Recht volgens Ruby: Overname of inspiratie?

Het komt nogal eens voor dat architecten voortborduren op het werk van een andere architect. Mag dat? Het korte antwoord is: Ja dat mag, tenzij het nieuwe werk te veel lijkt. Dat laatste is subjectief. Maar er zijn omstandigheden waarin het antwoord: ‘ik heb me alleen door het werk van architect A laten inspireren’, niet geloofwaardig is. Omdat er niet heel veel door architecten geprocedeerd wordt, ben ik in wat oudere rechtspraak gedoken, die overigens nog steeds actueel is. Ik vond daar een uitspraak uit 2005 die over ‘inspiratie’ gaat en over schetsontwerpen.

Schetsontwerp landhuis

Het gaat in deze zaak om een opdrachtgever die een huis wil laten bouwen. De woning wordt aan het water gebouwd op een ronde kavel en dat moet in de stijl van een landhuis. Hij geeft aan een drietal bouwbedrijven de opdracht om schetsontwerpen te maken. Eén van de drie schakelt daarbij Architectenbureau Miggiels in. Deze maakt vrijblijvend een schetsontwerp. De opdrachtgever is zeer enthousiast over zijn ontwerp maar vraagt vervolgens advies aan Vereniging Eigen Huis. De bij VEH aangesloten adviseur, een bouwkundig teken- en adviesbureau, geeft aan Miggiels aan de uitwerking van het ontwerp over te willen nemen. Daar gaat Miggiels niet mee akkoord en er wordt geen overeenkomst gesloten. Desondanks geeft opdrachtgever opdracht aan het bouwkundig teken- en adviesbureau. Dit bureau is goedkoper en krijgt daarom de opdracht tot het maken van ontwerptekeningen en een bouwaanvraag wordt ingediend. Miggiels heeft daarna een gesprek met de opdrachtgever en zegt hem dat zijn schetsontwerp niet gebruikt mag worden. Nadat de bouwvergunning is verleend, sommeert Miggiels de opdrachtgever om bij de bouw zijn auteursrecht te respecteren. Hem wordt een vergoeding voor het gebruik van zijn schetsontwerp aangeboden, die hij afwijst. De opdrachtgever begint vervolgens met de bouw.

Kort geding

Partijen belanden dan voor de kortgedingrechter. Miggiels wil dat de opdrachtgever met zijn vingers van zijn tekeningen afblijft. Deze zijn volgens Miggiels gekopieerd. Een van de verweren van opdrachtgever is dat er sprake is van een schetsontwerp en dat dat niet beschermd is. Alleen een uitgewerkt ontwerp zou auteursrechtelijk beschermd kunnen zijn. Verder zou het definitief ontwerp in details verschillen en de stijl van een landhuis betreffen. Een stijl is niet te beschermen. Van het eerste verweer maakt de rechter meteen gehakt. Ook een ontwerp in schetsfase is natuurlijk beschermd volgens de Auteurswet. Dat staat er nota bene ook nog eens uitdrukkelijk in.

Ontwerpen, schetsen en plastische werken, met betrekking tot de bouwkunde zijn werken die in aanmerking komen voor auteursrechtelijke bescherming. Daarnaast kijkt de rechter of er voldoende ruimte was voor het maken van creatieve keuzes. Ondanks het feit dat de woning in de stijl van een landhuis moet worden opgetrokken, is dat wel degelijk het geval. Waarbij met name genoemd worden de raampartijen, doorkijkjes en andere details. De rechter ziet een sterke gelijkenis tussen het schetsontwerp van Miggiels en de ontwerptekeningen. Sterker nog, de plattegronden passen vrijwel feilloos op elkaar en de raampartijen en de doorkijkjes zijn op vrijwel exact dezelfde plaatsen ingetekend. Van het enkel bouwen in landhuisstijl is dan ook geen sprake. De gelijkenis is ook geen toeval. Het adviesbureau erkent dat het de beschikking heeft over het schetsontwerp van Miggiels.

Overname werk

Miggiels wint de zaak glansrijk en de bouw op basis van zijn schetsontwerp wordt verboden, op straffe van een dwangsom van € 5.000 voor iedere dag dat het verbod overtreden wordt. Dat de bouw al is begonnen, maakt niet uit. Daarbij is vooral van belang dat Miggiels tijdig aan de bel heeft getrokken. Ondanks het duidelijke verbod is de bouw nog 39 dagen doorgegaan. Een fikse dwangsom is dan verschuldigd. Gevolg is dat de opdrachtgever niet anders kan dan met Miggiels een schikking te bereiken en een aanzienlijk bedrag heeft moeten betalen om de woning te kunnen laten afbouwen. Goedkoop is uiteindelijk duurkoop geworden. Uit deze zaak blijkt dat, als je in de gaten hebt dat je werk wordt overgenomen, je meteen schriftelijk duidelijk moet maken dat niet te accepteren.

Tekst: Ruby Nefkens, advocaat intellectueel eigendom, ICT, design, architectuur, kunst, media

Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 1 van 2019