Bij de revitalisering van drie blokken in Amsterdam Noord is de buitenkant ingrijpend aangepakt, maar de appartementen zelf werden met rust gelaten. Het resultaat: stoere jaren zestig flats met hippe zijgevels, waar het weer prettig thuiskomen is. Hans van Heeswijk architecten toont een ontspannen aanpak van naoorlogse hoogbouw: aan onderdelen die goed zijn hoef je niet veel te doen.
Verloederde naoorlogse flats kunnen doorgaans heel goed een zinvol tweede leven krijgen, dat is inmiddels wel bewezen. Maar de revitalisering kan op veel niveaus plaatsvinden. Het is interessant te kijken waar een architect de accenten legt. Gaat het er primair om dat de flat er weer fris uitziet, zet de architect in op het wijzigen van woningindeling, op het omlaag brengen van het energiegebruik, heeft de sociale veiligheid de prioriteit? Het budget voor een dergelijke ingreep is doorgaans niet hoog, dus er moeten keuzes gemaakt worden.
Hans van Heeswijk architecten koos in Amsterdam Noord voor een ingrijpende aanpak van de buitenkant tot en met de voordeuren, maar de appartementen zelf werden met rust gelaten. De bewoners konden in hun flat blijven wonen tijdens de renovatie, de nieuwe puien werden per galerij in één dag geplaatst. Het resultaat: stoere jaren zestig flats met hippe zijgevels, waar het weer prettig thuiskomen is en waar de dingen die nog goed waren gewoon met rust gelaten zijn.
Het Waterlandplein
Het Waterlandplein in Amsterdam Noord is in 1967 ontworpen door het bureau Zanstra Gmelig Meyling & De Clercq Zubli als wijkwinkelcentrum met woonflats, een accent in de naoorlogse wijk. Maar het fungeerde vooral nog als hangplek voor jongeren: het accent van de wijk had een negatieve connotatie gekregen en schreeuwde om een vernieuwingsslag. Eén flat en het oude winkelcentrum zijn gesloopt. Een stedenbouwkundig ontwerp van de Architekten Cie. wordt ingevuld met nieuwbouw naar ontwerp van atelier PRO architecten en de Architekten Cie.
De gevels van de nieuwbouw moesten een warme uitstraling krijgen, waarbij de kleur van de baksteen van donkerbruin onderaan verloopt naar wit in de top. Hans van Heeswijk architecten kreeg de opdracht voor de renovatie van de onderdelen die niet gesloopt werden: een galerijflat met winkelplint, een woontoren en een kleiner appartementenblok. Toen Hans van Heeswijk architecten aan het project begon, was de nieuwbouw al deels ontworpen, zodat de renovatie zich moest aanpassen aan de nieuwbouw.
Hoewel de architecten geen uitgebreid historisch onderzoek lieten doen om de ideeën achter het oorspronkelijke ontwerp te achterhalen, werden de gebouwen grondig geanalyseerd om problemen maar vooral ook bestaande kwaliteiten goed in beeld te krijgen. Bewonersavonden leverden bovendien informatie uit de eerste hand over wat mis en wat goed was in de woningen. Architect Dick de Gunst werkt al vijftien jaar op die manier met bewoners van naoorlogse flats en vindt het een interessant aspect van het renoveren. ‘Als je wilt luisteren naar wat ze te zeggen hebben, kunnen bewoners en beheerders van dit soort flats je verrassen.’ Goede bijwerking is dat bewoners elkaar ook beter leren kennen op inspraak- en voorlichtingsbijeenkomsten en elkaar makkelijker aanspreken naderhand. Dat komt de sociale cohesie binnen de flat ten goede, wat helpt bij het onderhoud en beheer.’
