Circulair bouwen: Morgen mee beginnen

We kunnen morgen beginnen met circulair bouwen, zegt Peter Fraanje, directeur van branchevereniging BRBS Recycling. Het verhaal begint volgens hem bij architecten. Die moeten circulair gaan ontwerpen. Daarnaast is een lijst met verboden bouwmaterialen noodzakelijk en moeten we niet gunnen op laagste prijs, maar een ontwerp beoordelen op zijn circulaire kwaliteit. Wie dat het beste voor elkaar heeft, krijgt de opdracht.

Dr. ing. Peter Fraanje is sinds juni dit jaar directeur van de branchevereniging BRBS Recycling in Zaltbommel. BRBS Recycling is de vereniging van sorteer- en recyclingbedrijven. Op jaarbasis verwerken deze bedrijven meer dan dertig miljoen ton bouw-, sloop- en overig materiaal afkomstig van bedrijven en huishoudens tot nieuwe, kwalitatief hoogwaardige grondstoffen. Van deze hoeveelheid neemt de bouwsector zo’n 25 miljoen ton voor zijn rekening. Ongeveer 95 procent van het bouw- en sloopafval wordt gerecycled.

Uitdagingen

‘Dat klinkt best goed’, zegt Fraanje, ‘maar het probleem is dat lang niet al het afval dat we binnenkrijgen goed herbruikbaar is. We zijn op weg naar een circulaire economie en op dat vlak liggen er de nodige uitdagingen op de bouwsector te wachten.’ Architecten met in hun kielzog de opdrachtgevers kunnen gebouwen zodanig ontwerpen dat al het toegepaste bouwmateriaal op een hoogwaardige manier opnieuw te gebruiken is. Ik ben wat dat betreft blij met het manifest ‘Wij gaan Circulair’ van de BNA.

Uitpuilende afvalcontainers

Bouwbedrijven kunnen maatregelen nemen om de hoeveelheid bouwafval rigoureus terug te dringen want het is echt niet normaal en weinig circulair dat er bij elk nieuwbouwproject uitpuilende afvalcontainers staan.’ Omslag in denken Het principe dat de recyclingbedrijven aanhangen, is dat als je een bouwmateriaal niet probleemloos kunt hergebruiken, je het als architect niet in een gebouwontwerp moet opnemen. ‘Dat vraagt een omslag in denken, maar is beslist mogelijk. Samen kunnen we de bouwkringloop sluiten.’

IFD-programma

Hij vervolgt dat als we willen, we morgen kunnen beginnen met circulair ontwerpen en bouwen. ‘Daar hoeven we echt niet tot 2050 mee te wachten. Eind jaren negentig draaide er een IFD-programma waarin ruime ervaring is opgedaan met demontabel ontwerpen en bouwen. IFD staat voor Industrieel Flexibel Demontabel. Om de circulaire economie te bevorderen, zou het goed zijn dat voor alle gebouwen en bouwprojecten van grotere omvang wordt geëist dat ze demontabel worden gebouwd.’

Uitrol circulair bouwen

Overheden, corporaties en andere opdrachtgevers zijn belangrijk voor de uitrol van circulair bouwen. ‘Misschien wel de belangrijkste voorwaarde om tot een circulaire bouwsector te komen, is een andere manier van aanbesteden. In plaats van aanbesteden op de laagste prijs kun je beter duurzaam en circulair uitvragen. Waar het om gaat, is dat we een ontwerp beoordelen op zijn duurzame kwaliteit, prijs en (circulaire) prestatie. Schadelijke stoffen Ook met de fabrikanten van bouwmaterialen wil Fraanje in gesprek.

Producentenverantwoordelijkheid

‘Staatsecretaris Stientje van Veldhoven heeft in de kabinetsreactie op de transitieagenda aangegeven te willen inzetten op producentenverantwoordelijkheid en uitdunning van schadelijke stoffen. In een circulaire economie is er geen ruimte meer voor giftige en milieubezwaarlijke stoffen, zoals teer in bitumen en brandvertragende stoffen als broom. Iedereen begrijpt dat kit, gespoten PUR en polystyreenbekisting hoogwaardige recycling bemoeilijkt of onmogelijk maakt. Gips en gas- of cellenbeton zijn op zich niet schadelijk, maar wel problematisch als ze ongemengd in het bouw- en sloopafval terechtkomen. De kwaliteit van het puin- en betongranulaat gaat er sterk van achteruit.

Beter vermijden

Dergelijke stoffen kan je dus beter vermijden als je circulair wilt bouwen. Bij sloop komen bedrijven steeds vaker polystyreen en glas en steenwol tegen waarvoor nog slechts beperkte afzet is. Een nieuwe businesscase heb je ook niet 1-2-3 voor een tweede leven van isolatiematerialen. In het kader van producentenverantwoordelijkheid zou de isolatie-industrie hier wel aan moeten beginnen’.

Cirkelprojecten

Fraanje wil graag cirkelprojecten starten met als doel per bouwstroom de cirkel rond te maken. Tweede of derde leven Fraanje begrijpt dat niet elke fabrikant zo maar zal kiezen voor secundair materiaal: ‘Het zou goed zijn als bij elk bouwproduct wordt vermeld hoeveel gerecyclede stoffen het product bevat. Dat zal de markt voor circulaire materialen en producten stimuleren. Verder zie ik dat leverzekerheid ook een grotere rol gaat spelen. Fabrikanten worden wendbaarder als ze kunnen putten uit primaire én secundaire grondstoffen.

Goed voor je imago

Circulariteit is natuurlijk ook goed voor je imago. ‘Elke moderne producent, maar ook het moderne recyclingbedrijf zou moeten ‘voordenken’ over hoe zijn/haar materiaal of product een tweede of een derde leven kan krijgen in de circulaire economie. Architecten en industrieel ontwerpers kunnen daarbij helpen door mee te denken over hoe producten in het ontwerp herbruikbaar zijn. BRBS Recycling wil graag een bijdrage leveren en samen met ontwerpers en bouwindustrie de circulaire bouweconomie mogelijk maken.’

Fotografie: Roel Dijkstra, Charlotte Ernst, Jeroen van der Wielen
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 6 van 2018