Brugwachtershuisjes

Onlangs is in Haarlem een nieuw brugwachtershuisje geplaatst. Opvallend in een tijd waarin veel van die gebouwtjes hun functie verliezen omdat de bruggen vanuit een centrale post bediend worden met behulp van videocamera’s. Op veel plaatsen in het land wordt hard nagedacht over herbestemming van brugwachtershuisjes, vaak architectonische pareltjes. Stichting Brugwachtershuisjes zet zich in als katalysator voor herbestemming.

De Langebrug in Haarlem is deel van een drukke verkeersroute tussen het centrum en de oostelijke buitenwijken. De brug is in 1995 ontworpen door architectuurcentrale Thijs Asselbergs. Ruim vijftien jaar na de oplevering van de brug krijgt Asselbergs de opdracht om een permanente bedieningspost te ontwerpen. De uitwerking is uiteindelijk gedaan samen met Octatube en door het integraal te ontwerpen klopte alles precies. De plaatsing op de sokkel verliep dan ook vlekkeloos en Haarlem is nu weer een architectonisch pareltje rijker. Een uitgebreider artikel over het nieuwe burgwachtershuisje in Haarlem stond in ArchitectuurNL 04 2013.

Nieuwe bestemmingen

Terwijl in Haarlem dus net een nieuw brugwachtershuisje is gerealiseerd, zijn er elders in Nederland tientallen die leeg staan of die komen leeg te staan. Automatisering en bediening op afstand maakt ze overbodig. Vaak gaat het om monumentale gebouwtjes, niet zelden ontworpen door bekende architecten.
Leegstand leidt tot verloedering, dus wordt er naarstig gezocht naar nieuwe bestemmingen. Zoals in Delfshaven in Rotterdam waar het oude, lege brugwachtershuisje bij de Lage Erfbrug nu in gebruik is als als ruimte voor tweemaandelijkse exposities door amateurkunstenaars. Het initiatief hiervoor was van Lotti Hesper, buurtbewoner en creatief projectontwikkelaar.
Zo was ze bijvoorbeeld een aantal jaren geleden verantwoordelijk voor de Delfts blauwe panden bij het station in Delft. Dichtgetimmerde slooppanden zien er troosteloos uit, als je in de tussentijd blauw schildert is het opeens een blikvanger.

Stichting Brugwachtershuisjes

Hesper is ook voorzitter van de stichting Brugwachtershuisjes die tot doel heeft om op te treden als katalysator voor het herbestemmen en hergebruik van brugwachterhuisjes in heel Nederland die niet in gebruik zijn. Op de website van de stichting is een overzicht in wording van leegstaande, herbestemde exemplaren en zijn ideeën voor herbestemming te vinden.
Voor bewoning zijn ze meestal niet geschikt, maar expositieruimte, bloemenkiosken, kleine kantoortjes of horeca en zelfs hotelkamers zijn goed mogelijk. De stichting heeft een bemiddelende rol, helpt bij het uitwerken van ideeën en het leggen van contacten en deelt de hierbij opgedane kennis en ervaring weer verder.

Sweets hotelkamers

In Amsterdam zijn de brugwachtershuisjes nog in gebruik, maar ze worden binnenkort overbodig. Toen architectenbureau space&matter daar lucht van kreeg ontwikkelde ze het plan Sweets. Hierbij worden de huisjes omgevormd tot hotelkamers en vormen zo samen één hotel. De straten van Amsterdam, met z’n restaurants en cafés, zorgen voor algemene faciliteiten van het hotel.
Samen met ontwikkelaar Grayfield werd dit idee voorgelegd aan het Lloyd Hotel Amsterdam en die hebben er wel oren naar. Inmiddels heeft space&matter een cultuurhistorisch onderzoek naar 27 leegkomende brugwachtershuisjes gedaan en de resultaten daarvan zijn t/m 21 september 2013 te zien in Arcam Amsterdam met van elk huisje een maquette in schaal 1:50, gemaakt door Studio KU+.

Voorbeelden in Leiden

Nog heel veel brugwachtershuisjes staan leeg of komen leeg te staan, maar ideeën zijn er genoeg en er zijn toch al een aantal goede voorbeelden te vinden, her en der in het land. Op www.brugwachtershuisjes.nl is al een groeiend overzicht te vinden.
Want terwijl het in Amsterdam opeens een ‘hot item’ is, is de herbestemming van brugwachtershuisjes elders in het land al jaren in volle gang. Neem bijvoorbeeld Leiden, daar is het huisje op de Blauwpoortsbrug in gebruik door een rederij voor rondvaarten en botenverhuur. De brug vormt de verbinding tussen de Beestenmarkt en de Haarlemmerstraat en is één van de belangrijkste toegangen tot het (winkel)centrum van Leiden. Eigenlijk is deze brug niet meer in gebruik, alleen voor de intocht van Sinterklaas wordt ieder jaar een uitzondering gemaakt.
Iets verderop ligt de Marebrug over de Oude Vest tussen Lange en Korte Mare. Hier is Kringloopwinkel De Vlag gevestigd, een soort antiek- en curiosawinkeltje. Openingstijden zijn nergens te vinden, niet op het huisje en niet op de website, en als het dicht is ziet het er meer als een opslagruimte uit, dat kan beter. Aan de andere kant van het centrum staat de Grote Havenbrug met brugwachtershuisje annex politiepost ook al een tijdje leeg. Deze is nu in gebruik als douche- en toiletruimte voor bezoekers van de passantenhaven. Dit markante Amsterdamse School gebouwtje uit 1930 van architect Van der Mark is rijksmonument en kan een rol gaan spelen bij de revitalisering van de Haven.

ArchitectuurNL 04 2013