Theunis Bakker staat aan het roer van het bedrijf Mannen van Staal. Zijn specialiteit is het buigen van staal, tot een diameter van 110 mm. Daarnaast beheersen de mannen ook technieken als frezen, zetten, draaien, snijden en lassen en werken ze in andere metalen als rvs, aluminium, koper en lood. Samen met kunstenaars en architecten en zijn team van 30 mensen realiseert Bakker bijzondere projecten. Wereldwijd vanuit Leeuwarden.
Mannen van Staal
Als zoon van een smid in Winsum, volgde Theunis Bakker de LTS metaal. Daarna werkte hij in Friesland achtereenvolgens bij een smederij en bij een machinefabriek. “Toen stopte mijn vader als smid en begon ik, naast mijn werk in de fabriek, opdrachten uit te voeren in de oude smederij. Ik heb Mannen van Staal in 1985 opgericht, samen met mijn vrouw Lize. Er waren toen volop bedrijven die plaatstaal maakten en konden draaien, frezen en lassen. Maar staal buigen was nog uitzonderlijk. Daarin heb ik mij toen bekwaamd, ik ben wat dat betreft een autodidact.” De opdrachten stroomden binnen en het bedrijf groeide.” Na enkele uitbreidingen had Bakkers bedrijf een productiehal van 2000 m2. “Uitbreiden was daarna niet meer toegestaan, dus keken we rond naar een nieuwe locatie. In 2011 kwam dit pand in Leeuwarden leeg. Ideaal voor ons bedrijf: een hoge en ruime hal met kranen en daarnaast kantoorruimte, in totaal 5500 m2 op een terrein van vijf hectare. In 2012 zijn we verhuisd.”
Liefde voor het vak
Dat het Mannen van Staal zo voor de wind gaat heeft te maken met liefde voor het vak, creativiteit en continue innovatie. Het bedrijf ontwikkelt en omarmt nieuwe technieken. ‘Stilsitte is gjin opsje’ is een lijfspreuk van Bakker, oftewel: ‘Stilzitten is geen optie.’ Zo was hij een van de eerste met een waterstraalsnijder, die computergestuurd en heel precies staal snijdt. Ook heeft het bedrijf CNC gestuurde machines voor walsen, buigen, frezen en draaien en lasrobots. “We werken vaak samen met kunstenaars en architecten. Ik denk dat het creatief meedenken met ontwerpers een grote kracht van Mannen van Staal is. Bedenken hoe we hun ideeën kunnen vertalen in staal. Die samenwerking vind ik uitdagend en inspirerend. Wat we samen uitdenken vertalen onze tekenaars weer naar de computers die de machines aansturen.”
Contouren van verdwenen landhuis in cortenstaal
De samenwerking met kunstenaars begon in 1996 in het Friese dorp Bears: “Het meest trots ben ik op het project Unia State. Daar hebben we in cortenstaal de contouren van een verdwenen landhuis gemaakt, inclusief een traptoren met uitkijkpunt. Dat is eigenlijk het startpunt geweest van de meer creatieve projecten, de A van ons ABCD.” Dat ABCD staat voor art, bending, construction en design.
Paviljoen WaterBar op WaterCampus
Een werk dat het midden houdt tussen kunst en architectuur is het paviljoen WaterBar op de WaterCampus in Leeuwarden opgetrokken uit 300 unieke aluminium panelen. Het ontwerp van kunstenaars Gerard Groenewoud en Tilly Buij heeft de vorm van een H2O molecuul: het grote zuurstofatoom biedt plaats aan groepen bezoekers, een waterstofatoom herbergt een keuken/ bar en het andere een ecotoilet. Groenewoud: “Ik ging met ons idee eerst naar Theunis Bakker, om te bedenken hoe het uitgevoerd zou kunnen worden en om een begroting te maken. Op basis van de Spaceplates bouwmethode – ontwikkeld door het Deense vormgeverscollectief N55 en Anne Romme – creëren we met facetten drie geschakelde dubbelgekromde ruimtes zonder constructief skelet. De gebogen vlakken zijn opgedeeld in een Voronoi diagram, de verdeling van druk bepaalt het patroon. De facetten hebben elk 6 of 7 hoeken. Waar ik met Mannen van Staal veel denkwerk in heb zitten, is de bepaling van de zethoek voor alle randen, zodat die na montage perfect op elkaar aansluiten. Per flens is in de lasergesneden panelen een codering aangebracht met het paneelnummer, de zethoek en het tegenoverliggende paneelnummer. Het zetwerk ging met de hand, een precisiewerk dat enkele weken in beslag nam. Met 15.000 boutjes is de puzzel op locatie in 2,5 dag in elkaar gezet.” Het paviljoen is demontabel en staat sinds 2018 op de Watercampus. Bakker: “Ik hoop dat we de Waterbar ooit nog eens bij ons bedrijf kunnen remonteren.”
