Glamourmanifest

Na haar afstuderen aan de TU Delft in 2007 start de loopbaan van Saskia Beer voortvarend als architect bij een Japans bureau en vooraanstaande Nederlandse bureaus als Soeters Van Eldonk. Totdat in 2009 een tijdelijk contract niet wordt verlengd en ze opeens een werkeloos architect is. Vervelend natuurlijk maar geen reden om bij de pakken neer te zitten. Dus begint ze haar eigen bureau Voile Architecten. Immers, ‘de opgaven liggen voor het oprapen.’ Ze somt op: ‘Leegstand, herbestemming, tijdelijk gebruik, probleemwijken.’ De 32-jarige architect richt haar aandacht op stedelijke rafelranden.

Initiatief

Bij een bezoek aan Amstel III, een kwijnend bedrijventerrein in Amsterdam-Zuidoost, krijgt ze een ingeving. ‘De enige manier om een transformatie van dit kwetsbare gebied in gang te zetten is door een proactieve benadering alle tachtig eigenaren van grond en gebouwen meekrijgen.’ Oftewel: niet wachten tot je wordt gevraagd maar zelf een plan opstellen en vervolgens betrokken partijen activeren. Wat niet meevalt. ‘De stakeholders lopen uiteen van een Zwitsers pensioenfonds tot particuliere beleggers.’ De traditionele aanpak van architecten – zenden van informatie door het doen van pitches – heeft geen kans van slagen als ze álle partijen wil meekrijgen, zo merkt ze. ‘Een buitenlandse eigenaar heeft andere belangen dan een Nederlandse huurder.’ Daarom besluit ze eerst maar eens goed te luisteren. ‘Omdat ik in mijn eentje werk, en ook nog eens met een onalledaagse aanpak, werd ik niet als bedreiging gezien.’

Crowdfunding

Dankzij een startsubsidie van het Fonds BKVB (inmiddels opgegaan in het Fonds voor de Creatieve Industrie) kan ze zich vastbijten in Amstel III. ‘Het gebied is vanaf de start in de jaren tachtig moeizaam van de grond gekomen. Niet alleen is er veel leegstand, er zijn zelfs nog een paar onbebouwde kavels. Het dreigt een soort Vogelaarwijk voor bedrijven te worden.’ Als eerste overtuigt ze de gemeente, met wie ze een alliantie aangaat. ‘Inzet van kennis en netwerk klinkt bescheiden maar om een traject te starten waaraan alle partijen meewerken is het noodzakelijk om een serieuze partij achter je te hebben.’ Vervolgens maakt ze een businessplan op basis van crowdfunding. Beer wil de eigenaren en gebruikers in het bedrijvenpark om een financiële bijdrage vragen om daarmee het gebied een kwaliteitsimpuls te geven.

Glamourboost

De uitkomst van deze gesprekken is unaniem: het gebied moet van nieuw elan worden voorzien. Beer neemt deze opgave letterlijk en in 2011 formuleert ze een Glamourmanifest. ‘Wat is de beste manier om een dor en uitgedoofd gebied een upgrade te geven? Met champagne en glamour!’ In haar manifest formuleert Beer op een speelse manier zeven doelstellingen. Zo wordt het opwaarderen van de gesloten plinten in veel gebouwen met restaurantjes, espressobarretjes en winkeltjes gebundeld onder de kop: ‘Harde werkers verdienen champagne op een regenachtige maandagochtend.’ Het opwaarderen van het publieke domein door meer groen en voetgangerspaden wordt gevangen in de oneliner ‘Harde werkers verdienen rozengeur naast uitlaatgassen.’ Het generen van bezoekers en een positief imago door (culturele) evenementen klinkt als ‘Harde werkers verdienen poëzie naast jaarrekeningen.’

Om haar manifest kracht bij te zetten organiseert ze vrijdagmiddagborrels waar de champagnekurken knallen. Niet alleen een glamourboost voor Amstel III maar voor Beer ook een uitstekende manier om alle partijen in het gebied te leren kennen. Een eerste aanzet tot meer groen wordt gegeven door het planten van bloembollen in een manteltelpakje en op naaldhakken – wederom voorzien van klaterende champagne. De keuze voor een Glamourmanifest bleek een gouden greep. ‘Het genereert aandacht, zowel bij de betrokkenen van Amstel III maar ook in de media. Daarbij is het laagdrempelig. Als je meteen een dichtgetimmerd stedenbouwkundig ontwerp op tafel legt, dan schrik je veel mensen af.’

Natuurlijk is het een speelse provocatie om de champagnekurken te laten knallen in deze crisistijden, nota bene in een stedelijke rafelrand. Toch maakt Beer zich geen zorgen over de houdbaarheid van glamour als thema. ‘Een straffe espresso en een salade met biologische groente van de boerderij om de hoek is ook een kwaliteitsimpuls. Glamour is meer dan alleen champagne.’ Daarbij, de presentatie mag dan luchtig zijn, de onderliggende doelstelling van het Glamourmanifest is serieus. ‘Het is niets minder dan een katalysator voor de transformatie van een monofunctioneel werkgebied tot een sprankelende stadswijk. Dat start met het opbouwen van vertrouwen en enthousiasme in het gebied.’

Bijvangst

Het Glamourmanifest is van een bottom-up initiatief van één pionier uitgegroeid tot een platform waarin een kwart van de belanghebbenden op Amstelpark III financieel participeert. ‘Inmiddels heb ik een betaalde baan aan mijn activiteiten als aanjager van gebiedsontwikkeling.’ Beer heeft haar team uitgebreid met een stadsocioloog en enkele stagiaires. Het project werd in januari onderscheiden met een Citymarketing Stimuleringsaward.

De eerste concrete plannen zijn inmiddels gerealiseerd. ‘Er is een mobiele espressobar en dit najaar organiseren we een pop-up filmfestival in het naastgelegen metrostation.’ Ook heeft een van de eigenaren op Amstel III Beer opdracht gegeven om zijn pand te transformeren tot een verzamelgebouw met horeca, expositieruimte en flexibele werkplekken voor zzp-ers. Maar, zo zegt ze, deze architectonische opdracht is voor haar in feite een bijvangst. ‘Dit traject van gebiedsontwikkeling is voor een architect te intensief om slechts als acquisitie te fungeren.’

Toekomst

Wel ziet Beer mogelijkheden om de procesmatige aanpak van het Glamourmanifest in de toekomst uit te rollen in andere stedelijke gebieden als een woonwijk, lege bouwkavels of zelfs een groot gebouw. Voorwaarde is daarbij een ruime deadline. Zo kreeg ze de afgelopen twee jaar meermaals een reality check. ‘Ik wilde een tijdelijk paviljoen neerzetten en had een grootscheepse herbestemming van het maaiveld voor ogen. Daarvoor ontbreekt nu nog het draagvlak, zowel financieel als ook logistiek.’ Maar ze gaat door. ‘Het Glamourmanifest is een meerjarenplan.’

www.glamourmanifest.nl