Steigerarchitectuur

Aan de Cas Oorthuyskade op IJburg is een buitendijkse thuishaven met 34 ligplaatsen voor zelfstandig varende woonschepen gebouwd. Evenwijdig aan de kade ligt een 340 meter lange drijvende steiger met op de kop een golfbreker naar het open Markermeer. Haaks op deze steiger liggen vingerpieren die toegang geven tot de schepen. De twee entreegebouwen naar de haven zijn ontworpen door Hund Falk Architecten.

Het gaat bij de thuishaven aan de Cas Oorthuyskade volgens architect Floris Hund om een bijzondere locatie vlakbij de binnenstad van Amsterdam. De keuze voor zelfstandig varende woonschepen is bewust gemaakt. Woonarken passen minder goed bij het karakter van het Amsterdamse havengebied. De ligging van de thuishaven in het buitendijkse gebied noemt hij uniek. Vanaf de steiger kunnen grote (zeil-)schepen rechtstreeks het Markermeer op varen en via de sluizen het IJsselmeer. Toch ligt de haven op slechts tien tramminuten van het centrum van de stad.

Open of gesloten

De betonnen steiger ligt los van de kade omdat dat een primaire waterkering is en de stalen beschoeiing nergens aangetast of doorbroken mag worden. Een betonnen aanlanding die bestaat uit een trap en een hellingbaan verschaft toegang tot de stalen brug die op zijn beurt de kade met entrees verbindt. Alle schepen hebben een volledige aansluiting op water, riool, elektra, telefoon en glasvezel. De elektra, glasvezel en telefoon gaan via de meterkasten in het entreegebouw naar de steiger. Water en riool hebben eigen mantelbuizen en lopen rechtstreeks naar de individuele aansluitpunten in de steiger. De entreegebouwen bestaan uit een open staalconstructie waarin de meterkasten, fietsenstalling en de postkasten zijn opgenomen. De gebouwtjes zijn eenduidig in hun opzet, maar afhankelijk van de kijkrichting lijken ze open of gesloten. Door het draaien van de zon ontstaat er een schaduwspel dat de staalconstructie er steeds anders uit laat zien. ’s Avonds zijn ze van binnenuit verlicht en werpen ze hun schijnsel als gedimde lantaarns over water en kade.

Loopafstand

Architect Floris Hund legt uit dat er twee gebouwtjes nodig waren om de maximale loopafstand (lengte steiger 340 m) naar een woonschip binnen de perken te houden. Een transparante loopbrug verbindt de gebouwtjes met het vaste land. De vloer bestaat uit geperforeerde roosters en zorgt ervoor dat het water overal zichtbaar blijft. Het gesloten dak zorgt voor beschutting. Een luie trap verbindt het gebouwtje met de lager gelegen steiger. De traplift naast de trap maakt de steiger ook toegankelijk voor mindervalide mensen. De loopplank naar de drijvende steigers is scharnierend bevestigd zodat het water probleemloos kan stijgen of zakken. Op diverse plaatsen in de steiger zijn een soort pleintjes opgenomen. Achterliggend idee is dat de woonbootbewoners de pleintjes in de loop van de tijd als een soort gemeenschappelijke ruimte in bezit gaan nemen en, net als de rest van de steiger, gaan vol zetten met buitenmeubilair en potten met planten. Hund zegt dat de bewoners op dat vlak niet in een architectonisch keurslijf geperst worden. Dat past volgens hem ook niet bij de aard van de bewoners. Mijn taak, zegt hij, stopt bij de vormgeving van de steiger en de gebouwtjes.

Maritieme kleuren

Hund Falk koos voor grijsgroen voor het ene, en grijsblauw voor het andere gebouwtje omdat deze maritieme kleuren goed passen bij een aanlegplek voor woonschepen en de locatie. Wie er oog voor heeft, kan zien dat water afhankelijk van lichtval en zichthoek blauwgrijs of blauwgroen is. De huisjes zelf zijn geschilderd. ‘Moffelen had ook gekund, maar zou naar mijn gevoel een veel te strak resultaat opleveren’, zegt Hund. ‘Het is hier geen jachthaven voor polyester scheepjes, maar een thuishaven voor robuuste woonschepen. Aan de romp en opbouw is een leven lang onderhoud en oplappen af te lezen en daaraan wilde ik refereren. Als ze onverhoopt beschadigen, dan kunnen de bewoners ze zonder schuren bijwerken. Dat komt mooi uit want de afdeling waterbeheer verbiedt schuren boven het oppervlaktewater.’

Gated community

In de entreegebouwtjes is een afsluitbaar hekwerk opgenomen. Dit hekwerk is integraal onderdeel van het ontwerp. Hund koos voor een zo open mogelijke stripstalen invulling. Dit materiaal geeft meer dan voldoende stevigheid en biedt toch een maximaal doorzicht. De poort ligt enigszins terug zodat de postkasten altijd bereikbaar blijven en ook de ruimte voor de poort overdekt is. De poort is elektrisch
bedienbaar vanuit de schepen, of ter plaatse om eenvoudig met fiets of boodschappen te passeren. ‘Ondanks een hek met een slot aan beide kanten van de steiger zou ik het toch geen gated community willen noemen, zegt Hund. ‘De schepen liggen voor iedereen te kijk en dat blijft zo. Met het slot op het hek kunnen we op een eenvoudige manier de veiligheid en privacy van de bewoners waarborgen.’

Tekst Peter de Winter
Fotografie Luuk Kramer en Floris Hund
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL4/16