De gemeente Valkenswaard wil de voormalige Lagere Technische School van de Amsterdamse architect Sier van Rhijn slopen. Een netwerk van professionals, waaronder de BNA, wil het gebouw te behouden. Volgens hen is het bijzonder erfgoed, dat vanwege de jonge leeftijd geen monumentenstatus heeft gekregen waardoor sloop mogelijk is.

“Het gaat hier om een gebouw met een zeer hoge architectonische en cultuurhistorische waarde. Uniek in Nederland omwille van zijn ruimtelijkheid en de bijzondere sculpturale architectuur in de traditie van Le Corbusier en het Brutalisme. Het gebouw is emblematisch voor het denken over het geven van onderwijs en straalt het positieve vooruitgangsdenken van die tijd uit”, aldus Magdaleen Kroese van MAG architecten uit Eindhoven.

Hergebruik
“Door de structuur van het gebouw leent het zich goed voor hergebruik. Er kan gedacht worden aan een breed scala van functies variërend van woon- of kantoorruimte tot een verzamelgebouw voor diverse activiteiten.

Zeker in de huidige tijd, waarin we zuinig moeten zijn met de bronnen en middelen die we hebben, moet herbestemming van een dergelijk complex met dergelijke potenties een vanzelfsprekendheid zijn. Een kans die de gemeente Valkenswaard, onzes inziens, niet mag en kan laten liggen.”

Cultureel erfgoed
Een van de bezwaarmakers is de BNA (Bond van Nederlandse Architecten). Een uniek gegeven. Het is hun eerste juridisch actieve daad in bescherming van cultureel erfgoed.

Volgens de initiatiefnemers voor behoud van de LTS kan het gebouw van Van Rhijn zich zondermeer meten met landelijk bekende jonge monumenten als de Van Nelle fabriek in Rotterdam, of het Sanatorium Zonnestraal in Hilversum. “Plaatsing op de ‘Rijkslijst van Beschermde
Monumenten’ zou volgens Wim Eggenkamp van het Atelier Rijksbouwmeester niet misstaan.”

Voormalige Lagere Technische School Don Bosco

In de jaren zestig van de vorige eeuw ontplooide de gemeente Valkenswaard en de RK Technische School Don Bosco initiatieven om een nieuw en modern schoolgebouw op te richten. De landelijk gerenommeerde architect P.H. (Sier) van Rhijn (1922-1989) kreeg de opdracht het gebouw te ontwerpen. Dat werd, geïnspireerd door Le Corbusier, een sculpturaal betonnen ensemble met een grote flexibiliteit in ruimtegebruik.

Het ligt verscholen tussen het groen van het park en de woonhuizen aan de Waalreseweg. De verbindingsweg die het complex haar plaats in het dorp moest geven is nooit als zodanig gerealiseerd.

De begane grond is gedeeltelijk open gelaten en wordt gebruikt als publiek plein. De diverse onderdelen van het gebouw liggen verspreid over het terrein en onderscheiden zich binnen de gezamenlijke architectuurtaal naar vorm en afmeting. Ze zijn via luchtbruggen bereikbaar vanuit de centrale glazen hal op de eerste verdieping. Boven die hal, schijnbaar losstaand van de onderliggende structuur, zweeft het hart van het gebouw, de ovale aula.

Opbouw
De leerlingen konden hun weg banend door het gebouw genieten van de variëteit tussen hels licht en hemels donker. Van doorzichten op de tot diep in het complex doordringende natuur, klasgenoten of dat ene meisje. Maar ook zagen zij, en zeker de bouwkundeleerlingen, de heldere opbouw van het complex. De herkenbare scheiding tussen draagstructuur en vulling. Hoe de zwevende aula gedragen wordt door ronde kolommen in de glazen hal. Hoe de ruimten zowel letterlijk als figuurlijk van binnen naar buiten in elkaar overvloeien door de toepassing van onbehandeld beton en Oregon Pine in zowel in- als exterieur.

De constructieve opbouw van de open trappenhuizen. De dragende betonnen schijven die het gebouw boven het schoolplein uittillen. Afdrukken van de houten bekisting in het (oorspronkelijk) natuurgrijze beton. Het roodbruine hout dat een ontegenzeggelijk warm en huiselijk gevoel schept. Zelfs bij de saaiste lessen moet het hier goed toeven zijn geweest.

Ze zagen, ongetwijfeld verwonderd, ook de expressieve toepassing van de technieken. De in groepen geordende ontluchtingspijpen aan de gevel. De imponerende verwarmingswaterleidingen in de gangen van de praktijklokalen.

Ensemble
Juist de grote ruimtelijkheid van het complex, de flexibiliteit in ruimtegebruik, de keuze van het materiaal en de toepassing hiervan, de inzichtelijkheid van de bouwtechniek en de zichtbaarheid van de technieken in het algemeen maken het gebouw van de voormalige LTS uniek in Nederland. Het vormt een weloverwogen samenhangend en boeiend ensemble, met geleidelijke overgangen van kleinere naar grotere ruimten, dat op geheel eigen wijze is ingebed in het weefsel van het dorp.

Een fantastische, tot de verbeelding sprekende les, in architectuur, bouwtechniek en duurzaamheid, die bovendien tal mogelijkheden heeft in de toekomst.

Gerelateerd

• Podcast Architectuurcentrum Haarlem
• Mens als Maat: Terug naar de basis
• Woonwijk ontworpen als vakantiepark
• Plasterk presenteert prijsvraag in Venetië
• Design boomroosters Falco
• Attika Architekten ontwerpt duurzaam drijfgebouw