Architectuur van Eek & Dekkers op Strijp R

Hergebruik staat sinds jaar en dag centraal bij de meubel- en productontwerpen van Piet Hein Eek. Zijn talent en ondernemerschap zorgen voor succes en groei van zijn bedrijf. Eek houdt de productie en verkoop van zijn ontwerpen liefst in eigen hand. Ook in het architectenbureau dat hij met Iggie Dekkers start in 2015. Het accent ligt op hergebruik van enkele Philipsgebouwen in Eindhoven, maar ook de eerste nieuwbouw is in aanbouw.

Piet Hein Eek is vooral bekend als meubelontwerper, maar in de afgelopen 10 jaar begeeft hij zich ook steeds meer op architectuurgebied. Zijn eigen onderkomen op Strijp R in Eindhoven is het bekendste voorbeeld. Daar toverde hij een donkere fabriekshal, waar voorheen televisies van Philips werden geproduceerd, om tot een lichte overzichtelijk multifunctionele hotspot. Zijn eigen bedrijf zit er, met kantoren en werkplaatsen, een showroom, winkel en een restaurant. En dat is typisch Eek: Het liefst doet hij alles binnen zijn eigen bedrijf, houdt hij controle van a tot z.
‘Werken met respect voor wat er is en gebruik maken van de kansen en mogelijkheden die zich aandienen. Dat is van het begin af aan mijn uitgangspunt geweest. Dat deed ik eerst vooral op het gebied van product- en meubelontwerp, maar daar komt sinds een jaar of 10 steeds meer architectuur bij. We deden eerst vooral kleine projecten voor particulieren, vaak zelf ook ondernemers, waarbij ik gebruik kon maken van de bouwkundige achtergrond van onze medewerker Harm Hilberink,’ vertelt Piet Hein Eek over zijn eerste schreden op het gebied van architectonisch ontwerpen. Zijn eerste grotere verbouwingsproject startte in 2006. ‘Ik kocht in Frankrijk een ruïneus molencomplex en dat heb ik stap voor stap verbouwd tot vakantiewoningen voor meer gezinnen, waaronder het mijne. Ik heb daar 10 jaar over gedaan, inclusief een pauze voor de verbouwing van ons pand op Strijp R. Tijdens die jarenlange verbouwing is me echt duidelijk geworden, wat de essentie van mijn ontwerpen is: pragmatisch omgaan met het bestaande, de kansen en mogelijkheden die de plek biedt doorgronden en aangrijpen en deze integreren en omvormen tot een karakteristieke en fijne plek om te wonen en te werken.’

RK-complex op Strijp R

De ontwikkeling van zijn eigen pand op Strijp R ging snel, binnen een jaar na aankoop van het pand vond de opening in oktober 2010 plaats. Strijp R is één van de drie industrieterreinen die Philips in het stadsdeel Strijp ontwikkelde (S, T en R). Diederendirrix en Buro Lubbers maakten het stedenbouwkundig ontwerp voor de herontwikkeling van Strijp R tot woonwijk, waarin enkele relicten behouden blijven. Het zogenaamde RK-complex – alle Philipsgebouwen hebben lettercodes – was ooit de keramische werkplaats van Philips, waar onderdelen voor radio’s en televisies werden gemaakt. Het is gebouwd in de jaren 50, en in 50 jaar waren de hallen vol gezet met wandjes en plafonds. Die haalde Eek eruit, hij verwijderde de verf van alle ramen en transformeerde de donkere hallen tot een grote lichte en overzichtelijke ruimte. Die transparantie past goed bij het bedrijf van Eek, hij wil laten zien hoe zijn producten worden ontworpen, gemaakt en verkocht. Het bedrijf groeide van 50 medewerkers bij de verhuizing naar Strijp R in 2010 tot 100 anno 2017.

Eek & Dekkers

De architectuurprojecten doet hij nu samen met de jonge architect Iggie Dekkers. Dekkers: ‘Vlak na mijn afstuderen aan de TU Eindhoven werkte ik al kort bij Eek, bij de verbouwing van gebouw RK. Daarna heb ik achtereenvolgens op de TU/e en bij Hilberink Bosch architecten gewerkt. In 2012 kwam ik terug bij Eek. Mijn eerst opdracht was het RAG- gebouw. Als er onvoldoende architectenwerk zou zijn, kon ik altijd nog aan de CNC machine werken. Eek: ‘Achter de CNC is Iggie nooit beland. Omdat we opeens een architect in dienst hadden waren we in de gelegenheid de kansen die zich aandienden met twee handen aan te grijpen.’ De samenwerking gaat heel goed en in 2015 richten ze Eek en Dekkers BV op, opererend onder de naam Piet Hein Eek architectuur.
Wonen in een pompgebouw

RAG-gebouw

Vlakbij op Strijp R dienden zich twee mooie transformatiemogelijkheden aan: het voormalige portiersgebouw RF en het voormalige pompgebouw RAG. Eek heeft het RAG-complex met bouwbedrijf van Gerven aangekocht en samen met Dekkers getransformeerd tot 10 woningen. Belangrijkste ingreep was de sloop van een travee in het midden van het gebouw. Eek: ‘Dat lijkt gek, je hebt veel minder vloeroppervlakte, maar het maakte de woningen wel veel beter verkoopbaar. Er komt meer licht de woningen in en de noordelijke woningen hebben zo ook een buitenruimte op het zuiden.’ Wonen en koken zijn op de verdieping gedacht. Dekkers: ‘Dit heeft meerdere voordelen: bewoners hebben meer uitzicht, meer privacy, meer profijt van de mooie hoge ruimte met de stalen dakspanten.’ De woonruimten sluiten zo ook aan op de terrassen, die op een eenlaagse uitbouw aan de zuidkant en in de binnenstraat zijn gemaakt.
De binnenstraat is duidelijk van deze tijd in vormgeving en materialisering. De buitengevels behouden de oorspronkelijke gele verblendsteen en stalen ramen. De nieuwe betonnen verdiepingsvloeren sluiten mooi aan op de originele horizontale raamspijlen.

