Fort Kijkuit in Kortenhoef heeft de EU Prijs voor Cultureel Erfgoed / Europa Nostra Prijs gekregen. Natuurmonumenten restaureerde het fort en gaf het een nieuwe bestemming als kantoor, expositieruimte en uitkijkplatform. De jury noemt Fort Kijkuit een voorbeeld van succesvol hergebruik van Europa’s militaire erfgoed.
In de 355 natuurgebieden die Natuurmonumenten beheert, staan ruim 3000 gebouwen, waaronder forten, kastelen, molens, boerderijen en landhuizen. Een speciale afdeling gebouwen zorgt het onderhoud, restauratiewerk en de herbestemming daarvan. Architect Tony de Haan is belast met nieuwe architectuur en herbestemming van gebouwen. Hij ontwierp de transformatie van Fort Kijkuit. Het voormalige kruithuis waar vroeger wapens in werden opgeslagen, is omgetoverd tot een onbemande expositie- en informatieruimte, met daarop een uitkijkplatform. Het hoofdgebouw is ingericht als kantoor voor de boswachters van Natuurmonumenten. De kazemat is aan de buitenzijde hersteld. Dit is de winterverblijfplaats voor vleermuizen en daarom niet toegankelijk voor publiek of medewerkers.
Nieuwe Hollandse Waterlinie
Fort Kijkuit werd gebouwd tussen 1844 en 1847 als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en bood plaats aan zo’n vijftig manschappen. In 1880 en 1935 werd het versterkt en uitgebreid, maar in de Tweede Wereldoorlog verloor het zijn verdedigingsfunctie door nieuwe methoden van oorlogsvoering. Daarna ging de conditie van het complex steeds verder achteruit. In 2013 nam Natuurmonumenten het initiatief om Fort Kijkuit te restaureren en een nieuwe bestemming te geven. In 2015 werd het project opgeleverd
Aansluiting oude en nieuwe architectuur
Bij de herbestemming van Fort Kijkuit was het belangrijk om meer ruimte te creëren met genoeg licht en een goede klimaatbeheersing. De Haan heeft de aarden wal tegen het schiethuis en remises laten afgraven. Op die plek heeft hij tegen de oude buitenmuren van het fort een langgerekte nieuwe ruimte gebouwd onder een betonnen dak. Dat dak is in één keer gestort (gedurende 14 uur), 35 meter in het rond, 45 centimeter dik, in een helling. Het dak is bedekt met aarde. Zo zijn de contouren van het fort behouden.
Een lichtstraat van 1 bij 7 meter van beloopbaar glas vormt de overgang van het oude fort naar de nieuwe aanbouw. In de nieuwbouw zijn twee rechthoekige daklichten en twee zijlichten gemaakt, die met cortenstalen kokers door het grasdak prikken. In het oude deel brengen lichtgaten in het dak met solartubes met een doorsnede van 500 mm daglicht binnen.
Dichtgemetselde schietgaten zijn weer geopend en bieden nu doorzicht tussen oud- en nieuwbouw. Vier nieuwe doorgangen zijn gemaakt in de oude fortmuren om verbindingen te creëren binnen het oude fort en vanuit de oudbouw naar de nieuwbouw. Regenwater wordt opgevangen in de oude waterkelder en gebruikt als spoelwater voor de toiletten.
Onder de oude vloeren is vloerverwarming aangelegd. De warmte komt van een houtpalletkachel in het voormalige buskruit- en projectielenmagazijn, een apart gebouw uit 1880 bij de brug over de fortgracht. Dit gebouw, het kruithuis, is nu expositie- en informatieruimte. Bovenop het kruithuis is een uitzichtpunt aangelegd, dat via een stalen trap bereikbaar is. Van daaraf kun je 360 graden in het rond kijken.
Publieksprijs: stemmen t/m 8 mei
De Europese Unie Prijs voor Cultureel Erfgoed wordt jaarlijks door Europa Nostra jaarlijks georganiseerd. De prijs eert en bevordert best practices op het gebied van erfgoed instandhouding, onderzoek, management, vrijwilligers, opleiding en communicatie. Op 7 april zijn de 28 winnaars van 2016 door de jury bekendgemaakt.
Het oordeel van de jury over Fort Kijkuit: “De eigentijdse nieuwe architectuur sluit perfect aan op de oorspronkelijke structuur van het fort met gebruikmaking van inventieve technieken ten behoeve van de toelating van daglicht in het anders zeer ondoordringbare gebouw. De aanpassingen zijn zorgvuldig doorgevoerd en hebben het oorspronkelijke karakter van het gebouw niet aangetast. Het project heeft dit belangrijke UNESCO Wereld Erfgoed bouwwerk weer een goede functie gegeven.”
Het publiek kan t/m 8 mei online een stem uitbrengen op drie projecten.
Bezoek
Het informatiepunt in het Kruithuis op het Fort is geopend voor het publiek (ma t/m vr, 8-17 uur). Binnen is informatie te vinden over de bijzondere natuur van het omringende veenweidegebied en over de geschiedenis van het fort. Ook is het mogelijk vergaderruimte te huren in het fort.
Projectgegevens
Opdrachtgever: Natuurmonumenten
Ontwerp: Natuurmonumenten, afd. Gebouwen, Tony de Haan
Aannemer: J. Boonzaaijer Aannemingsbedrijf BV
Bouwbegeleiding: Kraak Bouwtechnisch Managementburo
Projectleiding: Pingoprojecten
Bouwsom: € 1.300.000
Bouw: 2014-2015
Ingebruikname: Juli 2015
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
cultureel erfgoed,
erfgoed,
fort,
Kijkuit,
Natuurmoumenten,
waterlinie