Under pressure? Adopteer een leek!

Dat was het advies van Joost Ector, toen hij gisterenavond het eerste exemplaar van het Jaarboek Architectuur in Nederland 2018/19 in ontvangst nam. Hij kreeg als eerste het boek overhandigd omdat ’s werelds grootste fietsenstalling, die Ector Hoogstad voor station Utrecht Centraal ontwierp, prijkt op de cover van het jaarboek.

Waarom moet een architect een leek adopteren? Om te leren goed uit te leggen waarom sommige dingen in de architectuur van belang zijn voor de kwaliteit van een project en de omgeving. Voor gebruikers nu en in de toekomst. Want dat was een van de problemen waarmee architecten kampen en die tijdens de discussie in Pakhuis de Zwijger, waar de uitreiking gisteren plaatsvond, steeds werd genoemd. De strijd die je als architect moet leveren om je opdrachtgever te overtuigen van bepaalde ontwerpbeslissingen. Kwaliteiten die pas na oplevering voor de goegemeente ervaarbaar worden, zijn vaak moeilijk vooraf duidelijk te maken. Je moet als architect al je overtuigingskracht inzetten om dingen te bevechten, aldus de drie architecten die voor de discussie waren uitgenodigd: Evelyne Merkx (Merk X), Gert Kwekkeboom (Civic) en Liesbeth van der Pol (dok architecten). Bijvoorbeeld om dingen juist open of leeg te laten en ruimte te scheppen voor rust.

Het evenwicht tussen rust en drukte waren twee thema’s deze avond en in het Jaarboek. Evelyne Merkx knokte voor leegte in de stadswinkel in het oude stadhuis aan de Coolsingel in Rotterdam, waardoor de verrommelde en volgebouwde ruimte nu een oase van rust is. En creëerde Liesbeth van der Pol in woningbouwproject Clarissenhof in Tilburg een rust in een nieuwe wijk aan het spoor, door in opzet en uitwerking te refereren aan de kloosters die hier ooit in de buurt waren. Gert Kwekkeboom zorgde dat het paviljoen in de Piushaven in Tilburg ook een open en publieke ruimte voor iedereen is, en niet alleen terras van de horecavoorziening. Vertrouwen, doorzettingsvermogen, overtuigingskracht zijn essentieel om kwaliteit te bereiken in architectuur en openbare ruimte, om rust te brengen in de hectiek van de stad.

Rust versus hectiek

Over hectiek gesproken: ‘Waar het vernieuwde Utrecht Centraal met zijn vele lichtreclames en gekrioel van mensen een beetje doet denken aan steden als Tokio of Hongkong, daar biedt de fietsenstalling een ruimtelijk tegenwicht. Omgeven door beton, hout en een rode accentkleur op de vloer biedt deze ruimte rust’, schrijft Robert-Jan de Kort in zijn essay in het Jaarboek.
Een bezoek aan Ectors fietsenstalling in Utrecht is een van de aanleidingen die de redactie deed besluiten dit jaar te kiezen voor thema Under Pressure, aldus Kirsten Hannema, die samen met Lara Schrijver en Robert-Jan de Kort de redactie vormt. Hannema: ‘We zien dat de druk toeneemt in alle facetten van het leven. Zonder de illusie te wekken dat architecten dit alles kunnen oplossen, hebben we dit jaarboek aan willen grijpen om te onderzoeken of en hoe architectuur kan helpen om de druk op te vangen en in goede banen leiden. […] We hebben onze projectselectie gebaseerd op het belichten en onderzoeken van de genoemde drukpunten. Sommige plannen weten de druk te verlichten, bijvoorbeeld door ruimtes a la Marie Kondo ‘op te schonen’. Andere projecten bieden een tegenwicht in de sterk op financiële opbrengsten gerichte bouwsector.’

Druk is ook noodzakelijk

De essays gaan in op de noodzaak van leegte in tijden van verdichting, de zintuiglijke ervaring van architectuur en de slagkracht van grote projecten. ‘Want laten we niet vergeten dat druk ook noodzakelijk is om nieuwe ontwikkelingen aan te jagen, om dromen om te zetten in daadkracht, die spreekt uit projecten als de Noord-Zuidlijn en het Erasmus Medisch Centrum Rotterdam’, aldus Hannema.

De 32e editie van het Jaarboek Architectuur in Nederland (2018-2019) is een uitgave van nai 010 publishers. Meer informatie over de inhoud van het Jaarboek 2018 2019.