Koperen ijsfontein
De ijsfontein op het marktplein in Dokkum is een van de 11 fonteinen, een kunstproject in de Friese Elfsteden, ontwikkeld ter gelegenheid van Leeuwarden-Fryslân 2018, culturele hoofdstad van Europa. Het ontwerp is van kunstenaar Birthe Leemeijer en Mannen van Staal hebben de fontein geheel in koper vervaardigd. De elementen zijn gerangschikt volgens het principe van de Fibonaccispiraal. Deze structuur, ontdekt en door de Italiaan Fibonacci, zorgt in de natuur voor maximale zonlichtopbrengst in planten en bossen. Die structuur is hier omgedraaid, om het ijs tegen zonlicht en regenslag te beschermen. De mate waarin de fontein ijslagen vormt is afhankelijk van het weer en van de hoeveelheid energie die zonnepanelen opwekken, die bij het werk horen. Het levert elke dag een ander beeld op.
Samenwerking architecten
Niet alleen voor kunstenaars is Bakker een goede sparring partner en creatief meedenker. Ook architecten werken samen met Mannen van Staal. Architect Rein Hofstra leerde Bakker kennen via de PC Franeker Kaatspartij. Hofstra: “Bakker is daar al lang commissaris en onder andere belast met bouwzaken. Bij het 150 jarig bestaan in 2003 moesten de twee torens bij de entree van de kaatsbaan vernieuwd worden en zo kwamen we met elkaar in contact. Ik merkte al gauw dat Theunis uitzonderlijke interesse in constructie en detaillering had. Het is een man met liefde voor zijn vak die met ontwerpers meedenkt. In die tijd was ik ook bezig met het ontwerp voor een brug over de A31 vlakbij Franeker, bedoeld voor marathonlopers en wandelaars over de 42 km lange Slachtedijk. De dijk heeft geen waterkerende functie meer en is op twee plekken doorboord door wegen. Bij de A31 moesten de lopers omlopen naar een tunnel. Ik heb mij toen beijverd om een brug te bouwen in het tracé van de dijk.” Om het landschap zo min mogelijk te verstoren ontwierp Hofstra een hangbrug met een ranke constructie, met gebogen buizen in plaats van kabels en met driehoekige kokers als pylonen. Hij vervolgt: “Rijkswaterstaat schroefde de eisen tijdens het proces verder op. Ik kwam hierdoor in de problemen, want de subsidies waren al gegeven en nu moest de brug nog hoger gemaakt worden. Uiteindelijk vroeg ik Theunis om advies, en hij reageerde: ‘Ik dacht dat je het nooit zou vragen.’ Samen hebben we lang gespard hoe we het voor elkaar konden krijgen, totdat Theunis zei: ‘We gaan die brug gewoon bouwen!’ Ik weet niet of hij er iets aan heeft overgehouden, maar het leverde goede reclame en goodwill op.”
Cortenstaln uitkijktrap naar ontwerp van Next Architects
Voor een groene heuvel aan de rand van Vinex-wijk Carnisselande in Barendrecht realiseerden Mannen van Staal een eindeloze cortenstalen uitkijktrap. Het ontwerp van Next Architects heeft een organische vorm gebaseerd op de Möbiusring en biedt de toeschouwer een elastisch perspectief. Het kunstwerk heeft een doorsnede van 30 meter en een hoogte van circa 9 meter. De ring is gedeeltelijk beloopbaar en biedt zicht op de skyline van Rotterdam. ABT maakte het ontwerp voor de draagconstructie en Mannen van Staal hebben het ontwerp van architect en constructeur vertaald naar een volledig cortenstalen constructie.
Ron Arad en Frank Stella
Een ander werk in cortenstaal is de Spyre van Ron Arad. Bakker: “Dat hebben we gemaakt voor de zomertentoonstelling van de Royal Academy of Arts in Londen in 2016. Het is een kinetische sculptuur van 16,5 meter hoog, met 4 draaiende gewrichten. Zo kan hij zich in alle mogelijke bochten wringen. Op het uiteinde zit een camera en de filmbeelden waren te zien op een scherm aan de wand van het plein voor de Academy. In 2017 reisde de Spyre naar Milaan, in 2018 stond hij in de Blokhuispoort in Leeuwarden en nu hier bij ons op het terrein.” Opdrachten voor kunstwerken wereldwijd krijgt Bakker via CIG Architecture. Voor Ron Arad doet hij meer werk en ook voor de Amerikaanse kunstenaar Frank Stella voerde hij diverse werken uit. “Ze zijn allebei hier bij Mannen van Staal geweest, we bespreken de mogelijkheden tot in detail, blijkbaar vinden ze dat we goed meedenken en het werk goed uitvoeren.” Stella had inderdaad waardering, hij heeft zelfs twee werken vernoemd naar Leeuwarden.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
cortenstaal,
koper,
staal