Kerkloft Delft

De voormalige gereformeerde kerk staat er uiterlijk onbewogen bij. Vanaf de straat heb je er bijna geen weet van dat de kerk van binnen ruimtelijk is getransformeerd tot een verrassende woning. Bewoners uit de buurt lieten er hun oog op vallen en hebben het gebouw feitelijk van de sloophamer gered. Met gebruikmaking van de sobere en karakteristieke elementen van het gebouw heeft 123DV een ‘stille’ invulling ontworpen, die een levendig gebruik van de ruimte vooropstelt.

De kerk staat op een steenworp afstand van het historische centrum van Delft, in een woonwijk die haar uiterlijk voornamelijk in de late negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw heeft gekregen. Tussen de statige woningen en een enkel utiliteitsgebouw werd in 1961 in opdracht van de Gereformeerde Vrijgemaakte gemeente een kerk gebouwd naar ontwerp van de vrij onbekende architect G.F. Mallien en de zo mogelijk nog minder bekende C.J. de Rijk.

De kerk heeft onmiskenbaar kenmerken van de wederopbouwarchitectuur, maar wat functie betreft had het net zo goed een schoolgebouw of de bijbehorende gymzaal kunnen zijn. De enige verwijzing naar de kerkelijke functie is een kleine, losstaande donkerbakstenen toren met uitgespaarde kruisjes in het metselwerk, waarop de Griekse letters χ (chi) en ρ (rho) prijken, het monogram van Christus Rex (koning).

Charme van de wederopbouw
De architectuur komt in geen velden of wegen in de buurt van de 100 topmonumenten uit de wederopbouwperiode van minister Plasterk, maar een zekere charme kan het gebouw beslist niet worden ontzegd. Niet voldoende echter om het gebouw zelfs maar een gemeentelijke monumentstatus te bezorgen. Met een sloopvergunning op zak bood een makelaar de kavel te koop aan om er drie nieuwe woningen te ontwikkelen. De huidige bewoners hadden al tien jaar ervoor voorzichtig naar het gebouw geïnformeerd en konden het pand, reeds in bezit van de bouwtekeningen, uiteindelijk rechtstreeks van de kerkgemeenschap kopen waarmee ze de kerk voor het straatbeeld hebben behouden. Binnen een zeer korte tijdspanne van drie maanden moest er een plan aan de gemeente worden gepresenteerd.

Soberheid troef
De kerk is gebouwd met zeer traditionele materialen, baksteen gevels, houten kozijnen en hier en daar een betimmering met schrootjes. Nergens beton of stalen ramen. Ook het interieur is zeer sober uitgevoerd: wanden van schoon metselwerk in gele baksteen, houten vloeren en helder glas. De eigenaren hebben in hun nieuwe woning dan ook nauwelijks te maken met religieuze relicten zoals glas-in-lood ramen, mozaïeken of sculpturen. Op last van de gemeente moest de achterste helft van de kerk gesloopt worden om de omwonenden meer licht en uitzicht te verschaffen. Het deel met het podium, de preekstoel en het orgel werd afgebroken, zodat het kerkelijke karakter nog verder werd gereduceerd en het industriële uiterlijk de overhand kreeg.

Stille invulling
Een van de markante, en minder traditionele elementen in het gebouw is een 80 cm hoge stalen balk die de hele breedte van de kerk overspant en een schuin oplopend balkon, dat vroeger plaats bood aan 200 kerkgangers, ondersteunt. Nadat de schuifwand naar de ruimte onder dit balkon en het systeemplafond weggebroken waren, kwamen nog enkele constructieve staalelementen tevoorschijn. Deze zijn voor een groot deel bepalend geweest voor de constructie en de sfeer van de nieuwe ‘stille’ invulling. 123DV heeft hier gekozen voor kleuren en materialen met een eigentijdse uitstraling, die toch aansluiten bij de wederopbouwstijl van de kerk.

Een deel van de materialen verschafte het gebouw zelf. De planken van de houten kerkvloer zijn hergebruikt op nieuwe wanden en op de vloer van de bovenverdieping. De afdruk rond de plekken waar de kerkbanken bevestigd waren en de schroefgaten geven de nieuwe vlakken een uniek doorleefd karakter. De sloop van een deel van de kerk leverde een grote tuin op en houten constructiebalken, die zijn hergebruikt als terras. Achter in de tuin is de oorspronkelijke fietsenstalling nog in gebruik en de schoorsteen van het voormalige heteluchtverwarmingsysteem levert nog een extra industrieel uitzicht op.

Open ruimte
De nieuwe achterwand is grotendeels voorzien van een glazen pui met antraciet grijze aluminium kozijnen, die wat indeling betreft aansluit bij de bestaande ramen. Het andere deel is dichtgezet om de bewoners wat rugdekking te geven, wat tevens de mogelijkheid bood om er een open haard in op te nemen. In de nieuwe betonvloer op de begane grond is vloerverwarming aangebracht. De grote ruimte heeft nog steeds een min of meer open plattegrond. Alle (deel)ruimtes zijn vrij bereikbaar, zonder gangen of deuren.

De bovenverdieping is te bereiken via twee bestaande trappen ter weerszijden van het balkon. Ook hier zijn gangen zoveel mogelijk vermeden en is een open ruimte nagestreefd. Vanaf de trap loopt een gangruimte breed uit naar de rand van het balkon. Hierdoor is een verblijfsruimte gevormd, die in open verbinding staat met de woonkamer, slechts fysiek ervan gescheiden door een glazen balustrade. Omdat het programma aan slaap- en badkamers niet op het balkon paste, is een deel van de hoge kerkruimte verlaagd vanaf het balkon tot de achterwand. Bijna alle ruimtes staan met elkaar in verbinding, waardoor een kruip-door-sluip-door effect ontstaat van verschillende routes. Ideaal voor kinderen.

Tastbare kubus
In het hoge gebouw met zijn kerkelijke afmetingen zijn elementen ingebracht met een menselijke maat, zonder het ruimtelijke effect te kort doen of erop in te grijpen. Standaard maten zijn daarbij vermeden. De ruimte onder het voormalige balkon wordt bepaald en verdeeld door een speciaal ontworpen kubus waarin het keukenblok, een bijkeuken, een toiletruimte en een kapstok zijn opgenomen. De kubus is bekleed met donkerbruin skai met doorgestikte naden, wat een zeer warm en tastbaar contract oplevert met de bestaande kerkconstructie. Het overige deel van de keukenruimte wordt gedomineerd door een optische monoliet van zwarte kunststof, waarin een werkblad, een eettafel en een van twee kanten bereikbare wasbak zijn geïntegreerd.

Innovatief productontwerp
Het ontwerp is tot in de details doorgevoerd. 123DV heeft daarbij geen genoegen genomen met standaard oplossingen voor bijvoorbeeld wasbakken, maar heeft haar eigen ideeën ontwikkeld. In de badkamer en de toiletruimtes zijn speciaal ontworpen, zwarte wasbakken opgenomen van epoxyhars met een grotere transparantie naar mate het materiaal dunner wordt. Hier toont het bureau zich naast (interieur)architect ook een innovatieve productontwerper.

Gerelateerd

• Meidoorneiland Weesp
• Cultureel en sportcomplex Safari
• Scandinavische nieuwbouwwijk in Sappemeer
• Restaurant Sober, Amersfoort
• Zelfvoorzienende meubels van Marjan Aubel
• Tegeltableaus

Tags: premium