Brede School Nieuwstraat Rotterdam

Dit is echt een school in Rotterdam. Een no nonsense jaren zeventig gebouw, omringd door nieuwere kantoorflats, met op de achtergrond continu het gestamp van een hei-installatie. Rotterdam kan je hier niet ontgaan: de leerlingen hebben uitzicht op de Laurenskerk, het stadhuis aan de Coolsingel en station Blaak. Hun school grenst aan een enorme bouwput: daar wordt gebouwd aan de Markthal, een ontwerp van bureau MVRDV dat het nieuwste icoon van de stad moet worden.

De plannen voor diezelfde Markthal maakten een verhuizing van de katholieke Willibrordschool en de openbare Montessori Jan Prins noodzakelijk. Hun school was een sta-in-de-weg bij de realisatie van de jongste architectonische ambities van de gemeente. De nieuwe huisvesting moest natuurlijk in dezelfde buurt worden gevonden. Omdat sloop en nieuwbouw in hartje stad een logistieke en kostbare nachtmerrie zijn, werd besloten om een bestaand gebouw, op een steenworp afstand, drastisch te verbouwen en geschikt te maken voor de basisschoolleerlingen. Ze krijgen nu les in de voormalige Sociale Academie, een robuust gebouw van Kraaijvanger aan de Nieuwstraat in Rotterdam.

Plug in atrium
Arconiko Architecten – ook Rotterdams – kreeg de opdracht om het gebouw geschikt te maken voor een brede school. Met daarin: twee basisscholen, twee peuterspeelzalen, twee gymzalen (lang leve de verzuiling) en een buitenschoolse opvang. En ja: er moest natuurlijk wél een goede buitenruimte komen, in hartje centrum. Rondom het gebouw was maar heel beperkt ruimte.

De speelplaats zit dus tegenwoordig op het dak. Er was een inpandige buitenruimte, die is nu veranderd in een overdekt atrium. Arconiko heeft eigenlijk een plug, zoals ze het zelf noemen, in het bestaande gebouw geschoven. Dat inzetstuk bevat extra ruimte in de vorm van omlopen om het atrium en een groot plein op 14 meter hoogte. Door het atrium kan er voldoende daglicht in het diepe gebouw komen en de centrale ligging zorgt ervoor dat alle ruimten met elkaar worden verbonden.

Kleurencode ordent ruimte
In de centrale hal is, voor wie goed kijkt, meteen duidelijk hoe de twee scholen in het gebouw georganiseerd zijn. Er zijn twee ontvangstbalies naast elkaar: een oranje (met grote oranje lamp erboven) en in oranje letters: Jan Prins. En een blauwe (met blauwe lamp en blauwe letters): Willibrord. Er zijn twee directiekamers: blauw en oranje. Twee teamkamers: idem dito. En aangezien het hele atrium opvallend limoengroen is, zal die kleur ongetwijfeld aangeven dat het hier een gemeenschappelijke ruimte betreft. Die kleurencode is door het hele pand terug te vinden: er zijn blauwe en oranje toiletgroepen, blauw en oranje meubilair bij de extra werkplekken op de ruime overlopen.

De kleurencode is de ordening, die bestaat er verder uit dat de onderbouwen op de eerste verdieping zitten, en de algemene functies zoals vergaderkamers, teamruimtes, kopieerhokken en conciërges allemaal op de begane grond te vinden zijn. In totaal zijn er 42 klaslokalen. Er is op de begane grond in het atrium een groot gemeenschappelijk podium met een professioneel aandoende lichtinstallatie, die opgehesen kan worden.

Authentieke onderdelen hergebruikt
Het lukte Arconiko om grote delen van het gebouw te hergebruiken: de oorspronkelijke kozijnen rond de vroegere binnenpatio zijn nu in gebruik als binnenwanden. De oorspronkelijke betonnen constructie, de gevels en de gevelkozijnen zitten er ook nog gewoon. De authenticiteit van veel onderdelen is goed zichtbaar bij de centrale trap: typisch jaren zeventig, één en al grindtegel. Zelfs de oude zonneschermen hangen nog aan de gevel: ze zijn tegenwoordig alleen wel elektrisch bedienbaar. Uit energetisch oogpunt waren natuurlijk wel grote aanpassingen noodzakelijk: enkel glas werd dubbelglas en op het dak staat een zilverglimmend machinepark van 16 bij 6 meter: de nieuwe klimaatinstallatie.