Plannen van onplanbaarheid

Vlak voor het storten van de vloeren besloten de kopers van twee woningen dat ze een vide wilden naar de kelder. Dekkers: ‘Dat hebben we meteen aangepast. Toen we het gebouw kochten, werd ons geadviseerd de kelder, die vol stond met oude installaties, vol te storten, omdat die te ondiep was voor gebruik. Wij hebben de kelder leeggehaald en een vide gemaakt in de binnenstraat. Het grootste deel is nu als bergingen in gebruik. De bewoners zijn blij met deze ruimte, ook al is hij slechts 1.70 m hoog. Omdat we het proces van het eerste idee tot de ingebruikname in eigen hand hebben, is het mogelijk keuzes door het hele proces overeind te houden.’ Eek vult aan: ‘In de bouw zijn veel processen bepaald door conventies, die soms heel inefficiënt zijn en aangestuurd worden vanuit angst. Iedereen wil risico’s vermijden, dat komt doordat alle verantwoordelijkheden en taken losgeknipt worden. Door die juist te bundelen is een meer logische en efficiënte werkwijze mogelijk, eigenlijk zoals het vroeger altijd geweest is. We schuiven sommige beslissingen vooruit, omdat de juiste oplossing zich vaak als vanzelf aandient in het proces van slopen en weer opbouwen. Ik noem onze aanpak wel het plannen van de onplanbaarheid. De individuele behoeften van de bewoners en de gebouwen die we transformeren zijn niet uniform. Onze plannen groeien organisch met de kansen en behoeften mee.’

Groene Woningen

Dekkers heeft de woningen in het RAG gebouw verkocht. ‘We hadden een plafondprijs, omdat we de woningen marktconform wilden aanbieden. Bezuinigingen waren hierdoor noodzakelijk, maar uiteindelijk hebben die geleid tot verbeteringen.’
De ontwikkeling van twee Groene Woningen ten zuiden van het RAG gebouw waren nodig om het plan haalbaar te maken. Dekkers: ‘Dit is ons eerste nieuwbouwproject en eigenlijk een moderne variant op het RAG gebouw, in vorm, lay-out en constructie. Om het uitzicht vanuit het RAG gebouw te behouden zijn de twee woningen verdiept gebouwd. Ook hier is het wonen op de verdieping, met terrassen op het zuiden.’

RF-gebouw

Gebouw RF is in 1948 gebouwd als portiersgebouw annex garage voor Philips. ‘Eigenlijk lijkt Eek wel een beetje op Philips: Philips wilde ook zelf alles zoveel mogelijk in eigen hand houden. Ze hadden een eigen bouwafdeling en een eigen afdeling vervoer,’ grapt Dekkers. RF bestaat uit een rechthoekige voorbouw, met daarachter vier hallen, die grotendeels gesloopt zijn. ‘Door de brute wijze waarop het gebouw doorgezaagd is, is er een mooi zicht op de constructie met stalen polonceauspanten. Zo kwamen we tot het concept met een glazen gevel als een soort kijkdoos voor het gebouw.’ aldus Eek. Het complex is opgedeeld in 4 bouwdelen, 1 per hal. Eek kocht voor zichzelf het deel op de hoek met de portiersloge. In de ronde uitbouw komt het keramiekatelier van Jeanine Eek, op de verdieping de woonvertrekken. Voor twee bouwdelen hebben Eek en Dekkers in totaal 7 woningen ontworpen. Eek: ‘Ook hier hebben we door delen weg te halen de woningen juist aantrekkelijker gemaakt, met betere binnen- en buitenruimten en meer privacy. Dekkers kon ze tegen een aanzienlijk hogere waarde verkopen.’ Architect Bert Dirrix kocht ook een deel om zelf te gaan wonen en ontwerpt zelf de indeling. De transformatie van RF is in volle gang en wordt dit jaar opgeleverd.

Galerie en artist in residence

Zijn Eek en Dekkers na de verbouwing van RF klaar op Strijp R? Dekkers: ‘Nee, we willen het oude perron voor het restaurant transformeren tot galerie door er een glazen gevel omheen te bouwen. En we verbouwen nu de voormalige transformatorruimte in ons gebouw tot woning voor een artist in residence.’ Willen Eek en Dekkers nog verder groeien? ‘Ja zeker, maar alleen zolang we onze projecten zelf kunnen blijven ontwerpen en uitvoeren.’

Dit artikel is verschenen in ArchitectuurNL 02 2017
Fotografie: Jacqueline Knudsen, Tomas Mayer, Eek en Dekkers,