Klaas Kuiken: ambachtsman en uitvinder

Ze draaien geruime tijd mee in de creatieve wereld, de veelbelovende dertigers. Ze zijn gedreven, talentvol en ambitieus. Ze kiezen een eigen weg, experimenteren en zoeken nieuwe samenwerking. Deel 23 van een serie: Klaas Kuiken (1984). Een bedreven ambachtsman en nieuwsgierige uitvinder die twee werelden bijeen weet te brengen: design en industrie.

Wanneer bij productontwerper Klaas Kuiken een fascinatie voor iets ontstaat, bijvoorbeeld door een vraag die hij zichzelf stelt, gaat hij het uitzoeken, de grenzen van het mogelijke oprekken èn uitvoeren. Soms kan een producent dan zeggen dat het echt onmogelijk is wat hij wil. Dan doet hij het gewoon zelf. Nou ja, gewoon. Zijn Bottle collectie bijvoorbeeld, ontstond uit nieuwsgierigheid naar hoe massa-geproduceerde grote Franse wijnflessen kunnen transformeren in originele en charmante designobjecten. Kuiken ontdekte dat massa-geproduceerde flessen ook onregelmatigheden en foutjes bezitten en juist dat aspect gebruikt hij om unieke vazen te maken die doen denken aan aan elkaar geplakte zeepbellen.
Hiervoor moest de ontwerper twee ovens aanschaffen en maakte hij zich niet alleen het glasblazen eigen, maar bedacht hij als een uitvinder en ambachtsman meteen ook een nieuwe techniek. Met een compressor wordt in de verhitte en op verschillende plaatsen met ijzerdraad ingesnoerde fles, lucht geblazen. Hierdoor zet de fles uit waar het maar kan. Zo zijn de uit hun oude vorm stulpende vazen ontstaan, weliswaar na vele experimenten, explosies en uit elkaar spattend glas. Het lukt Kuiken inmiddels om in elke oven één prachtige dikbuikige Bottle per dag te vervaardigen. Als modellen op een catwalk staan de grasgroene ontwerpen boven zijn ovens in een grote werkplaats op het Arnhemse industrieterrein Kleefse Waard. Ook een retailer heeft een groot aantal flessen op voorraad staan, die hij verkoopt in heel Europa.

How it’s made

Niet veel ontwerpers kunnen technische kennis, verstand van productieprocessen en materialen en originaliteit combineren zoals uitvinder Klaas Kuiken dat doet. Hij studeerde dan ook automatiserings-energietechniek, werktuigbouwkunde en industrieel design in Leeuwarden en daarna Product Design aan de kunstacademie ArtEZ in Arnhem, waar hij ook oog voor detail en verhoudingen ontwikkelde. Hij studeerde er in 2010 af met zijn Bottlescollection.
Voor Kuiken is ‘How it’s made’ op Discovery Channel een grote bron van inspiratie en beantwoordt het tv-programma zijn vraag wat de invloed van massaproductie is in relatie tot de identiteit van producten. Hij houdt van de herkenbaarheid van producten, van archetypes. Vaak zijn z’n ontwerpen ingewikkeld om te maken maar ze mogen er van hem simpel uitzien, dat vindt hij juist leuk. Maar ook legt hij een innerlijke schoonheid van een materiaal bloot dat wij anders zelden zien.
Zo maakt Kuiken in een gietijzerfabriek voor automotive producten charmante houtkachels en klokken die op binnenstebuiten gekeerde apparaten lijken. Hiervoor past hij dezelfde verloren piepschuimtechniek toe als dit bedrijf gebruikt om motoronderdelen te maken. Het vloeibare gietijzer verbrandt zijn speciaal gemaakte mallen van het piepschuim (Styrofoam) waardoor de vorm van de kachel overblijft.

Bottle-Up

Hij deed nog een project met glas. Bottle-Up. Een Nederlands echtpaar met een resort in Zanzibar ergerde zich zo aan de flessen die zo’n anderhalf miljoen toeristen per jaar in de natuur en langs de kant van de weg achterlaten, dat ze bij de Dutch Design Week gingen informeren naar ontwerpers die aan een oplossing konden bijdragen. Dit privé-initiatief, Stichting Bottle-Up, leidde tot de samenstelling van een team van ontwerpers: Superlocal, Os & OOS, StoneCycling en Klaas Kuiken. Ze gingen naar Zanzibar. ‘We proberen met lokale tools en grondstoffen dingen te vervaardigen die ambachtsmensen daarna zelf kunnen maken,’ legt Kuiken uit. ‘Zo helpen wij de hotels van hun lege flessen af, en maken wij er mooie nieuwe producten van, zoals kruidenpotten, verlichting, en waterkoelers, soms in combinatie met kokoshout. Deze worden aan toeristen verkocht in de hotelwinkeltjes als aanvulling op de obligate kruidenzakken en autootjes vervaardigd uit colablikjes.’

Trending Terrazzo

Trending Terazzo maakt gebruik van de glasresten uit het eerste project. ‘Er wordt veel gebouwd op Zanzibar maar vanwege de slechte kwaliteit van de eigen producten, worden veel houten meubels uit Bali en China geïmporteerd. Het is natuurlijk leuker wanneer ze zelf mooie meubels kunnen maken’, vertelt Kuiken. Met mallen van golfplaat experimenteerden de ontwerpers vervolgens met cement en glas en maakten er zware terrazzo tafels van waarin glinsterende reststukjes gekleurd glas zijn verwerkt en een elegant bankje van steen en kokoshout. Stijlvolle, nieuwe en duurzame producten die beter bestand zijn tegen lokale weersinvloeden. En die bovendien niet misstaan bij het zwembad van een resort of in een club.

Dit artikel is verschenen in ArchitectuurNL 02 2017