Containers als hippe bouwsteen

Tot voor kort werden zeecontainers in de bouw vooral bij tijdelijke projecten toegepast. Maar daar lijkt verandering in te komen, steeds vaker gaat het om bouwwerken die een langere tijd moeten meegaan. Een interessante variant op de container is de unit, nieuw of tweedehands. Hierbij is de container het uitgangspunt van het ontwerp, maar wordt die bij de uitvoering vervangen door (kant en klare) units.

Containers als tijdelijke studentenhuisvesting zijn al jaren gebruikelijk. Gimmie Shelter (1981) in Delft was zo’n project en bij de Amsterdamse Houthavens verrees een aantal jaren geleden nog een groot complex studentenwoningen van HVDN architecten. De laatste tijd worden containers juist meer en meer gebruikt voor horeca, paviljoenachtige gebouwen en zelfs winkels of bedrijfsgebouwen. Combinaties komen er ook steeds meer, waarbij de containers deel uitmaken van een groter geheel.

Futurumshop

Een voorbeeld van zo’n combinatie is het bedrijfspand van Futurumshop in Apeldoorn. Het gebouw is een ‘standaard’ bedrijfsgebouw met aan de ene kant een kantoorgedeelte en aan de andere kant een magazijn. Beiden zijn van elkaar gescheiden door een wand van twaalf zeecontainers, drie lagen hoog.

De wand is tevens de facilitaire zone en omvat onder andere pantry’s, toiletten, bergruimte en een vergaderruimte. De kleurige containerwand is voorzien van logo’s en bedrijfsnamen van leveranciers van het bedrijf. De wand is negen meter hoog en is mede bepalend geweest voor de rest van het ontwerp. Zo is de verdiepingshoogte van de kantoren hieraan aangepast en zijn verlaagde plafonds daardoor weggelaten.

Kantoren en wand zijn met elkaar verbonden door luchtbruggen over de grote centrale hal en hier zijn ook de trappen. De containers hebben glazen deuren, behalve de vergadercontainer, die heeft een grote glazen wand en kreeg dan ook snel de bijnaam ‘de vissenkom’. Aan de buitenkant valt er van de containers weinig te zien, de gevel bestaat uit speciaal gemaakte metalen panelen. Alleen door de grote glazen westgevel is er iets van de containers waar te nemen. De Futurumshop is een ontwerp van AReS architecten en eind 2011 opgeleverd.

Op dit moment werkt hetzelfde architectenbureau aan een kantoor in Zeebrugge, waarbij de basis bestaat uit containers. Het is nog een voorlopig ontwerp, maar nu al is duidelijk dat er uiteindelijk geen gebruik gemaakt gaat worden van echte containers maar vervangende materialen.

MIET

Dat er wel vaker ontworpen wordt met containers die er uiteindelijk niet komen, bewijst ook het project MIET Artists in Residence door Nexit architecten in het buitengebied van Beers nabij Cuijk. Een complex in aanbouw, bestaande uit twee ateliergebouwen, een beheerderswoning en zes gastenverblijven voor in Nederland residerende kunstenaars.

Het hoofdgebouw is een kasgebouw met daarin twee short-stay verblijven, een gemeenschappelijk atelier en een projectruimte. Oorspronkelijk ontworpen als een constructieve stapeling van dragende zeecontainers (de verblijven) met daarboven de ‘opgetilde’ kas (projectruimte) op een betonplaat.

Door de forse uitkraging van de betonnen verdiepingsvloer bleken de aanpassingen van de zeecontainers te kostbaar. Deze zijn vervangen door met geprofileerd cortenstaal beklede draagmuren. Door de stalen bekleding en het handhaven van de maatvoering van de containers werkt het oorspronkelijke idee nog altijd door in het uiteindelijke gerealiseerde bouwwerk.

THOF

Nexit architecten heeft ook het ontwerp gemaakt voor een demontabel paviljoen op basis van samengestelde en gemodificeerde containers. De locatie in Arnhem spreekt enorm tot de verbeelding, temeer omdat daar ook al sinds jaar en dag de graffiti vrijplaats ‘The Hall Of Fame’ (THOF) is gesitueerd. Het paviljoen kraagt uit over de bestaande graffitiwand en biedt vrij uitzicht over de tegenoverliggende uiterwaarden van Meinerswijk.

