ECOmunitypark

Op 17 hectare middenin de Friese weilanden verrijst het duurzame werklandschap ECOmunitypark. Het park wordt volledig CO₂-neutraal en zelfvoorzienend in energie. Een ambitie waarvoor het afgelopen najaar beloond werd met de hoogste score van het duurzaamheidskeurmerk BREEAM. Projectdirecteur Bert Krikke en architect Stefan Prins vertellen over de vertaling van de visie naar een mooi en duurzaam werklandschap en hoe ze de ambities gaan waarmaken.

Het nieuwe werklandschap in gemeente Ooststellingwerf is een initiatief van ECOstyle, een bedrijf gespecialiseerd in de ontwikkeling van ecologisch verantwoorde producten voor bodem, plant en dier. Als het hoofdkwartier in Appelscha uit zijn voegen dreigt te barsten, besluit directeur Anne Jan Zwart niet zomaar uit te breiden, maar koopt hij 17 hectare Friese grond. Zijn wens: een toekomstbestendig en duurzaam bedrijventerrein dat met zero impact integreert in het landschap: ECOmunitypark.

Excellent gebied

De plannen voor het park zijn ontwikkeld in nauwe samenwerking met gemeente Ooststellingwerf, provincie Friesland en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl, voorheen Agentschap NL). De rijksdienst wees het gebied aan als ‘Excellent Gebied’; een voorbeeldproject voor energieneutrale nieuwbouw. Leidraad voor het gebiedsontwerp is het duurzaamheidskeurmerk BREEAM. In september 2013 ontving ECOmunitypark als eerste gebied in Europa het BREEAM ‘outstanding’ label van vijf sterren voor het gebiedsontwerp. Projectdirecteur Bert Krikke: ‘De lat is hoog gelegd, dat biedt houvast. Nu moeten we het gaan waarmaken.’ ECOmunitypark streeft naar energieneutraliteit. Bedrijven op het park wekken zelf hun warmte en koude en stroom op. Daarvoor maken ze gebruik van een collectief WKO-systeem. Waar mogelijk worden in het systeem koppelingen tussen bedrijven gemaakt om synergievoordelen te benutten. Ze delen dan installaties en kunnen warmte en koude uitwisselen. Bedrijven wekken stroom op met zonnepanelen. Krikke: ‘We pakken het energieontwerp – net als de bouw – modulair aan. Bij elk nieuw bedrijf breiden we de energievoorzieningen verder uit. In de contracten is vastgelegd dat bedrijven moeten streven naar energieneutraliteit. Voor het plaatsen van zonnepanelen kunnen ze bijvoorbeeld ook gebruikmaken van het dak van de buurman. ECOmunitypark faciliteert en stimuleert deze samenwerking.’

Verstopte logistiek

Aan projectarchitect Stefan Prins van Powerhouse Company de taak om deze ambities te vertalen in een coherent gebiedsontwerp. In samenwerking met Philip Vencken ontwikkelde het bureau een masterplan voor het hele terrein. Prins: ‘Het ontwerp bestaat uit twee gebieden: een gedeelte met grote productiehallen en een gedeelte met kantoorpaviljoens. De hallen grenzen aan een ander bedrijvenpark en aan bebost gebied, de kantoorpaviljoens zijn gericht naar open gebied. De logistiek van het park is op een slimme manier opgesplitst, waardoor vrachtverkeer, autoverkeer, fietsers en voetgangers het park efficiënt en veilig kunnen gebruiken. De route voor vrachtwagens loopt achter gevels en bomen door en er zijn parkeerhoven voor auto’s aan de rand van het gebied. Zo ervaren mensen als ze door het park lopen geen vervoer.’

Richtlijn gebouwen

De BREEAM-ambitie op gebiedsniveau heeft ook implicaties voor de gebouwen. De bedrijfspanden die op het terrein komen, moeten minimaal voldoen aan het BREEAM-label ‘very good’. ‘Bedrijven zijn vrij om zelf met een ontwerp te komen, maar we adviseren ons eigen ontwerpteam’, aldus Krikke. Daarmee borgen we de kennis die in de loop van het project is opgebouwd.’ Ook zijn richtlijnen geformuleerd om de kwaliteit te bewaken. Prins: ‘Doel is om de energievraag van de gebouwen zo ver mogelijk terug te brengen. Door goede isolatie en slimme oriëntatie op de zon. Zuidgevels van panden krijgen bijvoorbeeld kleine ramen en royale dakoverstekken, de noordzijde juist grotere ramen.’ Met de provincie is afgesproken dat het landschap uit minimaal 50 procent groen en water bestaat. ‘Wij zitten op 57 procent. Het gemiddelde groengehalte van bedrijvenparken is 10 procent’, aldus Prins. De groenbeleving van de bezoekers is erg belangrijk. Parkeerhoven zijn omringd met heuveltjes om de auto’s aan het zicht te onttrekken. De gevels van panden die gericht zijn naar wandelpaden moeten extra ‘representatief’ zijn. Door gebruik van mooi, natuurlijk materiaal in de gevel zoals hout en beplanting. Ook transparante gevels van glas voldoen aan het plaatje. De openbare verlichting is tot een minimum beperkt om energie- en materiaal te besparen, en omdat dit diervriendelijker is.

Kloppend hart

Na de zomer gaat de bouw van de eerste twee panden van start, waaronder het nieuwe kantoor van initiatiefnemer ECOstyle. Dit gebouw is modulair ontworpen, zodat het in de toekomst uit te breiden is. Snel daarna volgen twee andere gebouwen en het centrum ‘Biobase’ met gedeelde faciliteiten zoals een restaurant, vergaderruimtes, flexwerkplekken en educatieruimte. ‘Dit wordt het kloppend hart van het werklandschap’, zegt Krikke. ‘We vragen bedrijven expres om geen eigen kantinevoorzieningen te maken. Het Biobase centrum zorgt voor kruisbestuiving én ruimtebesparing.’ Het volledige park is naar verwachting in 2025 gereed, schat hij. ‘Duurzaamheid hoeft niet duur en ingewikkeld te zijn. De sleutel is om het vanaf het begin als uitgangspunt te nemen voor het ontwerp.’

Duurzaam bouwen loont

ECOmunitypark is een van de negentien zogenoemde ‘Excellente Gebieden’, ondersteund door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland met een kennis- en leertraject. In deze gebieden wordt minimaal 25 procent energiezuiniger gebouwd dan het Bouwbesluit op dat moment voorschrijft. De opgedane kennis en ervaringen zijn bedoeld voor alle in de bouw betrokken partijen om in 2020 energieneutraal te kunnen bouwen. Energieneutraal bouwen biedt ondernemers kansen om te innoveren en nieuwe markten aan te boren. Met als resultaat economische groei, winst voor het milieu én een groen imago. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland stimuleert duurzaam bouwen, biedt financiering, kennis en partners. En attendeert beleidsmakers op belemmerende wetten en regels.

Tekst: Imke Hamacher
Beeld: Powerhouse Company en Lap Landscape & Urban design