Vintage design is hip – de designklassieker heeft namelijk iets dat veel hedendaagse ontwerpen ontberen: authenticiteit. In deze roerige tijden fungeert het als een baken van rust en vertrouwen. Maar de moderne consument neemt geen genoegen meer met afgesleten tweedehands, hij eist een fonkelnieuw exemplaar. Veel meubelmerken spelen hierop in en brengen met succes oude ontwerpen opnieuw op de markt.
Prefab Alpenhut
De Refugé Tonneau was een van de minder bekende ontwerpen van ontwerpster Charlotte Perriand (1903-1999). Slechts één prototype was er ooit van gemaakt – en dat was spoorloos verdwenen. Toch pakte het Italiaanse designlabel Cassina in 2012 uit met een exacte replica van deze markante Alpenhut uit 1936; Perriand was een fervent liefhebber van het hooggebergte.
Het vernuftige ontwerp was een bouwpakket dat zich zelfs in de barre omstandigheden op grote hoogte eenvoudig laat monteren. Aan een stalen frame worden lichtgewicht panelen van aluminium gehangen. Het doel van Perriand was zo het aantal schuilhutten – en dus de recreatieve mogelijkheden – te vergroten. Maar het ontwerp was zijn tijd ver vooruit. Te ver zelfs, want geen fabrikant waagde zich aan de productie van dit revolutionaire prefab huisje. Voor het grootste deel van de 20ste eeuw bestond het alleen op papier.
‘Met de realisatie van dit baanbrekende ontwerp krijgt Charlotte Perriand eindelijk het eerbetoon dat ze verdient. Ze was de eerste ontwerper die industriële meubels van een sierlijke, vrouwelijke vorm voorzag.’, zegt Sara Nosrati van Cassina. ‘Maar nog steeds te vaak wordt ze afgeschilderd als de assistent van Le Corbusier, terwijl ze volwaardig partner was van diens bureau. Als een bewijs van haar bijzondere talent hebben wij besloten deze unieke architectuur te bouwen.’
Het prototype was een van de blikvangers op de meubelbeurs in Milaan 2012. Dat het wederom blijft bij een one-off doet niets af aan de intenties. ‘Dit is geen commercieel product maar een cultureel project. Refugé Tonneau gaat nu de wereld over als een reizende expositie.’
Respectabel design
Een postuum eerbetoon – het klinkt mooi. Maar helemaal vrijblijvend is deze inzet van Cassina natuurlijk niet. Tegelijkertijd met de Alpenhut werd in Milaan ook Perriands kastsysteem Nuage gelanceerd. ‘De Nuage was toegeschreven aan Le Corbusier. Pas onlangs heeft een rechtbank zich uitgesproken dat dit meubel van Perriand is, en van haar alléén. Daarom hebben we, in nauw overleg met Charlotte’s dochter Pernette, die lange tijd haar assistent was, besloten deze kast op de consumentenmarkt te lanceren.’ Maar, verzekert Nosrati, ook dit meubel moet een breder publiek bekend maken van haar enorme invloed als vrouw op het hedendaagse design. ‘Net als de Refugé Tonneau!’ Oftewel: Cassina poetst met deze heruitgaven het imago van producent van respectabel design op.
Cassina is niet het enige designlabel dat momenteel vooral terugblikt. Hoe ouder, hoe beter, lijkt het wel. Het Deense designlabel HAY lanceerde een bescheiden collectie houten meubels van overleden Deense ontwerpers als Poul M. Volther en Folke Pålsson. Het Duitse merk E15 kwam met de Kramer Kollektion, een serie strenge meubels ontworpen door de modernistische architect Ferdinand Kramer (1898-1985).
Artek lanceerde naast de uitgebreide collectie klassieke meubels van oprichter Alvar Aalto ook werk van de tijdgenoot Ilmari Tapiovaara (1914-1999). ‘Deze Finse ontwerper wordt vaak over het hoofd wordt gezien is, terwijl zijn collectie veel diverser is’, zegt Juhani Lemmetti, die de collectie in voor Artek heeft samengesteld. ‘Zijn Mademoiselle Lounge Chair met de rugleuning bestaande uit negen houten spijlen is een van de bekendste Finse ontwerpen. Maar veel zijn ontwerpen werden decennia niet meer gemaakt.’
Ook Nederlandse labels laten zich niet onbetuigd. De afgelopen jaren bracht Artifort ‘vergeten’ klassiekers als de Oyster, de Ribbon en de Tongue van de Franse ontwerper Pierre Paulin opnieuw uit in een eigentijdse kleurstelling. ‘We merkten dat de gestroomlijnde ontwerpen van Paulin aansluiten bij de huidige trend van gestileerde en strakke meubels. Dat ze al een halve eeuw oud zijn lijkt sommige consumenten zelfs niet te interesseren’, aldus een woordvoerder van Artifort. Tegelijkertijd is er een zekere vermoeidheid bij de consument van de vluchtige designwereld waarin de trends elkaar bijna per seizoen afwisselen. ‘Door al die hectiek is er meer vraag naar een bank of stoel waarvan de tijdloze schoonheid met het slijten der jaren vast is komen te staan.’
Zendingsdrang
Inderdaad hebben dergelijke klassieke ontwerpen de tijdgeest mee. Vintage design is hip – niet vanwege de lagere prijs, een zeldzaam vintage meubel van goede kwaliteit is vaak duurder dan een nieuw exemplaar. Het zijn meubels met een historie en nog duurzaam ook. De designklassieker heeft namelijk iets waar het veel hedendaagse ontwerpen aan ontbreekt: authenticiteit. In deze roerige tijden fungeert het als een baken van rust en vertrouwen. Maar verwend als hij is, neemt de moderne consument geen genoegen meer met afgesleten tweedehands maar eist hij fonkelnieuw exemplaar dat volgens de modernste productietechnieken en van de beste materialen is vervaardigd.
