Joris Laarman, pionier in de digitale revolutie

Ze zijn nog steeds aanstormend en veelbelovend, maar draaien al een tijd mee in de creatieve wereld. De talentvolle dertigers zijn nog net geen gevestigde namen, maar dat zit eraan te komen. Ze tonen energie, gedrevenheid, ambitie, durf en een geloof in de toekomst. Deel 7 van een serie: ontwerper Joris Laarman (1979) als pionier in het digitale tijdperk. ‘Wij doen dingen die nog niemand doet.’

Het is voor een ontwerper een van de meest spannende en inspirerende tijden om in te werken. Geweldig om er onderdeel van uit te maken’, zegt Joris Laarman, de ontwerper die in de voorhoede van de digitale revolutie loopt. ‘Een tijdperk waarin de techniek vooruit holt, 3D-printers steeds verfijnder worden, en de mogelijkheden ongekend groot zijn.’ Het openbreken van het creatieve potentieel van het digitale design gaat Laarman niet snel genoeg. ‘Mijn handen jeuken, ik wil alle mogelijkheden eruit halen om ontwerpen te maken die invloedrijk zijn.’

Designonderzoek

Laarman is zo’n ontwerper wiens creatieve, nieuwsgierig onderzoekende en intellectuele geest drijfveren zijn. Daarbij mengt hij technologie en wetenschap met creatieve innovatie en esthetiek om tot prachtige resultaten te komen die iets zeggen over zijn kijk op deze tijd. In zijn designonderzoek volgt Laarman wetenschappelijke onderzoeken en ontwikkelingen op de voet en zoekt naar mogelijke samenwerking met mensen ‘die slimmer zijn dan wij.’ Evengoed wordt elders opgepikt wat er in het Amsterdamse JorisLaarmanLab gebeurt. ‘Het is bijzonder dat een multinational zoals technologiebedrijf Autodesk in Silicon Valley geïnteresseerd is in ons kleine bedrijfje omdat wij dingen doen die nog niemand doet’, zegt Laarman. We kennen hem van zijn decoratieve verwarming, de Heatwave en zijn Bone Furniture, waarvan een stoel en de mal in het Rijksmuseum staan, naast de Rietveldstoel. Intussen werken hij en zijn team aan een zelfontworpen MX3D-metaalprinter. ‘Het zorgt voor ongekende mogelijkheden in vorm en beweging’, vertelt Laarman enthousiast. Zo print de robot het bijna magische vloeibare metaal ‘in de lucht’; het heeft dus geen vaste ondergrond meer nodig om het materiaal laagje voor laagje op te bouwen. Zo ontstond het eerste grote geprinte object: de Dragon Bench. Een prachtige metalen sculptuurbank van zelfdragende open structuren.

Bits & Crafts

Deze bank pronkt dit jaar in Friedman Benda Gallery in New York, de enige galerie waar Laarman exposeert. ‘Experimenteren met het ontwikkelen van nieuwe technieken en een nieuwe vormentaal kan niet op een andere manier dan in volledige vrijheid’, zegt hij. En die ruimte krijgt hij. De expositie heet Bits & Crafts en haakt in op de Art & Craftsbeweging van ruim een eeuw geleden waarbij de industriële revolutie werd afgewezen en het sociale, en de schoonheid van ambachtelijk geproduceerde producten werd geherwaardeerd. Op de tentoonstelling presenteert Laarman diverse Makerchairs die digitaal gefabriceerd zijn met betaalbare, kleine consumententools: een computergestuurde freesmachine, lasersnijder en Ultimaker (3D printer). Dat resulteerde in onder andere de Jigsaw, een 3D geprinte stoel van 202 zwarte en witte kunststof puzzelstukjes. Ook zijn er de Vortex boekenkast en console met sierlijke art nouveau-achtige motieven. ‘Het meubel haakt in op de discussie over ornament versus functionaliteit waarbij het ornament doorgaans het kwaad is in design’, meent Laarman.
De Vortex is geïnspireerd door de Amerikaanse wetenschapper Mark Stock die het chaotische, onverwachte gedrag van in elkaar draaiende wervelende vloeistoffen weet te simuleren en zo het ‘vortexgedrag’ enigszins onder controle brengt. ‘Zo kunnen wij nu zelf de hoeveelheid ornament in onze kast bepalen doordat de software de krullerige bewegingen stop kan zetten.’

Digitale blauwdruk

Ook al ontwikkelen de mogelijkheden zich razendsnel, het 3D printen beperkt zich nog vaak tot grappige gadgets, vindt Laarman. ‘Opschaling is cruciaal om het 3D printen een stap verder te brengen. Daarom doet hij iets wat nog geen ontwerper heeft gedaan: naast de verkoop van prototypes aan verzamelaars en musea, wil hij een digitale blauwdruk van de Makerchairs online beschikbaar stellen. Geïnteresseerden kunnen die downloaden en de stoel thuis met een 3D printer of lokaal laten produceren in een soort digitale printer hub. Zo heb je straks voor minder dan veertig euro een unieke stoel van recyclebaar kunststof ABS. Laarman schrijft geschiedenis. Als pionier in het digitale tijdperk, schaart hij zich op dezelfde historische tijdlijn waarop de modernisten in het Interbellum (1925-1940) stonden. De traditionele opvattingen botsten met hun geloof in een betere toekomst. Een revolutie, waar de ontwikkeling van stalen buisstoelen onderdeel van uitmaakten. Rietveld wilde design democratiseren door handleidingen van zijn ontwerpen ter beschikking te stellen, maar toen wilde nog niemand op zijn stoelen zitten. In zijn voetsporen wil Laarman zijn printbare stoelen toegankelijk maken en over de wereld verspreiden. ‘Het is geen science fiction maar een kwestie van tijd’, zegt de ontwerper die inmiddels met Autodesk en Nike alweer bezig is met een nieuw project.

“Pionier in de digitale revolutie” is gepubliceerd in ArchitectuurNL 05 2014
Tekst Viveka van de Vliet