Al 25 jaar wordt elk jaar de Euregionale Architectuur Prijs uitgereikt aan het beste afstudeerproject van de vijf architectuuropleidingen uit de Euregio Maas-Rijn. Eind 2015 kaapten Maxime Faniel en Romain Toussaint de hoofdprijs weg met ‘reMEMORE’, een herbestemming van het voormalige warenhuis Innovation in Luik tot een stadsarchief. Dit project hebben zij uitgewerkt binnen het atelier XXe siècle van de architectuurfaculteit van de Universiteit van Luik (B).
20ste-eeuws vastgoed verdient evenveel aandacht als ouder onroerend goed. Vanaf het interbellum verrees een grote verscheidenheid aan gebouwentypes. Sommige daarvan hadden nieuwe kwaliteiten wat betreft het volume aan lege ruimte en de lichtinval. Daarmee vormt de ‘modernistische’ architectuur een belangrijke schakel in de samenstelling van de huidige stadslandschappen. We hebben stilaan voldoende kritische afstand om genuanceerd om te gaan met de uitspraak ‘We gooien alles weg: we hadden ons vergist en we gaan het beter doen.’ Twee factoren kunnen ons een andere weg tonen: spaarzaam ingrijpen als gevolg van een doordacht gebruik van het bestaande, en rustig ruimte maken voor herinnering en continuïteit, zodat opstoten van sektarisme en het doorslaan van de balans in de andere richting vermeden worden. Die weg ligt nu open voor architecten en architectenscholen die hem willen bewandelen.
Atelier 20e eeuw Luik
Het projectatelier ATXX van de faculteit architectuur van de Universiteit van Luik, met als drijvende krachten Aloys Beguin en Georges-Eric Lantair gaat die weg op. Het wil de belangstelling van studenten voor dit soort uitdagingen wekken en hun de gelegenheid bieden zich erin te bekwamen en hun analytisch vermogen aan te scherpen. Een aantal ‘modernistische’ gebouwen in het stadsweefsel van Luik die aan hun lot zijn overgelaten en leeg staan, vormt studiemateriaal om een aantal werkhypotheses naar voren te schuiven: de kwaliteiten van deze gebouwen herbenutten, inspelen op hun potentieel en vervolgens voorstellen doen voor de toekomst. De studenten moeten het atelier combineren met de cursus ‘MONOGRAPHIquE’, waarin het gebouw dat in het atelier onder handen wordt genomen, kritisch geanalyseerd wordt. De leiders van het atelier laten er geen twijfel over bestaan: voor hen gaat het om het toevoegen van de meerwaarde van een nieuw project dat noch het bestaande, noch de ingreep overwaardeert. Het atelier buigt zich over de toekomst van de vele 20ste-eeuwse gebouwen die Luik rijk is. Aan de studenten wordt gevraagd om mogelijke programma’s voor te stellen. Dus niet het object an sich is hier van belang, maar wel het bredere analysekader dat naar haalbare oplossingen moet leiden. ReMEMORE is hiervan een uitstekende illustratie.
Herbestemming warenhuis tot archief
Dit gebouw, ter grootte van een huizenblok, maakte samen met de toren van het administratief centrum en een ondergrondse parkeergarage deel uit van de het ingrijpende verbouwingsprogramma van de jaren 1963-1967 in de wijk Féronstrée (uitgewerkt door Jean Poskin en Henri Bonhomme). Maxime Faniel en Romain Toussaint stellen voor hier het archief van de stad onder te brengen. Het is voor hen meteen de gelegenheid om te wijzen op het belang van een openbaar archief.
De begane grond is helemaal opengewerkt, zodat de openbare ruimte kan doorlopen. De goederenliften en trappen worden integraal bewaard en de zuil-en-liggerstructuur wordt gerespecteerd. Daarmee geven de ontwerpers aan dat er niet veel weggenomen of toegevoegd hoeft te worden om in onroerend erfgoed een nieuw openbaar programma te voorzien. In de bovenste verdieping worden leeszalen en lokalen voor de administratie ingericht.
Archiefzalen en atrium
Door het demonteren van stukken plankenvloer in de behouden structuur ontstaat een gigantisch atrium dat daglicht toelaat tot diep in het gebouw. Dit atrium is een krachtige bundeling van alle dimensies van het project – de functionele, verdelende, urbanistische en culturele net zo goed als de symbolische. Een monumentale trap leidt van de publieke begane grond dwars door het atrium dat, dankzij de dramatische lichtinval en indrukwekkende hoogte, het beeld oproept van een kathedraal. Als je vanaf het plein naar boven gaat, naar het licht van de leeszaal, kom je voorbij een opeenstapeling van archiefzalen, die je het best kunt vergelijken met gesloten archiefdozen. Via het uitlijnen, koppelen, ontkoppelen en het verschuiven van de verschillende elementen krijgt dit perfect geritmeerde project een duidelijke hiërarchische indeling. De aanpak van Faniel en Toussaint mag in veel opzichten exemplarisch worden genoemd: een realistische en goed gedocumenteerde inschatting van het programma, een grondige analyse van de gebouwstructuur, een rekening houden met en updaten van de heersende normen, maar vooral een goed inzicht in de positie van het object in de stad en in zijn plaats in de culturele evolutie van het stadsleven.
Euregionale Architectuur Prijs
De Euregionale Architectuur Prijs (EAP), jaarlijks georganiseerd door SCHUNCK*, wordt uitgereikt voor het beste afstudeerproject van WTH Aken, Fachhochschule Aken, Universiteit van Luik, Universiteit Hasselt en de Maastricht Academy of Architecture. In totaal zijn in 2015 uit ca. 350 afstudeerprojecten de beste 30 projecten geselecteerd voor deelname. Op 12 november is de uitreiking van de EAP 2016.
Tekst Alain Richard, Lisa De Visscher Beeld Maxime Faniel en Romain Toussaint
Juryrapport EAP 2015
Het project ‘reMEMORE – archiefcentrum’ van Maxime Faniel en Romain Toussaint (ULg Luik) vertegenwoordigt een belangrijke toekomstige opgave voor architecten. Het gaat over de verbetering van het stedelijk weefsel door nieuwe verbindingen te leggen tussen stadsdelen. Het gaat ook over de aanpak van grote modernistische gebouwen die hun bestemming hebben verloren en die behoren tot het collectief geheugen van de stad. Een oud warenhuis is getransformeerd in een archiefcentrum. De oorspronkelijke constructie wordt gebruikt om een spectaculair atrium te creëren. De begane grond wordt opengemaakt om nieuwe verbindingen te leggen en bovenop het gebouw zorgt een nieuwe constructie ervoor dat daglicht van bovenaf diep het gebouw binnenvalt. Op de hoogste verdieping liggen de meeste openbare ruimten van het archief. Het bestijgen van de grote trappen naar de bovenste verdieping, de archiefkamers passerend, zal een sacrale ervaring zijn: de bezoekers lopen naar het licht, worden verheven tot de kennis. Het project is zeer compleet en doordacht. Het biedt een oplossing voor stedenbouwkundige en technische problemen.
Jury EAP: Franz Ziegler (NL), Annette Hillebrandt (D), Michel Prégardien (B), Lieven Achtergael (B), Thomas Neumann (D).
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL 04 2016 in de serie Master among Masters, de beste recente afstudeerplannen.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
EAP,
Euregionale Architectuur Prijs,
herbestemming,
luik,
master,
master among masters,
Maxime Faniel,
Romain Toussaint,
Schunck