Op een idyllische locatie aan de voet van de Waalbrug en aan de rand van het weidse natuurgebied de Stadswaard, moest een oude woonboot vervangen worden. De nieuwe waterwoning is een verrassend ruime drijvende villa, waarin het omringende landschap en de specifieke wensen van de bewoners samen komen. In zijn ontwerp heeft Tom Bergevoet de opdrachtgevers op een nieuwe manier laten kennis maken met de prachtige omgeving van een ligplaats die hen al jaren vertrouwd is.
Aanvankelijk hadden de bewoners het ambitieuze plan om zelf een ontwerp te maken voor hun nieuwe woonboot. Ze ondervonden echter al snel dat er tussen hun eigen ideeën en een uitvoerbaar ontwerp een wereld van verschil ligt. Contact met twee andere architecten leverde helaas geen acceptabel schetsontwerp op, maar had als voordeel dat hun woonwensen zich steeds verder uitkristalliseerden.
De opdrachtgevers wilden beslist geen vierkante blokkendoos, maar wel graag aansluiten bij de typologie van de waterwoning en de natuurlijke omgeving. Met hun wensenpakket kwamen de opdrachtgevers bij Tom Bergevoet terecht. Met zijn ontwerpvoorstel bracht hij ordening aan in de groslijst van wensen. Het bleek niet mogelijk om alle, soms tegenstrijdige, wensen in het ontwerp te verenigen. Een aantal ideeën viel onvermijdelijk af. Gelukkig werden zijn eerste tekeningen direct enthousiast omarmd.
Als een walvis in het water
De opdrachtgevers droomden van een waterwoning met het organische uiterlijk van een walvis, compleet met een hoge, bolle rug, baleinen en een lager staartdeel. Deze kenmerken zijn met een beetje goede wil in zeer geabstraheerde vorm in het ontwerp van Bergevoet terug te vinden. De ark is de laatste van een rij woonboten in een smalle zijgeul van de Waal. Aan de zuidzijde sluit de ark aan op de hoogte van naastliggende woningen. Aan de noordzijde, waar de watervilla juist een vrij uitzicht biedt over de Waal, is het dak iets opgetild en vormt het een mooie beëindiging van de lange rij woonboten.
Het bestemmingsplan stond een bouwvolume van twee lagen toe met een maximale hoogte van ruim zeven meter boven de waterspiegel en daarvan is goed gebruik gemaakt. Woonboten hoeven in principe niet te voldoen aan het bouwbesluit. Bovendien geldt in het betreffende gebied geen Welstandstoezicht. Dit heeft in de loop der jaren geresulteerd in een reeks woonboten met een ongebreidelde variëteit aan vormen, kleuren en materialen. Hiertussen houdt de watervilla zich krachtig staande.
Zo ver als je kunt kijken
De echte kracht van een waterwoning is het contact met het water, daarom wilden de bewoners hier zo dicht mogelijk op zitten. Net als hun oude woning hadden zij de huiskamer en de keuken op de benedenverdieping, net boven de waterspiegel bedacht. Omdat de ligplaats is gesitueerd in een smalle zijarm van de Waal waar het waterniveau sterkt fluctueert, werd het uitzicht vanuit de oude waterwoning echter vaak beperkt tot het hoge talud van de tegenoverliggende oever. Daarom stelde Tom Bergevoet voor om de woonkamer op te tillen tot de bovenste verdieping, waardoor het omringende landschap een veel grotere rol kan spelen in de beleving van deze ruimte.
Om het prachtige uitzicht optimaal te kunnen benutten is er rondom een doorlopende strook ramen aangebracht. Aan de oostzijde reikt de blik tot over de oever naar het natuurgebied de Stadswaard, waar de bewoners ’s zomers konikpaarden en gallowayrunderen kunnen zien grazen. Aan de kant van de Waal duikt de onderkant van het raam naar beneden, zodat er van plafond tot vloer een uitzicht ontstaat met een verrassende uitsnede op de Waalbrug. Grote schepen varen hier door het beeld. Aan de walkant versmallen de ramen om inkijk van passanten te beperken. Aan de zuidzijde, waar de zon ’s zomers het felst is en de buurwoning nabij, is de gevel zoveel mogelijk gesloten gehouden. Alleen twee dubbele deuren geven hier toegang tot een ruim terras.
Zeeluiken
Terwijl Bergevoet zich boog over het ontwerp van de opbouw, vervaardigen de toekomstige bewoners zelf alvast de basis van hun nieuwe woonark. Die wordt gevormd door een stalen ponton van omgekeerde en aan elkaar gelaste zeeluiken van een kustvaarder. Vijf bakken van 4 bij 10 meter vormen een onderbouw met een totale afmeting van 20,5 bij 10 meter.
De constructie van de opbouw bestaat uit houten portaalspanten die in de ponton zijn geplaatst. Door de houten constructie blijft het gewicht van de ark binnen de perken. Net als de kozijnen en de binnenwanden zijn ook de gevels van hout. Ze zijn uitgevoerd in waxed wood van Siberische lariks waardoor de woonark zich conform de wens van de bewoners op een natuurlijke manier in de omgeving voegt.
Meubelwand
Het interieur daarentegen is strak en modern. Hier vormt het uitzicht het belangrijkste element. Om de wanden en daarmee het uitzicht rondom vrij te kunnen houden, heeft Bergevoet een vrijstaande, centrale meubelwand bedacht. Deze blikvanger biedt naast beschutting in de grote open ruimte, ook doorzichten naar het omliggende landschap. Het meubel verdeelt de bovenverdieping in min of meer afgeschermde gebieden waar gewerkt, gekookt, gegeten of gezeten kan worden. Ook de keukenapparatuur en het aanrecht zijn grotendeels in het meubel verwerkt.
Ondanks de royale afmetingen van de woonverdieping en het grote raamoppervlak is het er zelfs op een winterse vriesdag aangenaam warm. De combinatie van dubbel glas met een in de betonvloer verwerkte vloerverwarming bewijst zijn dienst. De vloer is afgewerkt met een laag donkergrijze verf zodat de betonstructuur mooi zichtbaar is.
In de buik van de ark
Sinds zijn vertrek bij Architectuurstudio Herman Hertzberger en de start van zijn eigen bureau heeft Tom Bergevoet ondermeer enkele particuliere woonhuizen ontworpen. Deze ontwerpen zijn zeer divers, maar één uitgangspunt komt vaker terug: een duidelijke ruimtelijke verdeling in een open en een besloten zone. Bij de watervilla is een horizontale scheiding aangebracht met boven de open zone met de representatieve, collectieve ruimte en beneden de besloten zone die plaats biedt aan individuele en afgesloten privé-vertrekken.
De benedenverdieping is, buiten de architectenregie om, ingericht door de bewoners zelf en ademt de sfeer van een schip. Aan een brede gang geven deuren van onbehandeld hout toegang tot de verschillende slaapkamers. Eén zijde van deze gang wordt gevormd door het centrale wandmeubel, dat de boven- en benedenverdiepingen via een kleine vide met elkaar verbindt. Hoe groot de watervilla ook is, aan de deining van het water en het prachtige uitzicht kunnen de bewoners zich gelukkig niet onttrekken.
Gerelateerd
Tags:
Nijmegen,
Tom Bergevoet,
woonboot