Annefloor Schlotter was tijdens haar stage verantwoordelijk voor het kleuronderzoek en later de kleurrestauratie van het Cygnus Gymnasium aan de Wibautstraat in Amsterdam. Om de originele kleuren te achterhalen deed ze archief- en laboratoriumonderzoek en onderzoek op locatie. ‘Meestal weten we niet hoe de kleur ooit echt was, maar bij het Cygnus zijn we heel dichtbij de oorspronkelijke kleuren gekomen.’
De voormalige technische school aan de Wibautstraat is in de periode 1952-1956 gebouwd naar een ontwerp van architecten J.B. Ingwersen en C. de Geus. Een hoogstandje in betontechniek, waarbij de reliëfs van kunstenaar Harry op de Laak tijdens de ruwbouw in het beton zijn meegegoten. Om het binnenklimaat en de geluidsisolatie te verbeteren, kreeg Wessel de Jonge architecten in 2008 opdracht de gevel van de school onder handen te nemen. In datzelfde jaar kwam het gebouw in de Top 100 van naoorlogse monumenten. Daarop besloot Wessel de Jonge het gebouw als rijksmonument aan te pakken en werd Suzanne Fischer ingeschakeld voor een bouwhistorisch onderzoek. Zij adviseerde onder meer een historisch kleuronderzoek en met die opdracht kwam De Jonge bij Annefloor Schlotter, die op dat moment als kleuronderzoeker stage liep bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Inmiddels is Schlotter een veelgevraagd kleuronderzoeker, onder meer bij het GAK-gebouw, Het Schip en de wijk Jerusalem in Amsterdam.
Kleurreconstructie
Ramen, deuren, wanden, hekwerken, pijpleidingen, plafonds en kasten waren in de loop der jaren meermalen overschilderd, het oorspronkelijke architectonische concept was ver te zoeken. Schlotter: ‘Ik trof alles aan in felle, harde kleuren van de jaren negentig, die beslist niet passen bij het originele kleurenpallet.’ Om de oorspronkelijke kleuren te achterhalen deed ze archief- en laboratoriumonderzoek en onderzoek op locatie. Het NAi heeft een groot archief over Ingwersen, waarin ze veel bruikbare informatie vond. ‘Meestal weten we niet hoe de kleur echt was, want deze is vaak vervuild of verkleurd. Maar bij het Cygnus zijn we heel dichtbij de oorspronkelijke kleuren gekomen.’ In het NAi vond Schlotter namelijk ook een lijst met deurnummers met kleuraanduidingen en kleurnummers. Vervolgens stuitte ze op een plattegrond van de brandweer met dezelfde deurnummers. Hieruit viel af te leiden dat de kleuren gelinkt waren aan de lokaalfuncties. En wonderlijk genoeg kwam een medewerker van het Sikkensmuseum met het originele stalenboek dat Ingwersen voor de school had gebruikt. ‘Dankzij Wessel en zijn medewerker Jurjen van Beek zijn de kleuren uit het stalenboek bij Sikkens onder mijn leiding druppel voor druppel met de verfmachine nagemengd. In datzelfde boek heb ik ook de kleuren van de muren teruggevonden. De kleuren van de houten schuiframen en de stalen klepramen zijn met moderne kleurwaaiers bepaald. Van twee kasten die aan de binnenkant nog de originele kleur hadden, heb ik de deurtjes meegenomen naar het Sikkenslab en de kleur ook laten namengen.’
Betonreliëfs
Door het faillissement van scholenkoepel Amarantis vertrok het ROC in 2009 uit het gebouw Het Cygnus Gymnasium, de nieuwe gebruiker, besloot tot restauratie van kunstwerken en het schoonbeton volgens de adviezen van het architectenbureau en Schlotter. De reliëfs in het beton waren allemaal beschilderd. De vraag was of dit oorspronkelijk ook zo was. Oude foto’s en de kunstenaar zelf gaven hierover uitsluitsel. ‘Ik heb Harry op de Laak nog geïnterviewd, voordat hij in 2012 op 93-jarige leeftijd overleed. Hij vond het maar een bonte kermis met die felle jaren negentig kleuren. Oorspronkelijk waren de reliëfs onbeschilderd met uitzondering van drie waar geen direct licht op viel. Bij de anderen moest het strijklicht zijn werk doen.’ Het was financieel echter niet haalbaar om de verf bij de van origine onbeschilderde reliëfs weg te halen. Op een aantal plekken heeft Schlotter samen met Bruno Raida de originele en niet-originele kleuren alleen maar gereinigd, zoals bij de reliëfs in de mediatheek, boven de deuren en op de wanden van het trappenhuis. De voorstelling op het eerste bordes van het trappenhuis is wel overschilderd. Hiervoor zijn de originele kleuren nagemengd en aangebracht in de diepe delen. De hoge delen zijn voorzien van een betonimitatie, die aansluit op de omliggende betonnen wanden.
Visitekaartje
In 2013 is het Cygnus Gymnasium bekroond met de gemeentelijke Brinkgreve Bokaal als voorbeeld voor andere naoorlogse scholen in Amsterdam. En dit jaar won het project de Gulden Feniks in de categorie renovatie. De jury was vooral onder de indruk van het herstel van de originele kleuren en het terugbrengen van de verschillende soorten schoonbeton en het blank gelakte Amerikaans grenen bij de binnenpuien. Schlotter: ‘Vier maanden heb ik er als een bezetene aan gewerkt. Ik ben erg trots op het resultaat, want de kleuren en kunstwerken zijn toch een beetje het visitekaartje van het gebouw geworden.’
Fotografie: Raoul Suermondt
Dit artikel is verschenen in ArchitectuurNL 6-2014.
Gerelateerd
Tags:
beton,
kleuronderzoek,
monument,
onderzoek,
premium,
renovatie,
restauratie,
school