Expositie over collectief bouwen en wonen

Together! The New Architecture of the Collective is de titel van een expositie in het Vitra Design Museum in Weil am Rhein, die vanaf 3 juni te zien is. Recente CPO projecten uit Nederland zijn hier niet te zien, Vrijburcht op IJburg uit 2007 is het enige Nederlandse voorbeeld. Maar wel recentere projecten uit o.a. Berlijn, Zürich, Tokyo, Los Angeles, Wenen, met ook aandacht voor de financiële kant van collectief bouwen.

Als reactie op woningschaarste en de stijgende vastgoedprijzen vindt in de hedendaagse architectuur een stille revolutie plaats naar collectief bouwen en wonen. Aan de hand van maquettes, films en inloopdisplays, belicht de expositie de tentoonstelling Together! The New Architecture of the Collective dit wereldwijde fenomeen, met een breed scala aan collectieve bouw- en woonprojecten uit Europa, Azië en de Verenigde Staten. Een overzicht van de historische precedenten van de huidige collectieve projecten toont aan dat het idee van collectiviteit een terugkerend thema is geweest in de geschiedenis van de architectuur, van de reformistische ideeën van de negentiende eeuw naar de hippies en krakers van de twintigste met hun slogan Make love, not lofts.

Voorlopers collectief wonen

De tentoonstelling begint met historische sociale woningbouwidealen die meestal ontstaan zijn uit protest tegen de slechte bestaande omstandigheden. Voorbeelden zijn de Phalanstères, bedacht door Charles Fourier (1772-1837), de late-negentiende-eeuwse Monte Verità-kolonie in het Zwitserse deel van de Ticino, de woningbouwcoöperaties van de jaren twintig, de autonome gemeenschap Christiania in Kopenhagen en de Karthago-coöperatie in Zürich. Veel van deze ideeën waren nauw verbonden met de sociale verschuivingen in hun tijd; Het is dus geen verrassing dat deze ideeën nu weer opkomen, omdat steeds meer mensen buiten het conventionele gezinsverband wonen – of het nu gaat om stellen, alleenstaande ouders, singles of ouderen die alleen wonen. Voor veel mensen biedt het idee van collectief wonen een betaalbaar middel tegen stedelijke isolatie.

Fictieve collectieve stad

In de tweede sectie van de tentoonstelling vormen 21 maquettes van eigentijdse huisvestingsexperimenten samen een fictieve stad. In werkelijkheid zijn deze projecten te vinden in uiteenlopende steden als Berlijn, Zürich, Los Angeles, Tokio en Wenen. De projecten tonen de innovatieve kracht van collectieve architectuur, ook op het gebied van fundamentele principes zoals volume, gevel en materialen: de specifieke wensen en beperkte middelen leiden tot een unieke esthetiek. In de fictieve stad is ook duidelijk dat bij veel collectieve projecten de grenzen tussen leefruimte en stedelijke ruimte tussen particuliere en publieke gebieden vervagen.

Financiering collectief bouwen

Een full-scale model van een ‘cluster appartement’ stelt de bezoekers in staat om de gemeenschappelijke en privéruimtes te ervaren. Achtergrondinformatie – inclusief plattegronden – werpt licht op de vele mogelijke vormen van de nieuwe collectieve levensstijl. Ook gaat de expositie in op hoe werken en wonen worden gecombineerd en hoe de innovatieve huisvestingsvormen daadwerkelijk kunnen worden gerealiseerd.
Zo zijn er in veel projecten nieuwe financieringsmogelijkheden, die voortvloeien uit de nauwe integratie van publieke en privéfuncties. Bij het project Kalkbreite in Zürich is bijvoorbeeld ongeveer de helft van de vloeroppervlakte gereserveerd voor commerciële en andere niet-residentiële toepassingen, waaronder een bioscoop, een verpakkingvrije supermarkt, drie restaurants en cafés, gezondheidsadvieskantoren, diverse kantoren en een openbaar toegankelijke binnenplaats Met een speeltuin. Projecten als Kalkbreite tonen aan dat collectieve huisvestingsexperimenten zonder winstoogmerk kunnen profiteren van de commercieel gedreven vastgoedmarkt, en deze zelfs ten goede kunnen transformeren.

Deelnemende architecten
Dorte Mandrup Arkitekter (DK), CASA Architecten und Vrijburcht Stichting (NL), ifau und Jesko Fezer/Heide von Beckerath (DE), Hütten und Paläste Architekten (DE), Narusa Inokuma Architects (JP), Naka Architects’ Studio (JP), Studio mnm (JP), Osamu Nishida und Erika Nakagawa (JP), Ryue Nishizawa (JP), ON design partners (JP), Jinhee Park, SsD (KR), pool Architektur ZT (AT), gaupenraub +/- (AT), einszueins architektur (AT), Buol & Zünd (CH), Beat Rothen Architektur (CH), Müller Sigrist Architekten (CH), pool Architekten (CH), Enzmann Fischer und Partner (CH), Schneider Studer Primas (CH), Lacol Cooperativa d’Arquitectes (ES), BKK-2 (AT), Silvia Carpaneto + fatkoehl architekten + BARarchitekten with Die Zusammenarbeiter (DE), Michael Maltzan Architecture (USA), Duplex Architekten (CH), Santiago Cirugeda of Recetas Urbanas (ES), all (zone) design (TH).

Vitra Design Museum

03.06.2017 – 10.09.2017