De Baljurk Den Haag

Na flink getouwtrek tussen welstand, monumentenzorg, opdrachtgever en architect is de Baljurk er uiteindelijk toch gekomen. Een opvallende verschijning, waarover de meningen sterk verdeeld zijn. Links en rechts van de Baljurk zijn zeven historische gevels gerestaureerd. Boven de winkels wonen weer mensen. Een geslaagde revitalisering van een verloederd stukje Haagse binnenstad.

Het is iets gewaagds, er wordt over gesproken. Mensen vinden het mooi of niet, maar ze hebben er wel een mening over. Als er een mening over is, doe je het al goed. Aldus Gerard Stevers van de Geste Groep in 2001 in BOUW #09 over de Snoeptrommel van John Outram op de Dagelijkse Groenmarkt in Den Haag.

Deze woorden gaan ook op voor zijn eigen project op de hoek van de Kettingstraat en het Achterom, dat door de Haagse bevolking tot Baljurk gedoopt is.

In 2001 had de Geste Groep net het winkelgebied Haagsche Bluf opgeleverd. Vooral uit de hoek van architecten en architectuurcritici, kreeg dit project nogal wat kritiek over zich heen. De meeste Hagenaars waren echter tevreden, het is gewoon een uitbreiding van het winkelarsenaal in de Haagse binnenstad en vergeleken met de Pasadenha (de winkelpassage die eerder op die plek zat) is het ook architectonisch gezien een duidelijke verbetering. De Haagsche Bluf won dan ook de publieksprijs van de Nieuwe Stad Prijs 2001.

Verloedering

In diezelfde tijd had de Geste Groep een aantal panden aan het Achterom en de Kettingstraat (het deel tussen Achterom en Buitenhof) verworven en had Archipelontwerpers een ontwerp voor herontwikkeling van een aantal daarvan gemaakt. Dit gebied is een beschermd stadsgezicht en telt een aantal Rijksmonumenten, maar verkeerde al decennia lang in een vervallen toestand.

Winkeliers woonden sinds de jaren ‘50 niet meer boven hun winkels, het Achterom werd gebruikt voor de toelevering van winkels aan de Spuistraat en voorzien van rolluiken of dichtgetimmerd. In de Kettingstraat verdwenen de winkels en drugshandel kwam ervoor in de plaats. Kortom, de verloedering was compleet.

De architectuur in dit gebied is zeer afwisselend, in de Kettingstraat, een laat 19de eeuwse doorbraak, variërend van eenvoudige winkelpanden tot uitbundige Jugendstilgebouwen, met daartussen opeens een minder bekend, maar duidelijk herkenbaar pandje van Berlage. Aan het Achterom is de bebouwing veel ouder, het is dan ook van oorsprong een kronkelend middeleeuws straatje.

Vrouwelijk

In het ontwerp van Archipelontwerpers zijn de gevels van zeven van de acht winkelpanden bewaard gebleven of herbouwd, alleen het hoekpand is vervangen door nieuwbouw. Geïnspireerd door het werk van Hundertwasser en Gaudí wilde Stevers op die plek “iets vrouwelijks, iets vriendelijks, iets anders dan anders”.

Eric Vreedenburgh vertaalde dat idee naar een gebouw met een voile van brons. Het feit dat de Haagse bevolking het project direct de naam Baljurk gaf is voor Stevers een bevestiging dat dat vrouwelijke overgekomen is.

Bezwaar van welstand was dat het hier om een vloeiende hoekoplossing ging, terwijl er oorspronkelijk een gebouw met een rechte hoek stond. Binnen een beschermd stadsgezicht vond men dit ontoelaatbaar. De “problematische stut” staat echter precies op de hoek van het gesloopte pand, waardoor dit historische punt in elk geval aangegeven wordt. Overigens staat er op de tegenoverliggende hoek ook een gebouw met een gebogen gevel, zodat het wat betreft vorm wel mooi aansluit.

Na hevige discussies in het Haagse hakte uiteindelijk wethouder Bruno Bruins de knoop door en, gesteund door een bijna unanieme raadscommissie, gaf hij zijn fiat aan het plan.

Niveauverschillen

Achter de bestaande gevels zijn op de begane grond en deels op de eerste verdieping winkels geprogrammeerd. Een pand vormt de toegang tot de bovengelegen woningen, die niet via de winkels, maar door middel van een binnenplein op de tweede verdieping worden ontsloten.

De acht woningen zijn zeer gevarieerd omdat ze allemaal achter de bestaande gevels moesten passen, die nogal verschilden in maatvoering. Omdat het binnenplein één niveau heeft zijn in de meeste woningen trappen van enkele treden te vinden om op voorgevelniveau te komen.

Op het binnenpleinniveau zijn de woonkamers en keukens gesitueerd, slaap- en badkamers bevinden zich op de verdieping daaronder, behalve bij de Baljurk die een extra verdieping daarboven heeft. Bij de meeste andere woningen zit op de bovenste verdieping een zolderkamer.

Prijs

Ondertussen staan er meer panden in de Kettingstraat in de steigers, zijn er plannen om het Achterom wat vriendelijker te maken en wordt het plein op de kruising van Achterom en Kettingstraat steeds gezelliger. Na de Haagsche Bluf is dit alweer een zeer goede ingreep in een vervallen deel van de Haagse binnenstad door de Geste Groep.

De Baljurk staat symbool voor het revitaliseren van een gebied dat de meeste Hagenaars liever links lieten liggen en voor het terugbrengen van een woonfunctie boven winkels in de historische binnenstad. In december werd dit beloond met de Nieuwe Stad Prijs 2005.

Gerelateerd

• Adaptive Relaxation Space Philips
• Hollandse Gommage: voorbeeld van consumentgericht bouwen
• Akropolishof, Delft
• Goed beginnen in Breda
• De Passerel
• Muziekgebouw Frits Philips, Eindhoven