Tilburg is een architectonisch icoon rijker. Voor de kop van de Piushaven ontwierpen Civic Architects en Bright Urban Futures uit Amsterdam een robuust ontvangstpaviljoen, dat een hoogwaardige openbare ruimte toevoegt aan de stad en tegelijkertijd een restaurant herbergt. Daarnaast vormt de imposante, stalen constructie een markering voor bezoekers en bewoners van het havengebied.
Havenpaviljoen
De Piushaven, een zijarm van het Wilhelminakanaal, werd begin vorige eeuw aangelegd voor graanoverslag. Lange tijd vormden de historische kades een lege, industriële plek vlakbij het centrum waar vooral publieke evenementen plaatsvonden. Tegenwoordig is het gebied een van de belangrijkste nieuwbouwzones van Tilburg. Projectontwikkelaar Orion wilde in samenwerking met de gemeente op de middenpier aan de Hopliedenkade een horecagelegenheid neerzetten en schreef hiervoor een lokale ontwerpwedstrijd uit. ‘Wij waren bekend met het gebied en hebben een aantal publieke gebouwen in Tilburg gerealiseerd, zodoende zijn wij toegevoegd aan de bureauselectie,’ zegt architect Jan Lebbink van het Amsterdamse Civic Architects, dat samen met Bright Urban Futures het winnende ontwerp maakte. ‘Oorspronkelijk lag de langgerekte bouwkavel dwars op de pier, waardoor de openbare ruimte werd afgesloten. Door het gebouw een kwartslag te draaien en strak aan het water te plaatsen, konden we de ruimte open houden voor evenementen en wateractiviteiten.’
Dakterras over breedte van de pier
Om de openbare ruimte te vergroten, bedachten de bureaus een vrij toegankelijk dakterras over de breedte van de pier dat deels het restaurant en de kade overdekt. Lebbink: ‘Boven heb je dan een mooi uitzicht over de haven en onder is een schuilplek voor de regen. De toegangstrap en verplichte veiligheidsmaatregelen maakten het ontwerp wel een stuk ambitieuzer dan het programma van eisen. Maar toevallig sloot de gecombineerde publieke en private functie goed aan bij de gemeenteplannen voor een aankomstpaviljoen in het gebied. De jury koos daarom voor ons ontwerp, waarna de gemeente als mede-ontwikkelaar instapte. Alles wat bovenop zit is haar eigendom en door haar gefinancierd.’
Draagconstructie
De vormgeving en materialisering van het paviljoen zijn geïnspireerd door lokale havenattributen. De oversized, zwarte stalen rand die het dak en de open ruimte omvat, refereert aan de museale binnenvaartschepen in de haven. Het rechthoekige gevaarte wordt gedragen door zes stalen kolommen met robuuste verbindingen die herinneren aan de bruggen uit vroeger tijden. ‘Aanvankelijk bestond ons ontwerp uit een stalen dak met een aluminium borstwering. Later bedachten we met de aannemer de goedkopere oplossing met een houten dak en een gezette, stalen rand, die een integraal onderdeel van de draagconstructie is en tegelijkertijd een krachtig beeld neerzet.’ Om de historische houten kadefundering niet aan te tasten zijn de draagkolommen twee meter naar binnen gebracht. De uitkragingen worden waar nodig opgevangen met het stalen randkader. De constructie ís de architectuur.
Restaurant en dakterras
De momentvaste constructieknopen en afwezigheid van stabiliteitswanden zorgen voor een vrij indeelbare plattegrond. Het restaurant heeft als tijdelijk bouwwerk een eenvoudige, transparante pui van aluminium en glas. Dankzij de overstek van 90 cm schijnt de zon in de winter wel naar binnen, maar in de zomer juist niet. In de kern bevinden zich faciliteiten als bar, keuken, toiletten en opslag. Aan de terraszijde in de openbare ruimte zijn drie ingangen aangebracht, zodat de ruimte eventueel ook is op te splitsen. Het vrij toegankelijke dakterras is bereikbaar via een waxed grenen trap die in de looprichting op de kade is geplaatst. Het bovendek vormt een prachtige uitkijkpost over het havengebied met in de verte de nieuwe ophaalbrug van de Eindhovense architect en kunstenaar John Körmeling. ‘Je wilt natuurlijk voorkomen dat zo’n prachtplek hangjongeren aantrekt. Daarom is de borstwering van het dakterras 70 cm hoog en 70 cm breed. Laag genoeg om niet te hangen en breed genoeg om er niet overheen te vallen,’ legt Lebbink uit. Om toch prettig van het uitzicht te genieten, is er een bankje geplaatst en zijn op twee plekken leuningen aangebracht. ’s Nachts is de trap afsluitbaar met een metalen hek.
Iconisch onderdeel
De herinrichting van de openbare ruimte gebeurde in samenspraak met de landschapsarchitect, het ontwerpteam, de ontwikkelaar en de uitbater van het restaurant. Daarbij is goed geluisterd naar ieders wensen. Op verzoek van de ontwerpers sluit het bestratingspatroon op de kade logisch aan op de trap naar het dakterras en kwam er langs de kade een drijvende loopvlonder en achter het restaurant een zonnesteiger. Om de steenmassa op het terras te doorbreken is in het niet overdekte stuk een snelgroeiende, meerstammige wilg geplant. Ook krijgt het restaurant dit voorjaar nog een mossedumdak, wat de aanblik vanaf het dakterras verfraait. Als gevolg van deze bijzondere privatepublieke samenwerking is het paviljoen sinds de openstelling in januari meteen een vanzelfsprekend iconisch onderdeel in de Piushaven geworden.
Locatie: Hopliedenkade, Tilburg.
Opdrachtgever: Orion Projectontwikkeling, Gemeente Tilburg.
Ontwerp: Civic Architects en Bright Urban Futures.
Partners: Archimedes Bouwadvies, BAM Bouw en Techniek, Janssen Lastechnieken
Oplevering: januari 2018
Tekst: Emy Vesseur
Fotografie: Stijn Bollaert
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 2 van 2018
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
civic architects,
dakterras,
paviljoen,
restaurant