MVRDV ontwierp voor het Italiaanse luxemerk Bulgari een gevel van beton met aderen van kunsthars. Bij de ontwikkeling van dit ‘nieuwe marmer’ werkte het Rotterdamse architectenbureau nauw samen met de TU Delft. MVRDV over de totstandkoming van de Bulgari-gevel, en het vernieuwende van de materiaalcombinatie.
Identiteit van het merk
‘Als je aan MVRDV denkt, denk je niet meteen aan Bulgari, we zijn een verrassende combinatie,’ zegt architect Jacob van Rijs, medeoprichter van MVRDV. ‘Voor ons was werken met een gerenommeerd luxemerk een nieuwe tak van sport. Bij het ontwerp van bijvoorbeeld een theater of kantoor zijn we gewend om rekening te houden met gebruikers. Bij Bulgari gaat het veel meer om de identiteit van het merk. We hebben bij deze opdracht eerst geprobeerd om de identiteit te doorgronden, daarna volgde pas de techniek.’
Gevel ontwikkelen voor flagshipstore van Bulgari
Die opdracht om een gevel te ontwikkelen voor de flagshipstore van Bulgari in Kuala Lumpur, Maleisië, haalde MVRDV anderhalf jaar geleden binnen. Dit was mede te danken aan de goede reputatie van het bureau in Italië en de realisatie van de Crystal Houses in de PC Hooftstraat. MVRDV ging praktisch te werk en maakte eerst een boekje waarin advertentiebeelden van Bulgari en hun architectonische vertaling volgens MVRDV naast elkaar werden geplaatst. Al snel werd duidelijk hoe de sfeer zou moeten zijn: de nieuwe gevel moest eigenzinnig, glamourvol en uitbundig worden en tegelijk geworteld zijn in de Romeinse traditie.
Eigenzinnig en uitbundig
Die opdracht om een gevel te ontwikkelen voor de flagshipstore van Bulgari in Kuala Lumpur, Maleisië, haalde MVRDV anderhalf jaar geleden binnen. Dit was mede te danken aan de goede reputatie van het bureau in Italië en de realisatie van de Crystal Houses in de PC Hooftstraat. MVRDV ging praktisch te werk en maakte eerst een boekje waarin advertentiebeelden van Bulgari en hun architectonische vertaling volgens MVRDV naast elkaar werden geplaatst. Al snel werd duidelijk hoe de sfeer zou moeten zijn: de nieuwe gevel moest eigenzinnig, glamourvol en uitbundig worden en tegelijk geworteld zijn in de Romeinse traditie.
Zware marmeren portalen
Hoe vertaal je zulke waarden in een gevel, waarmee je ook naar de rest van de omgeving toe – in het geval van Kuala Lumpur winkels van andere grote modemerken – een statement maakt? Allereerst door te kiezen voor een herkenbare vorm. ‘Als team hebben we de oorspronkelijke winkel van Bulgari aan de Via Condotti in Rome als uitgangspunt genomen. Daarvan hebben de deuren en ramen zware marmeren portalen, luxe omlijstingen zoals je die in Nederland niet ziet.
Condotti en serpenti
We hebben ze “condotti” gedoopt, vernoemd naar de straat.’ De condotti zijn grafisch gezien een sterke vorm, die ook overeind blijft als ermee in grootte wordt gevarieerd. ‘In die tijd stond de Monte dei Paschi di Siena, de tweede bank van Italië, op omvallen. Bij elk krantenbericht werd hetzelfde beeld van de betonnen gevel van de bank geplaatst. Door er condotti in te fotoshoppen, werd het opeens een typische Bulgari-gevel. Behalve dat het Bulgariteam daar de grap van inzag, toonde het ook aan dat het een krachtig en bruikbaar element is,’ zegt Van Rijs.
Slangenhuid- motief
Een tweede vorm die MVRDV in het ontwerp toevoegde, was het slangenhuid-motief. ‘Bulgari maakt veel sieraden in de vorm van slangen of serpenti.’ De combinatie van condotti en serpenti leidde tot een verschoven grid, een basisvorm waarmee oneindig kan worden gevarieerd. ‘Met deze principes kun je vele verschillende combinaties maken. Groot, klein, minimalistisch of juist uitbundig, saffraankleurig of transparant. Voor de Milan Design Week 2018 ontwierpen we een installatie om het effect te laten zien. De spiegelende tunnel met repeterend serpenti-motief was een groot Instagram-succes.’