Sommige producenten hopen nieuwe afzetmarkten aan te boren door exclusieve ontwerpen in een aangepaste – lees: versimpelde – editie uit te brengen. Daarnaast lanceerde Artek onlangs een schaal uit de jaren vijftig en een modulaire kandelaar uit de jaren zeventig van ontwerper Tapio Wirkkala (overleden in 1985). ‘Deze objecten waren oorspronkelijk handgemaakt van zilver, maar worden nu uitgevoerd in staal’, aldus Lemetti van Artek. En ook hier gaan commercieel belang en zendingsdrang hand in hand. ‘We hopen dat met deze een nieuwe groep gebruikers in aanraking komt met de bijzondere ontwerpen van Wirkkala.’
Het Italiaanse designlabel Kartell vierde met veel tromgeroffel de herintroductie van de 4801 Chair van Joe Colombo (1930-1971). Deze iconische stoel van de Italiaanse ontwerper was in de jaren zestig korte tijd in productie bij Kartell. Destijds werd de zwierige stoel gemaakt van gewelfd laaghout. Maar toen Kartell de productie steeds meer verlegde naar plastic, werd de houten stoel van Colombo uit de collectie genomen. Voorjaar 2012 werd een kunststof editie in productie genomen. De officiële verklaring van Kartell was – het ligt voor de hand – ‘een hommage aan Joe Colombo’.
Maar het maken van mallen voor de kunststof productie is een dure aangelegenheid. De verkooppotentie van de 4801 lijkt dan ook een minstens zo belangrijke reden. De originele houten exemplaren zijn door de jaren heen uitgegroeid tot zeldzame collector items, die voor tienduizenden euro’s worden afgehamerd op veilingen. ‘Ook op de verzamelaarsmarkt is vintage design nu gewild. In de economisch onzekere tijden behouden deze iconische werken hun waarde’, zegt Frans Leidelmeijer, designexpert bij televisieprogramma Tussen kunst & kitsch en onafhankelijk handelaar. ‘Daarbij komen er steeds meer musea die een designcollectie willen aanleggen en beginnen bij de klassiekers. Wat weer de interesse wekt van de media en vervolgens ook van de gewone consument in het origineel.’
Amsterdammer in roze en groen
Maar er is ook een praktische reden voor het grote aantal heruitgaven: een bestaand meubel weer in productie nemen is goedkoper dan nieuwe ontwerpen ontwikkelen. Vitra vroeg ontwerpster Hella Jongerius om een eigentijdse stoffering uit te kiezen voor de Organic Chair van Eero Saarinen, een stoel die in 2008 na bijna veertig jaar weer in productie werd genomen. Vervolgens bedacht ze een opvallende witte kleurstelling voor die andere onaantastbare geachte klassieker: de Lounge Chair (1959) van Ray & Charles Eames.
Vanuit marketing wordt een heruitgave soms gekoppeld aan een feestelijk jubileum. Pastoe pakte in 2011 uit met een gelimiteerde editie van de Amsterdammer, de 25 jaar oude kast met een rolluik in plaats van een deur. Eenmalig was de kast van ontwerper Aldo van den Nieuwelaar leverbaar in pastelkleuren als roze en groen. Maar soms ook hervindt een meubel uit eigen kracht de aansluiting met de tijdsgeest. Op het hoogtepunt van de pokerhype besloot het Italiaanse label Zanotta vorig jaar de nostalgische Poker table van ontwerper Joe Colombo uit 1969 opnieuw in productie te nemen.
Maar pas echt bijzonder zijn meubels die nog nooit eerder in productie zijn genomen, en waarvan de maker ook nog eens al jaren dood is. En dan niet wat vergeten tekeningen van een stoffige plank in de bedrijfsarchieven opduikelen, maar een samenhangende collectie meubels lanceren. Uiteraard ontworpen door absolute grootheid. Onmogelijk? Het Italiaanse designlabel Molteni haalde dit huzarenstukje uit met meubels van de Italiaanse grootmeester Gio Ponti.
Toegankelijke luxe
In de jaren vijftig richtte de architect Ponti zijn woonhuis aan de Via Dezzi in Milaan in met zelfontworpen meubels. Twee jaar geleden was de baas van Molteni op bezoek bij een erfgenaam van Ponti. Bij het zien van de meubels ontstond ter plekke het idee om ze ‘eindelijk de aandacht te geven die ze verdienen’, aldus Raffaella Casati, de prdame van Molteni. Voor het vinden van de ontwerptekeningen moest nauw worden samengewerkt met de Gio Ponti Archives, een stichting die waakt over het erfgoed van de Italiaanse architect. ‘De tekeningen waren niet helemaal precies. Dagenlange discussies hebben we gevoerd over de precieze afmetingen, materialen en kleuren.’
Hoewel de meubels amper op de markt zijn, vormen ze nu een belangrijke schakel in het oeuvre van Ponti. ‘Naast hun pracht tonen ze ook de ontwikkeling van een van de grootste Italiaanse architecten van de twintigste eeuw’, zegt Casati. ‘De invloeden van het Europese modernisme, de toegankelijke luxe vanuit Amerika en een vleugje Italiaans snobisme, het is allemaal terug te zien in deze collectie. Dit zijn meer dan meubels. Dit is kunsthistorisch erfgoed.’
Tekst: Jeroen Junte
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
design,
industrieel ontwerp,
meubels,
stoelen,
vintage,
zetel