Om het Nationaal Militair Museum toegankelijker te maken voor alle bezoekers vroeg bouwbedrijf Heijmans aan PBTconsult mee te denken over verbeteringen en aanpassingen van het oorspronkelijke ontwerp. Die waren nodig om aan de Integrale Toegankelijkheidsstandaard voor openbare gebouwen en ruimtes te voldoen. Best lastige materie. Door constructief overleg tussen Felix Claus Dick Van Wageningen Architecten, Kossmann.dejong, H+N+S Landschapsarchitecten en PBT kwamen een flink aantal verbeterpunten naar voren, die zijn doorgevoerd waardoor het NMM nu het ITSkeurmerk heeft.
Het Nationaal Militair Museum (NMM) is een ontwerp van Felix Claus Dick Van Wageningen Architecten in samenwerking met H+N+S Landschapsarchitecten voor het omliggende landschap en Kossmann.dejong voor de museale inrichting. Het NMM opende eind 2014. In mei 2012 sloot bouwbedrijf Heijmans met het ministerie van Defensie een Design, Build, Finance, Maintain & Operate-contract (DBFMO) met een looptijd van 25 jaar. Dit betekent onder andere dat Heijmans samen met partners tijdens die periode de exploitatie verzorgt.
Toegankelijksheidsstandaard
‘Wij zijn aan dit 25-jarige project begonnen, op basis van een pakket met 40.000 eisen’, zegt projectleider Joost Aapkes van Heijmans. ‘Eentje daarvan was voldoen aan de ITs (Integrale Toegankelijkheidsstandaard) voor openbare gebouwen en ruimtes. Omdat het in de aanbestedingsfase onmogelijk is voor alle technische aspecten externe adviseurs te raadplegen, zijn wij daar pas na de gunning op detailniveau naar gaan kijken. Tijdens de vertaalslag van VO naar DO vroegen wij adviesbureau PBTconsult mee te denken over verbeteringen en aanpassingen die voor het ITS-keurmerk nodig waren. PBT heeft immers alle toegankelijkheidsrichtlijnen uit het Bouwbesluit en complementaire handboeken vertaald naar praktische bouwtechnische eisen, die zijn vastgelegd in de ITs. En we werkten al eerder samen. PBTconsult is bovendien exclusief gemachtigd om de keuring en certificering voor het ITS-keurmerk uit te voeren. Uit hun ontwerpreview kwamen een flink aantal verbeterpunten naar voren, die wij in goed overleg konden doorvoeren. Toegankelijkheid heeft namelijk niet alleen betrekking op ouderen en mindervaliden, maar ook op kinderen en lange mensen.’
Toegankelijkheidsverbeteringen
‘Op advies van PBTconsult zijn in het interieur eenvoudige verbeteringen doorgevoerd, die niettemin grote invloed hebben’, zegt Aapkes. ‘Zo zijn menuopties in aanraakschermen in de museale ruimten in het onderste gedeelte van het scherm geplaatst, waardoor mensen in een rolstoel en kinderen er beter bij kunnen. Maar ook zitbankjes waaruit mensen die slecht ter been zijn makkelijker weer kunnen opstaan, de draairichting en grepen van deuren, leuningen van trappen zijn voorbeelden. De mooiste aanpassing is de ‘ik kan er niet bij’-knop. Dat is een keuzebutton op een levensgroot aanraakscherm, waar mensen informatie kunnen opvragen over de rangen en onderscheidingen van militairen uit alle krijgsmachtsonderdelen. De gekozen militairen komen zich daar dan virtueel voorstellen. Als mensen die in een rolstoel zitten of kinderen op die knop drukken, stelt de betreffende militair zich niet staand maar geknield aan je voor.’
