Cultuur onder de banyanboom

‘Een investering in de ontwikkeling van de bevolking,’ zo ziet Francine Houben, creatief directeur van Mecanoo, de bouw van een nieuw cultuurpaleis in Kaohsiung. Met het spectaculaire Wei-Wu-Ying Center for the Arts wil de tweede stad van Taiwan concurreren met gebouwen zoals het Sydney Opera House. Houben: ‘De zalen voldoen aan de hoogste standaarden en moeten de Taiwanezen stimuleren om meer cultuur te beoefenen.’

Banyan Plaza

In 2007 won Mecanoo de internationale prijsvraag; inmiddels zijn de contouren zichtbaar van wat in 2016 een gigantisch zalencomplex annex wandelgebied moet zijn. De glooiende overkapping van 160 bij 230 meter is aan alle kanten open. Het gebouw heeft geen voor- of achterkant; bezoekers kunnen vrij in- en uitlopen. Tussen de afzonderlijke ruimtes – een grote en een kleine concertzaal, een operahuis, een toneelzaal, een openbare bibliotheek, restaurants en winkels – ontstaat zo een publiek terrein waar mensen gevrijwaard zijn van de blakerende zon of de striemende regen. ‘Banyan Plaza’, noemt Francine Houben het gebied, verwijzend naar de inspiratiebron voor het gebouw: de banyanboom. Deze boom, geliefd vanwege zijn schaduw biedende kruin, staat volop in het omringende park.

‘Het Banyan Plaza is ons cadeau aan de bewoners,’ zegt Friso van der Steen, manager internationale projecten van Mecanoo en projectdirecteur voor het Wei-Wu-Ying Center. ‘Iedereen kan zonder kaartje binnenlopen om naar de restaurants, de bibliotheek of de winkels te gaan.’ Op diverse plekken in de Banyan Plaza zijn bovendien alle technische faciliteiten beschikbaar voor optredens, voor ‘theater van het volk’. En er is nóg een cadeau van de architecten aan de bewoners: een openluchttheater, geplaatst in het glooiende dak, met een grote weide in het park als podium en decor. Zo lopen park en gebouw organisch in elkaar over.

Cultureel klimaat

Maar nu het gebruik van het gebouw waar het eigenlijk voor bedoeld is: concerten, recitals, toneel, kortom cultuurbeoefening. De operazaal in de hoofdstad Taipei heeft momenteel zelfs bij een beroemde Mozart-opera geen volle bak. Zit Kaohsiung wel te wachten op een concertzaal met 2000 stoelen of een operahuis met 2250 stoelen? Friso van der Steen: ‘Toen we aan de prijsvraag begonnen, vroegen we ons dat ook wel af. Mecanoo wil altijd dat een gebouw in goede handen is en gebruikt wordt. We zien dit gebouw als een investering voor de toekomst. Eerst moet je de hardware hebben, dan komt de software vanzelf.’ Francine Houben: ‘In de regio wonen vijf miljoen mensen. Ik denk dat in het begin vooral de zaal voor kamermuziek en de toneelzaal gebruikt gaan worden.’

Innovatie

Innovatief werken is onontbeerlijk voor het Wei-Wu-Ying Center. De Taiwanese Mecanoo-architect Ching-Mou Hou moet bij rondleidingen zijn verbaasde vakgenoten vaak uitleggen hoe het mogelijk is om zo’n grote constructie bestand te maken tegen aardbevingen en tornado’s. Of hoe je geluiddichte zalen krijgt tussen overdekte wandelgebieden en parkeergarages. En hoe kom je aan de gebogen ‘huid’ van de zalen en de overkapping? Mecanoo is voor dat laatste te rade gegaan bij scheepsbouwers. Friso van der Steen: ‘Het ontwerp is een soort grottencomplex van tunnels met bogen die zelfdragend zijn. In de bouw is die vorm ongekend, maar voor scheepsbouwers is dat heel gewoon. Wij hebben vier jaar lang gepraat om iedereen, collega’s, constructeurs en de lokale architect, mee te krijgen in de toepassing van scheepsbouwtechnieken. Uiteindelijk hebben we een Taiwanese en een Nederlandse scheepsbouwer gevonden die de huidplaten maken. Als die platen op de bouwplaats arriveren passen ze precies, want scheepsbouwers werken al honderden jaren internationaal en gebruiken dezelfde software en machines. We willen niet de perfect gepolijste huid van een jacht, liever die van een groot containerschip zoals je in de haven van Kaohsiung ziet liggen.’

Taiwan

Voor Friso van der Steen (‘ik kom vaker in Kaohsiung dan in Amsterdam’) is het werken in Taiwan, Korea of China inmiddels zo gewoon, dat hij niet zo snel kan bedenken wat er vreemd of anders aan is. ‘Het grootste verschil met Nederland is de ambitie, de durf, de inzet, de honger om iets groots te bouwen. Daarmee vergeleken is Nederland ingedut en naar binnen gekeerd. In Azië heeft iedereen haast, terwijl je in Nederland minder snel kunt werken. Ik zie ook wel de keerzijde, hoor, zoals in de exploitatie.’ Francine Houben: ‘Ieder land heeft zijn eigen cultuur; je moet er de tijd voor nemen om te snappen hoe je moet handelen. In Taiwan is het contact met opdrachtgevers misschien wat afstandelijker dan bijvoorbeeld in Korea, maar dat komt ook doordat we in Taiwan inmiddels aan onze vijfde minister van Cultuur zitten.’

Opvallend veel Nederlandse architectenbureaus zijn in Taiwan actief. Friso van der Steen snapt wel waarom: ‘Het is een ontwikkeld land met veel Engelssprekende mensen en veel prijsvragen. En dan is er ook nog de historische band tussen Nederland en destijds Formosa. Als een Nederlands architectenbureau de ambitie heeft om in het buitenland te werken, dan is Taiwan een veilige keuze.’

Tekst: Karolien Bais
Fotografie: Karolien Bais