Architect Michiel Hofman van HofmanDujardin zette het eerste idee rond het Bloomframe® window al in 2003 op papier. Zelf noemt hij het een uit noodzaak geboren idee als oplossing voor straatgevels waaraan je door plaatselijke bouwvoorschriften geen balkons mag hangen. Bijna 15 jaar na de eerste schets beleeft het balkon nu zijn primeur in Amsterdam. In de optiek van Hofman het eerste analoge voorbeeld van wat responsive architecture kan zijn.
Michiel Hofman van HofmanDujardin vindt dat loggia’s vaak donkere, moeilijk te isoleren inpandige ruimtes zijn die de achterliggende (woon-)ruimte onnodig verkleinen. Maar zijn belangrijkste bezwaar tegen de inpandige balkons is dat je door toepassing ervan het sociale contact met de straat kwijtraakt. Een loggia, meent Hofman, wordt in de praktijk vaak weinig gebruikt en dus woont een bewoner verder terug van de gevel waardoor er nauwelijks een relatie met de straat meer is. Hij begon – met de laadklep van een trailer in gedachten – al schetsend te bedenken hoe een gevel op een veel innovatievere manier te gebruiken is.
Aluminium frame
Als je het idee van een laadklep van een trailer vertaalt naar een aluminium frame, krijg je gevelopeningen die tegelijkertijd raam en balkon zijn en zo de relatie van de bewoner met de straat optimaal in stand houden, was de eerste gedachtegang. Hofman kreeg octrooi op het uitklapsysteem en door goede contacten met de Nederlandse CEO van een fabrikant van aluminium profielen kon er een prototype gemaakt worden dat voor het eerst te zien was tijdens de Bouwbeurs in 2005. Die showcase bleef niet zonder gevolgen. Het idee werd internationaal massaal opgepikt door architectuurbladen en aanvragen van architecten en projectontwikkelaars stroomden met soms wel dertig per dag binnen.
Interactieve gevel
Het idee van een interactieve gevel bleek dus een schot in de roos. Toch zou het nog meer dan een decennium duren voordat het Bloomframe® window in de praktijk werd toegepast. Het uitklapbalkon beleeft dezer dagen zijn primeur aan de gevel van een appartementengebouw in Amsterdam en kwam volgens Michiel Hofman tot stand door een goede samenwerking tussen zijn bureau, producent Kawneer France, Schipper Kozijnen en Bot Bouw.
Balkon, raam én machine
Het probleem bij de doorontwikkeling van het Bloomframe® window was niet alleen dat het product nog niet bestond, maar ook dat het wat certificering betreft lastig is onder te brengen in één categorie. Het frame is immers én balkon én raam én machine. ‘Gevolg daarvan was dat het gecertificeerd moest worden op alle drie terreinen. Het is een hybride product dat de mensen niet kennen en daar hebben de vergunning verlenende instanties van onder meer de gemeentes het knap lastig mee.’ Het raam/balkon wordt geproduceerd door Kawneer France en voldoet inmiddels aan alle eisen van het bouwbesluit en wet- en regelgeving. Zo presteert het qua isolatiewaarde in dichtgeklapte toestand evengoed als een normaal raam en kan je er in uitgeklapte toestand een emmer water op leeggooien zonder dat er een druppel naar binnenstroomt.
Handmatig inklappen
Wat veiligheid betreft, heeft een bewoner twee handen nodig om het balkon te bedienen (deadman control). Als onverhoopt de elektriciteit uitvalt, kan je het balkon met een spindel handmatig inklappen en als de winddruk te hoog is voor uitklappen, geeft het balkon een signaal. De gevelbouwer krijgt het balkon als een kant en- klaar product dat enkel nog gemonteerd moet worden. In Amsterdam installeerde Schipper Kozijnen het balkon, maar terwijl het installeren echt geen rocket science is – inhijsen, afstellen, schroeven en klaar – moesten de monteurs van Schipper toch eerst door Kawneer in Frankrijk getraind worden voordat ze in Amsterdam aan de slag konden.
Onbekendheid materie
Hoewel internationaal gerenommeerde architectenbureaus Hofman inmiddels benaderden over de toepassing van het uitklapbalkon en er belangstelling is uit heel Europa, maar ook uit landen als Turkije, Israël en Dubai, kijken constructeurs, aannemers en gevelbouwers toch met de nodige argwaan tegen toepassing van het Bloomframe® window aan. Dat heeft volgens de architect op de eerste plaats te maken met de onbekendheid van de materie, maar ook met onduidelijkheid op het vlak van weten regelgeving, prijsvorming, garanties en verwerkingsvoorschriften.
Installateurs opleiden
Om er toch een wereldwijd succes van te maken, wil Hofman per land de belangstelling peilen bij twee tot drie installateurs en die in Frankrijk laten opleiden en trainen door Kawneer. ‘Dan krijgt zo’n installateur beschikking over de juiste productinformatie, de wijze en kosten van monteren en transport, maar ook over de maximumprijs die hij voor het product mag vragen. Dat geeft die installateurs een unieke positie en gezien de grote belangstelling voor het product kan dat een aantrekkelijke meerwaarde voor zo’n bedrijf opleveren.’
Responsive architecture
Het project CPO De Hallen Noord in Amsterdam omvat tien appartementen voor negen families. Voor enkele partijen nam HofmanDujardin ook het interieur voor zijn rekening. Het Bloomframe® window werd aan alle deelnemers aangeboden. Hofman is niet alleen opgetogen over de eerste toepassing in de praktijk. Hij noemt het balkon ook een productidee dat naadloos aansluit bij de filosofie achter responsive architecture – architectuur en interieurs die reageren op de behoefte van de mens. ‘Die manier van ontwerpen heeft de toekomst’, is zijn overtuiging. ‘Door het appartement te laten voorzien van een interactieve gevel heeft de bewoner de beschikking over een buitenruimte die er alleen is als hij dat wenst.
Dynamiek aan gevelbeeld
De gevel van een gebouw kan dus veranderen op basis van een persoonlijke behoefte. Ik zie het al voor me. Een zonnige zondagochtend in de stad en dan zie je overal balkonnetjes uitklappen. Dat geeft een ongekende dynamiek aan het gevelbeeld.’ Momenteel ziet hij dat steeds meer digitale voorbeelden van responsive architecture op het gebied van licht, geluid en lucht toegepast worden toegepast in gebouwen, maar het Bloomframe® window is in zijn ogen vooralsnog het eerste analoge praktijkvoorbeeld van wat responsive architecture voor een gebouw kan zijn. ‘Dat het frame nu in Amsterdam hangt is voor mij bovendien een metafoor geworden voor het idee dat niets onmogelijk is. Niemand maakt mij meer wijs dat iets niet kan in een project.’
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 2 van 2018
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
Bloomframe®,
bouwvoorschriften,
Kawneer France,
loggia's