Tomáš Gabzdil Libertíny ontwerpt samen met bijen

In de tijd dat Tomáš Gabzdil Libertíny een masters volgde aan de Design Academy Eindhoven, waar hij in 2006 afstudeerde, gebruikte hij zijn interesse in duurzaamheid en natuurlijke materialen in verhalende ontwerpen. Maar ook zijn onderzoek naar de schoonheid en intelligentie van de natuur en de fragiele relatie tussen mens en natuur, vormen een voortdurende bron van inspiratie. Het was een periode waarin de superglanzende esthetische designs van kunststof van ontwerpers als Ron Arad en Philippe Starck de boventoon voerden in designland.

Vaas van bijenwas

De meer softe materialen waren een te verwaarlozen onderwerp onder de meeste studenten. Al helemaal bijenwas. Maar juist dit uitzonderlijke materiaal fascineerde Tomáš Gabzdil Libertíny. “Het is uiterst puur en duurzaam. We maken er kaarsen van en dat is bijzonder want ze zijn ontworpen, maar we weten niet door wie, en je brandt ze en ze verdwijnen. Van de was kun je weer een nieuwe kaars maken en een kaars is een natuurlijke lucht-ionisator”, somt hij de voordelen op. Tomáš begon te experimenteren met bijenwas. Hij maakte er zijn eerste vaas van. Later ging hij zelfs samenwerken met bijen om vazen te creëren; als twee architectenbureaus die een wederzijdse overeenkomst hebben gesloten om samen een huis te bouwen. Van imkers leerde Tomáš wat wel en niet werkt bij deze insecten. “Het gaat over de fragiele relatie tussen de natuur en de mens. De natuur kun je niet dwingen. Bijen kun je slechts uitnodigen. Ze bouwen alleen een huis als de omstandigheden goed zijn en ze zich veilig voelen”, vertelt hij vanuit zijn studio in Rotterdam.

Koperen constructie

Bijen hebben ook voorkeuren voor bepaalde vormen, leerde hij. Ze vinden een vaasvormige constructie bijvoorbeeld interessant. Tomas kon daarvoor zijn achtergrond als bouwkundige goed toepassen. In dit nog altijd doorlopende project maakt hij telkens een ingenieuze constructie, een soort huid in de vorm van een vaas van – in het geval van de Honeycomb Vase – koperdraad of bijvoorbeeld roestvrij staal. Daarna nodigt hij een bijenkolonie uit om rondom dit skelet een tweede huid van was te maken en zo hun huis te bouwen: de honingbijen bouwen de raten op en creëren de ‘cellen’ waarin honing en stuifmeel wordt opgeslagen. De koperen constructie moet stevig zijn, want door die honing wordt het huis opeens topzwaar. Zo krijgt elke vaas langzaamaan de mooie herkenbare raatvorm en afhankelijk van de door de bijen verzamelde pollen, een rode, gele of witte kleur.

Honeycomb Vase

Wanneer een kolonie van zo’n 40.000 bijen continu aan een huis zou werken, doet deze een week over een telkens anders gevormde Honeycomb Vase. Vaak is echter sprake van ‘slow prototyping’; het kost een kolonie soms wel twee jaar voor hun huis af is, afhankelijk van de geografie, wat er bloeit in die periode en hoe groot en sterk de kolonie en haar bijenkoningin zijn. Naast de voorkeur van de bijen, heeft Tomáš ook een voorkeur voor deze niet willekeurig gekozen vorm. “Het is vanwege de cirkel”, legt Tomáš uit. “Een bloem zorgt voor nectar en stuifmeel voor een bij, de bij zorgt voor bestuiving en honing. De vaas dient de bloemen en is tevens de urn voor dode bloemen.” Met deze gedachten, verbeeld in poëtische en fragiele werken, probeert Tomáš ons er ook bewust van te maken dat ons voortbestaan sterk afhankelijk is van voldoende gezonde bijenpopulaties.

Zoon van een architect

Tomáš maakt overigens niet alleen vazen. Als zoon van een architect en een historica, studeerde hij bouwkunde en design aan de Technische Universiteit Košice in Slowakije, schilderen en beeldhouwen aan de Universiteit van Washington in Seattle, schilderen en conceptueel design aan de kunstacademie in Bratislava en tot slot volgende de Design Academy. Hij combineert deze brede achtergrond in het vervaardigen van schilderijen, tekeningen, objecten en design. Hierbij probeert hij met oog voor details de schoonheid te vangen van vormen en structuren uit de natuur, zoals zaden, cocons, en champignon-achtigen. Met deze hem mateloos inspirerende vormen creëert hij zijn eigen natuur. Nu Tomáš samenwerkt met imkers in veel Europese landen, is zijn volgende droom om samen met Morgan Freeman een project te doen. De bekende Amerikaanse acteur is een nieuwe carrière begonnen als imker en heeft zijn 12.000 m2 grote range in Mississippi omgebouwd tot bijenparadijs. Tomáš: “Met hem wil ik een serie beelden maken van beroemde mensen als Martin Luther King en Ghandi. Uiteraard samen met de bijen.