Speelplein op dak
Vanaf de buitenkant is niet direct zichtbaar dat hier een school zit. Dat hoor je vooral omdat er kinderstemmen klinken en je moet wel twee keer kijken om te ontdekken waar die vandaan komen: van het dak. Het speelplein wordt aan het zicht onttrokken door hoge stalen hekken, waarop de namen van de scholen zichtbaar zijn. Stevig hekwerk dat, voor het gevoel van veiligheid, flink hoger is gemaakt dan wettelijk verplicht (2,5 meter in plaats van de 1.30 meter volgens de eis). De stalen afrastering komt bij een bedrijf vandaan dat gespecialiseerd is in het maken van stalroosters voor varkens. Die zijn hier rechtop gezet. Erg stevig dus.

Het schoolplein op 14 meter hoogte is voorzien van een flinke voetbalkooi met netten rondom, veel glij- en kliminstallaties en een flink aantal plantenbakken, die – ook in de winter groen! – zijn afgewerkt met kunstgras. Om die nieuwe extra verdieping met de constructie van het plein te kunnen dragen, werden de vloeren op de voormalige bovenste verdieping van extra koolvezelwapening voorzien.

Sportzalen
Om twee volwaardige gymzalen te kunnen maken moest er één verdiepingsvloer worden gesloopt. Het levert prachtige sportzalen op, met alles erop en eraan, die bijna permanent in gebruik zijn. Er zijn ook nog twee kleinere speelzaaltjes voor de kleuters. De grote sportzalen zijn via een eigen ingang te bereiken en dus onafhankelijk van de school te gebruiken. Ze zijn ’s avonds en in het weekend veel in gebruik door externe huurders.

Wie vanaf de gang van bovenaf in de sportzaal kijkt wordt wel geconfronteerd met stof en pittenzakken die op schier onbereikbare vensterbanken hoog in de ruimte liggen. Er is een hoogwerkertje beschikbaar voor de schoonmaakploeg, maar dat wordt blijkbaar lang niet altijd gebruikt. Dat soort moeilijk bereikbare vensterbanken en richels zijn inherent aan hergebruik: bij nieuwbouw zou je dat nooit zo ontwerpen.

Klaslokalen en bso
Alle klaslokalen hebben naast een deur ook nog twee grote ramen – zijlichten – die van vloer tot plafond lopen: dat zorgt ervoor dat een leerkracht vanuit de klas goed zicht heeft op wat er op de brede gangen gebeurt, waar ook leerlingen alleen of in groepjes of onder leiding van een ouder of remedial teacher zitten te werken. Overal in het toch diepe gebouw heb je door dat soort ingrepen juist een gevoel van transparantie, vooral natuurlijk doordat je op alle plekken eigenlijk zicht hebt op het limoengroene atrium, dat een enorme zonnige sfeer en frisheid in het gebouw brengt.

De buitenschoolse opvang zit op de onderste verdieping. Die bevindt zich deels half onder het maaiveld. Omdat hier geen atrium is, dreigde het een sombere ruimte te worden. Arconiko stelde voor om de bso anders te organiseren: geen tussenwandjes en aparte groepsruimten, maar één grote ruimte met themahoeken binnen de bestaande kolomstructuur. De leidinggevenden gingen akkoord en dat pakt goed uit: er zijn duidelijk verschillende plekken op die éne vloer: een game-hoek, een knutselplek, een deel om huiswerk te maken of voor de kleintjes, om met blokken te spelen. Er bevindt zich ook een flinke professionele rvs keuken in de ruimte: alle kinderen krijgen hier ’s avonds om 17.30 uur warm eten.

Het hele transformatieproces, van eerste tekening tot oplevering, ging razendsnel: er zat maar anderhalf jaar tussen. Typisch geval van Rotterdamse voortvarendheid.

Gerelateerd

• Terpwoningen Amersfoort Vathorst
• World Elephant Centre - Marta Rota
• Bestemming Sloterdijk - Iris Wijn
• Voorzieningenhart Oosterhout
• Stripe House
• Muziekgebouw Frits Philips, Eindhoven