Renovatie Rechtbank, Haarlem

Het rechtbankcomplex aan de Jansstraat in Haarlem bestaat uit een verzameling gebouwen uit verschillende tijdsgewrichten. Het maakt deel uit van het stedelijk weefsel van de oude binnenstad van Haarlem. Het totale complex beslaat 11.000 m2, waarin de sectoren Familie en Jeugd, Kanton en Civiel zijn ondergebracht. De renovatie heeft ervoor gezorgd dat de panden technisch weer up-to-date zijn, de logistiek verbeterd is en de oorspronkelijke grandeur herleeft.

Het rechtbankcomplex in Haarlem bestaat grofweg uit een viertal volumes, waaronder de 17e eeuwse rijksmonumenten Johezhuis (de voormalige woning van de directeur van gelddrukker Joh. Enschedé) en het voormalige Bisschoppelijk museum. Van het 19e eeuwse rechtbankgebouw van oudrijksbouwmeester Metzelaar is na een verbouwing in de jaren 80 alleen de gevel bewaard gebleven. Een aantal 20ste eeuwse uitbreidingen completeren het complex. Het geheel werd gekenmerkt door heel veel niveauverschillen, een onoverzichtelijke warboel van hoogtes en structuren. De belangrijkste opgave bij de renovatie was dan ook overzichtelijkheid te maken met behoud van het karakter van het complex.

In ere hersteld
Het gebruiken van de aanwezige potenties, zoals de fraaie binnenhoven, de monumentale panden en de karakteristieke voorgevel, hebben gediend als uitgangspunt hiervoor. Zo is de hoofdingang in de Metzelaar-gevel met de monumentale bordestrap in ere hersteld en zijn het Johezhuis en het Bisschoppelijk Museum ontdaan van alle ingrepen van de voorlaatste renovatie en zo veel mogelijk in oude luister hersteld.

Van een donker doolhof van gangen en trappen is het complex omgetoverd tot een licht, helder en efficiënt gebouw. Nieuwe trappen en liften tussen niveauverschillen, transparante vides, alles met veel glas, en een centraal restaurant leggen nieuwe verbindingen. Met dit alles is de interne routing van het complex sterk verbeterd, evenals de overzichtelijkheid.

Oud en nieuw
Tussen oud en eigentijds is een interessant spanningsveld ontstaan. Oorspronkelijke details zoals draagbalken zijn gebleven, terwijl het complex tegelijk voorzien is van onder meer strakke gietvloeren en slank gedetailleerde glazen wanden en deuren van Metaglas. Dat contrast werkt versterkend voor zowel oud als nieuw. De nieuwe structuur maakt het gebouw flexibel en efficiënt, waardoor een duurzaam gebruik mogelijk blijft voor een steeds veranderende organisatie, zonder afbreuk te doen aan de bestaande context.
Door de integratie van nieuwe installaties worden de ruimtes beter bruikbaar en voldoen ze aan de eisen van een moderne werkomgeving. Er is onder andere een warmte/koudeopslagsysteem gerealiseerd. De monumentale gevels zijn gerenoveerd en bouwtechnisch zodanig aangepast dat zij voldoen aan de hedendaagse beveiliging- en klimaateisen.

Een rechtbank kent een scheiding tussen publiek (voor bezoekers) en beveiligd gebied (voor juridische medewerkers). Vroeger werden op deze plaats strafzaken behandeld, tegenwoordig civielrechtelijke procedures. De neutrale inrichting in het publieke gedeelte is een bewuste keuze, want in het civiele recht speelt mediation een belangrijke rol en hoeft er, zoals in het strafrecht,
geen ontzag te worden ingeboezemd. Dat vraagt om soberheid en eenvoud, en die is er ook gekomen.

Enige uitzondering op die soberheid zijn de lichtobjecten van de New Yorkse kunstenaar Spencer Finch en hier en daar het behang in de oudere bouwdelen, maar dat is dan juist weer verfrissend.

Gerelateerd

• Hotel Aitana IJdock
• Crescendo tussen Maas en centrum
• Bastionder ’s-Hertogenbosch
• Woningen en appartementen Vathorst Amersfoort
• Villa Zoetermeer
• Droom theaters