Barcode in keramiek
In alle drie de gebouwen waren de plattegronden goed, alleen moest de centrale verwarming vervangen worden en waren de puien verouderd. Isolatie kon aan de buitenkant gedaan worden. Het betonskelet is duurzaam en het uitzicht over Amsterdam Noord en Waterland is prachtig. Het trappenhuis van de galerijflat was nog goed genoeg, met karakteristieke jaren zestig leuningen en tegels. De gevels hadden een helder ritme van licht metselwerk afgewisseld met betonnen spekbanden. Deze zijn gehandhaafd, zelfs versterkt door ze lichter van kleur te maken.
Per gebouw is voor de gevels een strepenpatroon samengesteld van keramische gevelbekleding. Het patroon doet sterk denken aan de strepen die Heren 5 architecten heeft gebruikt op het nieuwgebouwde voorzieningenblok bij de gerenoveerde flat De Dillenburgh in Leidschendam; een strepenpatroon van aardekleuren dat dit soort projecten van een ‘barcode’ voorzien die ze direct in de eenentwintigste eeuw plaatst (zie ArchitectuurNL #07/08 2010). De gestreepte gevels van het Waterlandplein zorgen echter ook voor aansluiting met de kleuren van de nieuwbouw en zorgen tegelijk dat de gerenoveerde gebouwen zich daarvan onderscheiden. Overeenkomsten met Leidschendam berusten derhalve op toeval.
Veilige entree
De entree van de hoge galerijflat is verplaatst van een donkere onderdoorgang in de flat naar een glazen deur in de winkelplint. De hoge, lichte centrale hal met een wulpse groene hooglans muur leidt naar de bergingen op de verdieping via een stoere stalen trap, of naar de liften aan de andere kant van de flat. Door de groene wand naar achteren toe te laten verlopen naar wit en naast de liftpartij een patio aan te brengen, ontstaat een veilige ingang waar alle bewoners zich prettig kunnen voelen. Natuurlijk is al het glas in de voorpui kwetsbaar. In de pioniersfase waarin het winkelcentrum wordt gebouwd en de openbare ruimte nog rommelig is, sneuvelen er glazen luifels, maar De Gunst is optimistisch over de weerbaarheid van mooie dingen op de lange termijn. Als er voldoende sociale controle is omdat de winkels open zijn, de stoep begaanbaar is en mensen op hun balkon in de zon zitten, zal er naar verwachting minder vernield worden. Niet alles kan en hoeft vandaalbestendig te zijn.
Glazen schermen en stalen frames met strekmetaal
De galerijen zijn, net als de centrale ingang, alleen toegankelijk voor bewoners en hun bezoekers. Een roestvrijstalen paneel met bellen en een intercom geeft het halletje een verzorgde sfeer. Een bezoeker moet nu twee keer aanbellen voor hij bij de voordeur van een woning staat, wat het gevoel van veiligheid vergroot. Om de galerijen luwer te maken zonder ze af te sluiten van de buitenlucht zijn er glazen schermen scheef geplaatst boven hekken van strekmetaal.
De glazen schermen kunnen in drie posities gemonteerd worden, waardoor de gevel in totaal een subtiele golfbeweging laat zien voor de oplettende voorbijganger. Aan de andere zijde zijn balkonhekken vervangen door stalen frames, ingevuld met strekmetaal, op willekeurige plekken afgewisseld met een uitbuiking, wat de gevel een levendig ritme geeft. Het open gedeelte kan per compartiment gesloten worden door middel van elektrische verticale zonneschermen die de balkons ook beschutting bieden.
Nu de ingangen en de gevels van de flats zijn aangepakt, hebben de flats weer een gezicht gekregen dat niet zal misstaan naast de toekomstige nieuwbouw aan het Waterlandplein. Het hart van de woongebouwen, zijnde het betonskelet, de appartementen en het trappenhuis, is feitelijk onveranderd gebleven maar is beter toegankelijk, veiliger en aantrekkelijker gemaakt. Deze flats kunnen weer een tijdje mee. Ze hebben in de kern hun oorspronkelijke kwaliteit behouden en tegelijkertijd een hedendaags gezicht gekregen.
Gerelateerd
Tags:
premium