Maakt Wikihouse architect overbodig?

WikiHouse is een interessante nieuwe ontwikkeling binnen de architectuur. Het is een open source bouwpakketsysteem dat tot doel heeft iedereen, wereldwijd, in staat te stellen een eigen huis, ruimte of meubel te ontwerpen, te downloaden, de onderdelen uit te zagen en in elkaar te zetten. Zonder specialistische kennis of vaardigheden en zonder schroeven. Wordt de architect nu overbodig?

WikiHouse is een internationaal project, een open community, in 2011 opgericht door Alastair Parvin. Zijn uitgangspunt is: ‘Architectuur voor de mensen door de mensen’. Sindsdien is WikiHouse razendsnel gegroeid, er zijn afdelingen in veel landen, waaronder Nederland. Het idee is eenvoudig, met dit systeem kan iedereen, overal ter wereld zijn eigen huis ontwerpen en bouwen.
Het principe van WikiHouse is het maken van een huis door het in elkaar zetten van multiplex passtukken. Deze sluiten nauwkeurig op elkaar aan en de verbindingen worden door wiggen vastgeklemd. Door het gebruik van frames en raamwerken ontstaat een stabiel en ruimtelijk object.
De ontwerpen voor een WikiHouse worden wereldwijd gedeeld. Iedereen kan ze downloaden, zelf tekenen of aanpassen en beschikbaar stellen. Er wordt getekend in het vrij downloadbare programma SketchUp. Met CNC-freesmachines kunnen de onderdelen uit standaard 18mm multiplex platen worden gehaald. Van de losse stukken worden eerst raamwerken gemaakt. Als die rechtop staan worden ze onderling gekoppeld en vastgezet. De hele rij raamwerken wordt met platen dichtgezet.

Democratisering van architectuur

Een WikiHouse is een soort van chassis, een structuur die mensen verder kunnen ontwikkelen. Iedereen kan deel uitmaken van dit proces, niet alleen architecten. Het idee is niet om architecten overbodig te maken, maar om architectuur democratisch te maken. De Nederlandse afdeling is halverwege 2013 opgericht door mensen uit verschillende disciplines en inmiddels is er een prototype gebouwd dat te zien was op de beurs Gevel2014 en 2015 en op de Dag van de Architectuur in 2014. Zo’n prototype levert naast een tastbaar resultaat ook heel veel vragen op. Weerbestendigheid is bijvoorbeeld zo’n onderwerp, of hoe kun je zo efficiënt mogelijk met het materiaal omgaan?
Samen met producenten van bijvoorbeeld ramen, gevelmaterialen en dakbedekking wordt er nagedacht over hoe het basisontwerp kan worden afgebouwd. En ook ICT-ers worden ingeschakeld om bij te dragen aan de kwaliteitsverbetering van de SketchUp plugin waarmee een model omgezet kan worden in een zo efficiënt mogelijke plaatverdeling.
De naam WikiHouse is, het mag duidelijk zijn, een afgeleide van Wikipedia, de open source en online encyclopedie waaraan iedereen kan bijdragen. Het maakt als het ware deel uit van de derde industriële revolutie, na stoom en elektriciteit wordt het industriële proces momenteel zeer bepaald door communicatie en digitalisering (ICT). Volgens WikiHouse zorgen internet, open-source soft- en hardware er voor dat binnenkort ‘de fabriek’ overal is en iedereen ontwerper en bouwer kan zijn.
Toch zijn het vooralsnog architecten, en in mindere mate designers, die de basis leggen voor WikiHouse. En niet alleen in Nederland, overal ter wereld dragen mensen hun steentje bij en op deze manier ontstaat er een wereldwijd netwerk van ontwerpers en ontwikkelaars. En het einde is nog niet in zicht. Maar of de architect echt overbodig gaat worden, daar wordt, in Nederland in elk geval, aan getwijfeld.

Dit artikel is verschenen onder de titel “Architect overbodig?” in ArchitectuurNL 02 2015
Tekst: Peter Visser
Fotografie: Jacqueline Knudsen, Peter Visser