Brainstormen over materiaal
Toen de vorm eenmaal was gevonden, begon het brainstormen over het materiaal. MVRDV wilde het marmer van de portalen nabootsen, maar dan wel met nieuw materiaal: het liefst beton in combinatie met goudkleurige, glazen aderen. ‘We wilden iets doen in de trant van de vijftiende-eeuwse Japanse Kintsugitechniek, een manier om gebroken porselein met goudlijm te repareren. Verzamelaars waren zo gecharmeerd van deze esthetische oplossing dat ze met opzet kostbaar servies kapot gooiden zodat het gerepareerd kon worden met kintsugi. Het gerepareerde was kostbaarder dan het origineel vanwege de precious scars, kostbare littekens.’
Beton en glas
Beton en glas zijn een lastige materiaalcombinatie, omdat ze niet hechten. Daarom vroeg MVRDV advies aan de TU Delft, het team van Rob Nijsse, hoogleraar Structural Design aan de Faculteit Civiele Techniek. ‘Mijn faculteit werkte al eerder samen met MVRDV aan de ontwikkeling van een glazen gelijmde baksteen, de eerste ter wereld, voor Crystal Houses in Amsterdam,’ zegt Nijsse. ‘Dat was een belangrijke mijlpaal, want de eerste gelijmde gevel van glazen bakstenen ter wereld. Glas en beton vormen samen een spannende combinatie: glas is chic, beton wordt toch gezien als een ordinair bouwmateriaal dat je zelfs lelijk zou kunnen noemen. Je hebt iets lichts en iets logs, hoe krijg je dat bij elkaar, hoe los je de hechtingsproblemen van beide materialen op?’ In het laboratorium van de TU Delft kon worden geëxperimenteerd. Nijsse: ‘We hebben een opstaande bak gemaakt van glas waar ribbels doorheen liepen die breed en smal konden zijn. Een deel is gevuld met beton en het glas werd goudkleurig gemaakt. Toen Bulgari en MVRDV de proefstukken zagen, kozen beide voor dezelfde combinatie die nog het beste als eigentijds marmer is te omschrijven.’
Proefstuk met kunsthars
De TU Delft stuurt niets de wereld in zonder dat het uitgebreid is getest en blootgesteld aan diverse weersomstandigheden en zelfs vandalisme. In geval van deze gevel zouden de testen een half jaar in beslag nemen. ‘Voor de gevel in Kuala Lumpur was meer haast geboden,’ zegt Van Rijs. ‘De glas/ beton combinatie opschalen naar een hele gevel zou te lang duren. Als we de aderen van kunsthars zouden maken, zouden we het wél in snel tempo kunnen uitvoeren.’ Het Italiaanse bedrijf Tensoforma heeft toen een mock-up gemaakt van beton met aderen van kunsthars. Uiteindelijk is de hele gevel in Italië gemaakt, naar Maleisië verscheept en daar geassembleerd.’ De TU Delft wil nu de combinatie glas-beton verder ontwikkelen, zegt Nijsse: ‘De techniek is veelbelovend. We hebben in ons laboratorium aangetoond dat het beter hecht met een bepaalde soort cement.’
Serie van Bulgari-gevels
De gevel van de flagshipstore in Kuala Lumpur moet worden gezien als een elegant proefstuk en startpunt voor een serie van façades. MVRDV heeft voor het Italiaanse merk een catalogus ontwikkeld met allerlei opties, zowel wat betreft het hoofdmateriaal als de steunmaterialen. ‘Bulgari heeft ons gevraagd een serie gevels te ontwikkelen. Elk daarvan moet natuurlijk passen in de omgeving waarin de winkel staat. Per stad is een unieke vormgeving mogelijk.
Variabel grid
In Amsterdam zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan baksteen, in andere winkels aan het gebruik van koper, gekleurd of translucent glas,’ zegt Van Rijs. Nijsse kan ook niet wachten tot er mock-ups kunnen worden gemaakt. ‘Het zou geweldig zijn op beurzen als glasstec een presentatie te geven van dit huwelijk tussen glas en beton. Bulgari is enthousiast over de catalogus.’ Van Rijs: ‘Vakmanschap staat bij hen hoog in het vaandel. Het principe van de Kintsugi-techniek spreekt hen enorm aan, ze werken er zelf ook mee voor hun juwelen. Door een variabel grid en verschillende materiaalcombinaties aan te bieden, krijgen ze straks per locatie een unieke, vernieuwende gevel, die toch herkenbaar blijft als Bulgari.’
Fotografie Daria Scagliola en Stijn Brakkee
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL numer 4 van 2018
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
gevel,
MVRDV architectenbureau