Interpretatie voor musea
Voor het Amsterdamse ontwerpbureau voor tentoonstellingsarchitectuur Kossmann.dejong, was het NMM de eerste keer dat zij met de ITs te maken kregen. ‘Wij merkten dat de ITseisen niet voor musea zijn ontwikkeld’, zegt ontwerper Niels de Jong. ‘Daarom hebben wij de eisen voor het NMM zo goed mogelijk proberen te interpreteren en te benaderen. Zo vallen informatiepunten met aanraakschermen standaard onder de categorie werkplekken die voor rolstoelen onderrijdbaar moeten zijn. Dat was op sommige plaatsen wel mogelijk, maar is op andere punten in het museum gecompenseerd met alternatieve oplossingen. Zoals de menu’s die in het onderste gedeelte van de informatieschermen makkelijker te bedienen zijn dan bovenin. Verder is er een apart kabinet voor rolstoelgebruikers ingericht, waar zij de persoonlijke verhalen van militairen kunnen horen, is er een audiotour voor slechtzienden en geven andere voorzieningen iedereen een volledige museumbeleving. In onze optiek is het prettig als er nog een aparte functieklasse aan de ITs wordt toegevoegd voor musea.’
Gelijkwaardige oplossingen
Het NMM bestaat uit een indrukwekkend langwerpig hoofdgebouw met glazen wanden en een uitkijktoren, dat aan de rand van het tegenwoordige Park Vliegbasis Soesterberg ligt. Tijdens de ontwerpfase heeft ook architect Dick van Wageningen van Felix Claus Dick Van Wageningen Architecten met de ITs-eisen te maken gehad. ‘Het ITS-keurmerk is een goed instrument om de toegankelijkheid van gebouwen voor alle gebruikers te verbeteren’, zegt Van Wageningen. ‘Alleen loop je in de praktijk wel tegen de uitdaging aan om daar net als bij andere bouweisen aan te voldoen, of gelijkwaardige alternatieve oplossingen voor te bedenken. PBT hielp ons in de ontwerpfase praktische alternatieven te bedenken en uit te werken. Omdat toetsing voor het keurmerk echter volgens de formele eisen wordt uitgevoerd, moet er nog wel beter worden nagedacht over de toegestane flexibiliteit en vastlegging van gemaakte afspraken daarover in tussentijdse rapportages. Net als bij de gelijkwaardigheidsbepaling in het Bouwbesluit.’
Park Vliegbasis Soesterberg
Het NMM exposeert niet alleen haar collectie in het museumgebouw, maar ook in de directe omgeving in Park Vliegbasis Soesterberg. Voor landschapsarchitect Arjen Meeuwsen van H+N+S Landschapsarchitecten, bood de heuvelachtige omgeving van het NMM veel toegankelijkheidsuitdagingen waaronder de maximaal toegestane hellingshoek van wandelpaden en de afstand van parkeerplaatsen voor gehandicapten tot de gebouwingang. ‘De ITs-uitgangspunten komen net als andere projecteisen in eerste instantie hard en scherp over. Wanneer je met elkaar bespreekt waar die eisen vandaan komen en hoe ze te interpreteren, ontstaan de oplossingsideeën vrijwel vanzelf. Hoewel ook wij het spanningsveld tussen vooraf besproken alternatieve gelijkwaardige oplossingen en de formele keuring hebben ervaren, zijn we er in een constructief overleg met PBT toch goed uitgekomen.’
Tekst: Peter Gloudeman
Fotobijschriften:
- De mooiste aanpassing is de ‘ik kan er niet bij’-knop. Dat is een keuzebutton op een aanraakscherm waar mensen informatie kunnen opvragen over de rangen en onderscheidingen van militairen. Als mensen die in een rolstoel zitten op die knop drukken, stelt de militair zich niet staand maar geknield aan je voor.
- Voor landschapsarchitect Arjen Meeuwsen van H+N+S Landschapsarchitecten, bood de heuvelachtige omgeving van het NMM veel toegankelijkheidsuitdagingen waaronder de maximaal toegestane hellingshoek van wandelpaden en de afstand van parkeerplaatsen voor gehandicapten tot de gebouwingang.
- Omdat de ITs-eisen niet voor musea zijn ontwikkeld heeft Kossmann.dejong ze zo goed mogelijk geïnterpreteerd. Zo vallen informatiepunten met aanraakschermen in de categorie werkplekken die voor rolstoelen onderrijdbaar moeten zijn. Dat was op sommige plaatsen wel mogelijk, maar is op andere punten in overleg met PBTconsult gecompenseerd met alternatieve oplossingen.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
Felix Claus Dick Van Wageningen Architecten,
H+N+S Landschapsarchitecten,
ITS keurmerk,
Kossmann.dejong,
museum,
NMM,
PBT,
premium