reguliere stalen kokers, is nog een extra afstandhouder toegevoegd tussen Tuball en flensplaat.

Belangrijk voor de levensduur van karton is dat er geen vocht bij komt. Net onder de buitenste wikkeling zijn de kokers voorzien van een laagje polyethyleen, terwijl tussen de flensplaat en de koker een rubber afdichtingsring wordt geplaatst. Constructief kan er dus in feite niets gebeuren met de kokers. De buitenste laag karton zal kunnen verkleuren door vochtaantasting. De kokers worden aanvullend behandeld door ze in vernis te dompelen. Maar bij Ring Pass zijn daarnaast ook andere methodes toegepast. ‘We willen kijken welke methode het beste resultaat geeft in de tijd. Liefst zouden we komen tot een methode die zo goed is dat het laagje pe in de wikkeling van de kokers achterwege kan blijven. De kokers zijn dan gemakkelijker te recyclen en dat zou een goede stap richting duurzaamheid zijn.

Als alternatieve oppervlaktebescherming is gekozen voor het aanbrengen van een extra huid in de vorm van een plastic krimpkous. In één vak is dit plastic alleen om het karton heen aangebracht; in een tweede vak loopt dit plastic door tot over de stalen flensplaat en vormt het dus een extra afdichting van deze verbinding. In een derde vak van het ruimtevakwerk zijn kokers met vernis aangebracht, terwijl ze in een vierde vak helemaal onbehandeld zijn aangebracht. De folie is voor de recycling geen probleem: met één haal met een mes is het te verwijderen. Daarbij biedt folie eventueel ook mogelijkheden om kleur aan te brengen.

Vanwege de testsituatie zal het ruimtevakwerk bij Ring Pass jaarlijks worden gecontroleerd. Dat gebeurt ook bij de tijdelijke bouwwerken.
Qua brandveiligheid vormt het karton in de constructie geen probleem. Door de hoge dichtheid ontstaat bij brand een koolstoflaag waardoor het lang duurt voordat het karton vlam vat. Er is gekozen is voor een folie die wegschroeit en die niet gaat druppen. Dus ook de folie is geen probleem voor de brandveiligheid.

Octatube is al vele jaren bezig met construeren in karton. In 2003 resulteerde dat in de Paper Tube Dome op IJburg, ontworpen door de Japanse architect Shigeru Ban. Deze dome is in 2004 opnieuw opgebouwd in Leidsche Rijn bij Utrecht en staat nu op de nominatie voor een derde leven. De samenwerking tussen Octatube en Shigeru Ban werd in 2006 voortgezet en resulteerde in twee kunstwerken: een paraplu-achtige sculptuur en een boogbrug in 2007. De uitdaging: de brug moest beloopbaar en constructief veilig zijn terwijl ze niet is afgedekt door middel van een membraan zoals bij de dome en het sculptuur.

Aanvullende gegevens

Opdrachtgever	Delftse Hockey en Tennis Club Ring Pass, Delft
Ontwerp	Octatube Nederland B.V, Delft
Constructieadviseur bouwkundig	Gebr. Mensert BV Aannemersbedrijf Octatube Engineering BV Advies- en ingenieursbureau voor bouwconstructies Van de Laar
Uitvoering bouwkundig	Gebr. Mensert BV Aannemersbedrijf
Uitvoering ruimtevakwerk	Octatube Nederland B.V, Delft