Kerkgebouw De Rank Nieuwegein

Het ontwerp voor een nieuwe kerk nodigt bij uitstek uit om over symboliek na te denken. Die is dan ook ruimschoots aanwezig in De Rank, een nieuw kerkgebouw in Nieuwegein-Zuid van architect Ronnie Kuiper van Van Hoogevest Architecten. De diepere betekenislagen zijn subtiel in vorm en materiaal verweven.

Dit is een kerk, daarover is geen twijfel mogelijk. Een baken. Het vorige gebouw van protestantse gemeente De Rank stamde uit de jaren zeventig en had een wat diffuser karakter. Bij het nieuwe kerkgebouw geeft de vorm – vooral natuurlijk door het verticale accent – direct duidelijkheid over de functie.

Eigenlijk had De Rank helemaal geen nieuw gebouw nodig, maar de Samen Op Weg gemeente (ontstaan door het samengaan van de hervormde en gereformeerde kerken) moest verhuizen, omdat Nieuwegein grootse stedenbouwkundige transformatieplannen heeft met de oude locatie, vlakbij de Lekboulevard. Die gedwongen verhuizing betekende financiële steun van het gemeentebestuur en dus een wat ruimer budget. Na een prijsvraag in 2004 mocht Van Hoogevest Architecten met nieuwbouw voor De Rank aan de slag.

Een gebouw voor diensten en samenkomsten
De Nieuwegeinse kerk moest plaats bieden aan maximaal 400 bezoekers. Naast een zaal voor de diensten, zocht De Rank naar diverse typen ruimtes met een eigen sfeer, in verband met de exploitatie. De kerk doet goede zaken met de commerciële verhuur van ruimten voor vergaderingen en bijeenkomsten van bijvoorbeeld ouderenbonden.
Voor de kerkgemeenschap zelf was het belangrijk om ruimtes te hebben die geschikt zijn voor kindernevendiensten, soosbijeenkomsten en vergaderingen. Dankzij flexibele wanden is er voor elke groepsgrootte nu een aangename ruimte te creëren.

Icoon
De Rank is oost-west georiënteerd en het liturgisch centrum – waar de predikant spreekt – van het gebouw bevindt zich aan de oostkant. Daar is in het exterieur ook de spitse toren met klok te vinden, die een duidelijk stedenbouwkundig signaal is aan de centrumzijde van de kavel. Dat is zo goed gelukt dat de gemeente Nieuwegein De Rank nu als een soort icoon beschouwt, waarop nieuwe stedenbouwkundige ontwikkelingen in dit gebied zich moeten gaan richten. De situering van de kerk bepaalt toekomstige zichtlijnen. De hoge, spitse toren heeft zeker ‘landmark-klasse’.

Symboliek
Het gebouw in zijn geheel is goed te beschouwen als metafoor voor een duif, of een vogel die landt. Op de langwerpige plattegrond is een hybride volume geplaatst met verschillende overstekende dakvlakken: enigszins vliegervormig, die symbolisch gezien kunnen worden als uitslaande vleugels over de kerkelijke gemeente. Een fraaie vergelijking natuurlijk.

De zon komt op aan de kant van de toren, en valt via een schuin geplaatst gebrandschilderd glasvlak gefilterd in het liturgisch centrum van het gebouw, dat zich in de driehoekige punt onder de toren bevindt.

De hoofdingang van het gebouw bevindt zich aan de lange zijkant en wordt duidelijk gemarkeerd door een loper van afwijkende bestrating.
Aan de achterkant van het gebouw, de westkant, bevindt zich een tweede entree, die bij rouwen en trouwen in gebruik is. Wie daar binnen komt ziet direct dat hier fraai met licht en zichtlijnen is gespeeld. Over de centrale middenas in het gebouw (die ook wordt benadrukt door afwijkende betegeling) loopt een zichtlijn van west naar oost, naar het liturgisch centrum. Door de indirecte lichtval vanuit de kerktoren ontstaat ‘een sacrale werking van het licht’, zegt Ronnie Kuiper.

In de vijfhoekige kerkzaal, die uitloopt in de driehoek onder de toren, is aan weerskanten een serie vierkante raampjes gemaakt. Die kunnen ook symbolisch worden beschouwd als vensters op de wereld. Die raampjes zijn bovendien zo geplaatst dat als je er een horizontale notenbalk overheen zou trekken, ze de eerste noten van een psalm zouden vormen. Aan de buitenkant zijn in het metselwerk – niet heel nadrukkelijk – spekbanden te zien, die als die notenbalk beschouwd zouden kunnen worden. Fraaie verwijzingen die zich niet opdringen, maar er zijn voor wie er van houdt. Datzelfde geldt voor het plafond dat op twee maal zes balken rust die een verwijzing vormen naar de 12 discipelen.

Met liefde ontworpen
De liturgische ruimte is vormgegeven als een verhoogd ruim stenen plateau waarop de kansel staat tijdens een dienst. Dit deel kan ook worden gebruikt voor muziekuitvoeringen. Tegen het plafond zijn whitewashed vuren panelen bevestigd.
In de kerkzaal zelf bevindt zich nog een plek om te gedenken, die door de architect letterlijk is vertaald als ‘gedachten-nis’: een intieme hoek met een tafel waarop een bijbel en witte stenen voorzien van namen liggen.

Op de verdieping bevinden zich twee jeugdruimtes, een toiletgroep, de predikantenkamer en bergruimte. Over de volle breedte van de kerkzaal bevindt zich achterin bovendien een balkon met extra zitplaatsen.
De schuin geplaatste strookramen in de jeugdruimtes bieden fraai zicht op de kruinen van bomen in het aangrenzende plantsoen: bij elk seizoen een andere aanblik.

Al met al: een met liefde ontworpen kerk. De oprechte betrokkenheid van de architect bleek des te meer toen hij onlangs besloot om zijn eigen kinderen in De Rank te laten dopen.

Kerkenbouwers
Het bijna 100 jaar oude Amersfoortse architectenbureau heeft in haar bestaan veel nieuwe kerken ontworpen, verbouwd en gerestaureerd. Hoewel de nieuwe kerken door verschillende architecten binnen het bureau zijn ontworpen, is er sprake van continuïteit qua materiaalgebruik en vormentaal, waarbij duurzaamheid en een zekere sculpturaliteit – die samenhangt met de kerkelijke functie van het gebouw – als kernkwaliteiten worden gezien binnen de visie van het bureau.

Gerelateerd

• De Bisschoppen, Utrecht
• Maastoren, Rotterdam
• Energieneutrale terminal Schiphol
• Kluswoning Shift
• Natalinitoren Roermond
• Offingaburg, Hallum