Salone del mobile 2016

Wat 55 jaar geleden begon als een meubelbeurs is uitgegroeid tot een bijna een week durende designextravaganza met ruim 4000 individuele ontwerpers, honderden interieurmerken en meer dan 400.000 bezoekers. De bizarre combinatie van ingetogen anti-design en overdonderende geldverslindende creaties maakt ook in 2016 de Salone del Mobile in Milaan weer het onbetwiste hoogtepunt van de designkalender.  

In een verduisterd paviljoen valt licht in dikke stralen uit een tiental plafondspots. Boven het ritmische geklingel van bamboestokken klinkt af en toe een sissende rookmachine. Even moeten de ogen wennen aan de duisternis maar dan worden de silhouetten van ander bezoekers langzaam zichtbaar in de rooknevel en lichthoosbui. Dit zinsbegoochelende effect wordt versterkt door de spiegelwanden, waardoor de ruimte zich eindeloos lijkt uit te strekken. Dit is een van de publiekstrekkers op de Salone del Mobile, de jaarlijkse meubelbeurs in Milaan. Wat opmerkelijk is, want met meubels heeft deze installatie van de Japanse architect Sou Fujimoto (ontwerper van het Serpentine Pavilion in 2013) weinig van doen. Dit fotogenieke interieurconcept voor modemerk Cos lijkt te zijn ontworpen voor Instagram.

Global brands

Wat 55 jaar geleden begon als een meubelbeurs is uitgegroeid tot een bijna een week durende designextravaganza met ruim vierduizend individuele ontwerpers, een paar honderd interieurmerken en meer dan 400 duizend bezoekers. Dus hebben ook automerken, horlogefabrikanten, modelabels en elektronicagiganten – met dit jaar als opvallende debutanten de internetbedrijven Ebay en Airbnb – de Salone ontdekt als een ideaal podium waarop deze global brands zich kunnen profileren met oogstrelende installaties. Architectuur, design, mode – alle creatieve disciplines worden daarbij vloeiend gecombineerd. Compleet over-the-top is het paviljoen van sportmerk Nike met een tiental prototypes van meubels van het materiaal van Nike-producten. De Nederlandse meubelontwerper Bertjan Pot ontwierp een ingenieus weefsel van schoenveters als hoes om binnenbanden van auto’s, tractoren en kruiwagens, zodat deze comfortabele zitpoefjes worden. De Amerikaanse architect Greg Lynn ontwikkelde juist een hightech cooldown stoel die zich dankzij sensoren aanpast aan lichaamstemperatuur. Deze prototypes zijn innovatief en origineel, en dat kan lang niet van alle meubels op de Salone worden gezegd.

Meubelindustrie is mammoettanker

Het is veelzeggend dat uitgerekend branchevreemde bedrijven een lichtpuntje van innovatie brengen op de Salone. De meubelindustrie is een mammoettanker gebleken die zich door niets van koers laat brengen, zelfs niet door een crisis. Net als voorgaande jaren spelen veel producenten op safe met degelijke, bijna klassieke collecties. De eerste en zwaar geanticipeerde collectie onder art-direction van Patricia Urquiola voor het Italiaanse label Cassina bijvoorbeeld is elegant maar niet hemelschokkend. De enige frivoliteit is een hippe update van de Utrecht Stoel van Gerrit Rietveld; Bertjan Pot ontwierp drie nieuwe dessins voor deze hoekige stoel. De installatie waarin deze Origins of the Futurecollectie van Cassina wordt getoond is ook al geïnspireerd op Rietvelds Nederlandse paviljoen in Venetië uit 1955. Net als Cassina (90 jaar) vieren ook B&B Italia en Gufram (beiden 50 jaar) hun jubileum in sobere stijl; de enige festiviteit van Gufram is de bekende Cactus in een nieuwe kleursetting van Paul Smith. Het Finse Artek lanceerde een update van de klassieke Kiki Collection van Ilmari Tapiovaara met een eigentijdse stof van modeontwerper Raf Simons, die ook de France Chair van Finn Juhl een facelift gaf.

Van goedkoop tot peperduur  

Je zou het niet afzien aan deze afgestofte traditionals maar de crisis is overgewaaid. Zo wordt er eindelijk weer eens met veel lawaai een nieuw designlabel in de markt gezet. Qeeboo mikt op de exclusiviteit voor de massa met een collectie van goedkoop plastic door grote designnamen als Richard Hutten en Marcel Wanders. Een stoel kost nog geen honderd euro; lampen gaan weg voor amper het dubbele. Het geld rolt weer in Milaan, want het lanceren van zo’n designlabel vergt een forse investering in plastic spuitmallen en vooral marketing. Dat betekent ook dat het exclusieve pronkstuk weer helemaal terug is. Het Nederlandse duo Joost van Bleiswijk & Kiki van Eijk vaart mee op deze golf met een smaakvolle duopresentatie van opgeblazen schemerlampen met een meccanoconstructie van geoxideerd messing en cartooneske meubels van gesneden staalplaten. Hoe wonderschoon dit peperdure galeriedesign ook is, het is een herhaling van zetten.

Kleurwerelden

Een hoogtepunt is daarom de functionele en smaakvolle innovatie van het inmiddels al tien jaar voortdurende onderzoek naar nieuwe kleuren en stoffen van de Nederlandse ontwerper Hella Jongerius voor de Duitse gigant Vitra. Het ratjetoe aan kleursferen van de Vitra collectie – zo waren alleen al de Panton Chair of de Eames Chair elk leverbaar in een tiental onsamenhangende tinten – is door Jongerius gereduceerd tot vier ‘kleurwerelden’.   Deze vier paletten worden getoond in een speelse installatie, een ontwerp van het Amsterdamse ontwerpbureau Muller Van Tol. In de bovengelegen sfeervolle stijlkamer staan de klassiekers van Panton en Eames tussen meubels van eigentijdse grootheden als Erwan & Ronan Bouroullec, Jasper Morisson en natuurlijk Jongerius zelf. Dan pas blijkt het volle effect van Jongerius’ doorwrochte kleuronderzoek: eindelijk vormt de zo uiteenlopende Vitra-collectie van de afgelopen halve eeuw een herkenbaar en visueel geheel door tinten die zich vloeiend laten combineren en toch elk afzonderlijk een onderscheidende kwaliteit hebben.

