In twee zaken, Naturalis in Leiden en De Bovenlanden in Amstelveen, is een keiharde strijd is gestreden over de macht van de architect bij een verbouwing. In beide gevallen heeft de oorspronkelijke architect geen toestemming gegeven en beroept zich op zijn persoonlijkheidsrecht: aantasting van het werk en schade aan zijn reputatie. Wat oordeelt de rechter?
Voorop staat dat de architect bij volledige sloop geen beroep kan doen op zijn persoonlijkheidsrecht. Wel moet er een belangenafweging plaatsvinden tussen de belangen van de eigenaar van het gebouw om het te slopen, en de architect die zijn gebouw wil behouden. De eigenaar of de architect zou namelijk misbruik van zijn/haar bevoegdheid kunnen maken.
Architect Fons Verheijen
Er moet dus eerst gekeken worden of er sprake is van sloop of niet. Bij Naturalis is geen sprake van sloop, althans niet van het hoofdgebouw. De Europese aanbesteding waaraan de architect Fons Verheijen ook meedeed, werd door een ander bureau Neutelings Riedijk Architecten (NRA) gewonnen. Verheijen stelt zich op het standpunt dat de verbouwingsplannen van NRA inbreuk maken op zijn persoonlijkheidsrecht. Er zijn wel gesprekken gevoerd tussen Naturalis, Verheijen en NRA, maar zonder resultaat. Naturalis begint met gedeeltelijke sloop en verbouwing. De rechtbank volgt Verheijen in zijn argument dat de verbouwing zijn persoonlijkheidsrechten ernstig zou aantasten. Verheijen verzet zich met hand en tand en het lukt hem om in kortgeding een bouwstop af te dwingen. Desastreus voor Naturalis die voorspelt failliet te gaan. Naturalis heeft wel zelf dit enorme risico genomen, door met de verbouwing te starten.
Naturalis
In het vonnis staat dat Naturalis niet heeft aangevoerd dat het beroep door Verheijen op zijn persoonlijkheidsrecht misbruik van bevoegdheid zou zijn. Het is de vraag of dat ook had gekund bij inbreuk op persoonlijkheidsrecht. Tegenargument is dat de wet al heeft bepaald dat bij aantasting van het werk en schade aan reputatie de belangen van de architect voorgaan. We weten dus niet of dat argument de kaarten anders had geschud. Recent is bekend geworden dat Naturalis en Verheijen de zaak hebben geschikt. Naturalis kan doorgaan met de verbouwing.
KPMG
Bij De Bovenlanden (voormalig Kantoor KPMG 1991) loopt het minder ‘goed’ af. De eigenaar CRI heeft een totale en radicale transformatie voor ogen met het doel er woningen van te maken. Architect Max van Huut wil dit voorkomen op grond van aantasting van zijn persoonlijkheidsrecht. CRI beroept zich op totale sloop van de buitengevel. Toestemming is dus niet nodig. Op die grond wint zij vorig jaar het kortgeding.
Max van Huut
In hoger beroep benadrukt Van Huut dat er helemaal geen sprake is van totale sloop. Een deel van het gebouw zou blijven staan, te weten het deel dat wordt verhuurd aan Atos. Bovendien zouden de kenmerkende ramen in het gehele gebouw gehandhaafd blijven, zodat er ook daarom geen sprake is van sloop, aldus Van Huut.
CRI maakt kennelijk aannemelijk dat ook het deel waarin Atos zit verbouwd gaat worden. Dat de ramen zelfstandig auteursrechtelijk beschermd zijn heeft Van Huut niet gesteld. Het gerechtshof komt in hoger beroep daarom tot de conclusie dat er geen sprake is van een auteursrechtelijk beschermd raampatroon. Er kan dan ook geen schending van persoonlijkheidsrechten zijn.
Van Huut doet wel een beroep op misbruik van bevoegdheid door CRI. Hij heeft volgens het hof echter onvoldoende argumenten naar voren gebracht om te kunnen oordelen dat CRI zijn belangen onevenredig schaadt. Van Huut kon ook geen schade aantonen. Van Huut verliest ook het hoger beroep. Hij heeft nog de mogelijkheid een gewone procedure te starten, maar ook Van Huut en CRI hebben de strijdbijl begraven, tegen vergoeding van een niet nader genoemde geldbedrag. Uit bovenstaande zaken kan in ieder geval de conclusie getrokken worden dat de rechten van de architect sterk zijn bij een verbouwing waarbij het oorspronkelijk ontwerp niet (volledig) gesloopt wordt.
Tekst: Ruby Nefkens, advocaat intellectueel eigendom, ICT, design, architectuur, kunst, media, privacy.
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 2 van 2017
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
Fons Verheijen,
KPMG gebouw,
Naturalis,
recht volgens Ruby