Het plan is een initiatief van de door Roos Giethoorn opgerichte onderneming SUBWALK die zich richt zich op het undergroundcircuit van de ‘Street-Art’. Deze breed vertakte cultuurstroming verdient meer aandacht is de visie van SUBWALK, die daarom in overleg met de gemeente Arnhem en Nexit een voorstel heeft gemaakt voor een expositieruimte gecombineerd met een café/bar. Of en wanneer het paviljoen gerealiseerd wordt is nog niet bekend.

Gasfornuis

Dat containers zich prima lenen voor paviljoenachtige gebouwen bewijst het Gasfornuis in Groningen. Het is gebouwd van zeecontainers als tijdelijke invulling voor 5 jaar op het CiBoGa-terrein. Het bestaat uit twaalf gebruikte containers en is tien meter hoog en zeven meter diep. Ontwerper Harm Naaijer zegt erover: ‘We wilden op een leuke manier mensen iets vertellen over duurzaamheid & recycling. Daarom is er gekozen voor gebruikte containers, die al een aantal keren naar China heen en weer zijn getransporteerd. En we wilden een gebouw neerzetten dat refereerde aan de geschiedenis van het gebied, op deze plek stond vroeger de fabriek waar het stadsgas gebrouwen werd. Het gebouw moet ons een blik in de toekomst geven: hoe gaan we om met energie en voedsel. Het Gasfornuis is daar de metafoor voor geworden.’

Er zijn onder meer demonstratieruimten, verticale stadstuinen, een restaurant voor streekproducten en een dakterras. Het maakt deel uit van het Open Lab Ebbingekwartier. Dit is een bijzonder initiatief van de gemeente Groningen en Groninger Ondernemers. Het Laboratorium heeft een voorbeeldfunctie voor hoe men kan omgaan met tijdelijke bestemmingen van locaties. De opdrachtgever is ‘Het theater van de smaak’ en het Gasfornuis is een ontwikkeling van Rio Projects.

Noorderparkbar

Een heel ander verhaal is de Noorderparkbar in Amsterdam, ook horeca, waarvan alle bouwmaterialen tweedehands werden gekocht op marktplaats.nl van particulieren en kleine handelaars. Toch ziet het paviljoen er als nieuw uit.

De constructieve basis van het gebouw vormen niet containers maar drie gestripte units van een tijdelijk ziekenhuis. Een unit heeft nieuwe gevels gekregen van ramen en een dak van lichtkoepels, hierin zitten de bar en twee toiletten. De andere twee units omlijsten, op elkaar gestapeld, het terras. Rondom is het hele paviljoen voorzien van grote houten luiken waarmee het ’s avonds afgesloten kan worden.

Het ontwerp is het eerste 100% marktplaats-gebouw van Nederland. De bar is een prototype, één van de mogelijke composities die je van het assortiment van die (bouw)marktplaats kan maken. Hergebruik en zuinigheid zijn de duurzaamheid van vandaag; een duurzaamheid die kan leiden tot grote vormrijkdom. Zo groot, dat de nieuwe creatie meer is dan recyclen: hergebruik ziet er beter uit dan nieuwbouw. De ontwerpers en architecten van Overtreders W en Bureau SLA traden bij dit bijzondere project op als initiators, fondsenwervers, ontwerpers, handelaars en bouwers, geholpen door bouwkundig kunstenaar Jorrit Vijn tijdens de bouw. Alleen door deze bottom-up aanpak was het mogelijk om dit paviljoentje tijdens de crisis te realiseren.

De Noorderparkbar ontstond als resultaat van een ongebruikelijk ontwerpproces. De geldinzameling via voordekunst.nl, de aanschaf van het materiaal, het ontwerp en de bouw vonden gelijktijdig plaats: het was onmogelijk vooraf een definitief ontwerp te maken, het aanbod op marktplaats.nl verandert continu. Pas na aankoop is het zeker dat een bepaald materiaal gebruikt kan worden, en dan moet het ook gebruikt worden.

De eerste marktplaats-aankoop was overigens een tweedehands vrachtwagen, om door heel Nederland de spullen op te halen. Daarna volgden de noodunits, 42 raamkozijnen, een paar duizend meter hout, 55 liter verf, twee toiletpotten, heel veel tegels in verschillende groenen wittinten en nog veel meer materiaal dat was overgebleven van verbouwingen, verkeerd was ingemeten of gekocht en toch niet gebruikt.

De bar is niet alleen sinds de oplevering in maart 2012 een ontmoetingsplek, tijdens de bouw zijn er al tientallen ontmoetingen geweest met verkopers van de bouwmaterialen. De verhalen die zij vertelden over de herkomst van de materialen zijn verzameld op de website www.hetkomtaltijdgoed.nl.

Tekst: Peter Visser