Boring: grijs en archetypisch  

Ingetogen kleurgebruik is door Lensvelt zo radicaal doorgevoerd dat het absurdistisch wordt. De nieuwe Boring Collectie bestaat uit louter grijze meubels. Uitgangspunt door deze saaie collectie, bedacht door architectenbureau Space Encounters, zijn archetypische vormen en standaardafmetingen. De grijze kleur is tot op de schroefjes en andere details doorgevoerd. De eenvormige meubels van de Boring Collectie zijn een reactie op de doorgeschoten flauwekul van de Googlekantoren met glijbanen en flipperkasten. Bovendien zijn ze zeer betaalbaar; een kast kost minder dan 150 euro. ‘Geld dat veel beter besteed kan worden aan iets anders dan meubels, namelijk de mensen die in het kantoor moeten werken. Die zijn veel belangrijker’, licht Hans Lenvelt toe met een knipoog. In een verder lege fabriekshal staan deze grijze meubels uitgestald. In een zee van papierproppen, een gedurfde opstelling die Lensvelt een Milan Design Prize voor Best Presentation 2016 oplevert.

Tegendraads design

Het designlabel Moooi van enfant terrible Marcel Wanders pakt juist groots uit met een overdonderde showroom waarin kamer na kamer nieuwe producten worden getoond. De toon is luchtig en frivool. Een chesterfieldsofa steekt pontificaal in de lucht en lijkt daarbij te balanceren op poot; zelfs de meest saaie grijze wachtkamer verandert hiermee in één keer in een droomwereld. Al even sprookjesachtig is een modulair lichtconcept van minimalistische vogels. Ook de individuele Nederlandse ontwerpers blinken uit in tegendraadsheid. Wie de nieuwe stoel van Maarten Baas wil kopen moet even geduld hebben – tweehonderd jaar om precies te zijn. De ontwerper heeft een mal bedacht waarlangs een boom moet groeien. Door de tijd zal deze zware metalen mal de vorm van een stoel in het hout achterlaten. Als de boom over tweehonderd jaar volgroeid is, kan de Tree Trunk Chair worden geoogst. Dit recalcitrante project New! Newer! Newest! is een duidelijk statement tegen de voortrazende commercie van de Salone waar alles draait om nieuwe collecties. Om zijn statement kracht bij te zetten presenteert Baas zijn creatie midden op de Zona Tortona, het commerciële hart van de Salone.

Nederlands paviljoen 

Het is deze bizarre combinatie – het kunstzinnig anti-design van Maarten Baas en de geldverslindende creaties van modemultinational COS – waardoor de Salone het onbetwiste hoogtepunt van de designkalender is. Teleurstellend daarnaast is het ‘officieuze’ Nederlandse paviljoen Masterly. Meer dan 120 ontwerpers met een ‘meesterlijke’ oftewel ambachtelijke touch presenteren zich in het monumentale stadspaleis Palazzo Turatti. Het aanbod is zo breed dat de presentatie lijkt op een rommelig warenhuis. Geen moeilijke doordenkers op de krakende houtvloeren van het barokke palazzo maar fraaie producten, zoals een houten stoel met een gematte zitting, een vlechttechniek die nauwelijks nog wordt gebruikt. Ook gevestigde merken hebben gekozen voor dit Nederlandse groepsplatform; Gispen toont de Hubb, een handige werkunit waarin werkblad en stoel zijn geïntegreerd in een module die zich eenvoudig laat schakelen tot flexibele werkplekken.

Interactief meubellandschap

Grote vernieuwing in de meubelindustrie laten nog even op zich wachten, dat is de conclusie van de 55ste Salone del Mobile. Al gloort er hoop. Zo toont de Italiaanse architect Carlo Ratti een modulaire zitopstelling Lift-Bit die is ontwikkeld met Vitra. Dit experimentele meubellandschap bestaat uit zeskantige elementen die afzonderlijk op en neer kunnen bewegen en zo chaise longues, een bank of één groot loungemeubel kunnen vormen. De bediening van dit interactieve meubel is met een speciale app. De Lift-Bit introduceert het Internet of Things in de meubelbranche. Jammer alleen dat het slechts een prototype is. Interactief meubellandschap Grote vernieuwing in de meubelindustrie laten nog even op zich wachten, dat is de conclusie van de 55ste Salone del Mobile. Al gloort er hoop. Zo toont de Italiaanse architect Carlo Ratti een modulaire zitopstelling Lift-Bit die is ontwikkeld met Vitra. Dit experimentele meubellandschap bestaat uit zeskantige elementen die afzonderlijk op en neer kunnen bewegen en zo chaise longues, een bank of één groot loungemeubel kunnen vormen. De bediening van dit interactieve meubel is met een speciale app. De Lift-Bit introduceert het Internet of Things in de meubelbranche. Jammer alleen dat het slechts een prototype is.

Tekst: Jeroen Junte
Dit artikel werd gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 3 van 2016

Gerelateerd

• Salone del Mobile 2015
• Back to basics op Salone del mobile Milaan 2012
• Optimisme en luxe in Milaan

Tags: architectuur, design, interieur, meubelindustrie, Milaan, mode, ontwerpers, Salone del mobile 2016