Wie het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen bezoekt, krijgt een nostalgisch Anthon Pieckgevoel; wandelend vanaf het station passeer je pittoreske huisjes en dijkwoningen, de visrokerij, touwslager en stoomwasserij, je hoort het geluid van touwen die tegen de masten van de historische schepen klapperen en hebt weids uitzicht over de Zuiderzee. In de verte, op de kop van de Wierdijk doemt een opmerkelijk object op waarvan je pas later weet wat het is.
Must See
Anders dan de musea waar voornamelijk kunst- en designliefhebber naartoe gaan, bezoekt een brede doelgroep, waaronder veel families en buitenlandse toeristen, het Zuiderzeemuseum. Om het cultuurhistorisch museum te verbinden aan hedendaags design, presenteert het museum actuele tentoonstellingen en verrijkt het de collectie met kunst- en designaankopen. Nu is er Must See in zowel het binnen- als buitenmuseum, waarin het toerisme centraal staat. Directeur Stephan Warnik vroeg Anne van der Zwaag als curator van deze expositie. Zij selecteerde vijftien designers, kunstenaars, modevormgevers en fotografen die speciaal voor deze tentoonstelling een werk ontwierpen geïnspireerd op een bekend Nederlands icoon.
Verfrissende blik op het imago van Nederland
Al deze creatieven bieden een verfrissende blik op het imago van Nederland en laten ons op een andere manier kijken naar iconen als kaas, klederdracht, de fiets, visserij, molens, tulpen, klompen en de beroemde Hollandse luchten, dijken en waterwerken. Must See werpt een nieuw licht op wat we al kennen.
Maze de Boer
Maze de Boer ontwierp twee installaties waarbij zijn achternaam toevallig aansluit bij de iconen die hij als thema’s kreeg: koeien en melk. De multidisciplinaire kunstenaar en scenograaf verrijkt boerderij Baard met een interactieve symfonie getiteld ‘Stemvee’ en een kinetisch kunstwerk opgebouwd uit overstromende melkbussen.
Conceptuele attracties
Hij noemt zijn bijzondere kunstwerken vaak ‘conceptuele attracties’, hetgeen de lading perfect dekt, al gaat de aantrekkingskracht van deze visuele en poëtische werken gepaard met een tot nadenken stemmende verwijzing naar de massaconsumptie van melk en onze verhouding tot de koe. De Boer die zelf geen vlees eet of melk drinkt heeft wel een fascinatie voor koeien en melk, die allerlei associaties bij hem oproepen. “Melk zit overal in, zoals in snoep, in brood”, zegt hij. “Het is best apart dat een mens na het drinken van moedermelk overstapt op het drinken van melk van een dier. Dat dier wordt gestimuleerd melk te blijven produceren en is daarmee een vanzelfsprekende machine geworden die ons voorziet van grote hoeveelheden ‘melk de witte motor’.”
Zijn werken komen voort uit een nieuwsgierigheid naar de historische en culturele achtergrond van het thema en passen in de context. Zijn installaties worden vaak site specific genoemd, maar hij zou ze eerder als site responsive bestempelen, zegt hij. De interactieve symfonie Stamvee bestaat uit 600 samples van koeiengeluiden die De Boer met een microfoon bij een biologische boer opnam. Hij geeft de koeien daarmee een stem, een stem die ze niet hebben. Dat koeien afhankelijk zijn van ons, laat hij zien in de installatie waarbij de koeien op elke beweging van een bezoeker in de stal reageren; wanneer je niet beweegt, ervaar je de stilte, wanneer je rent, klinkt een kakofonie van geloei uit de speakers. Al laat de kunstenaar ons kritisch nadenken, De Boer wijst niet met een vingertje. De installatie met melkbussen is evengoed poëtisch te noemen en het repeteren van de overstromende melk heeft zelfs iets rustgevends. Refererend aan zijn theaterscenografie: “De installatie is ook een soort theater met melkbussen als interacterende acteurs”, zegt hij.
Boris Maas
Voor Boris Maas wordt het een maritieme zomer: Hij werkt voor het Maritiem Museum in Rotterdam en maakte een grote windwijzer in de Markerhaven van Enkhuizen voor de expositie Must See. Zijn interesse in kunst, design en stedenbouw komen samen in deze spiegelende kinetische installatie die met behulp van de wind om zijn as roteert. Zijn thema: zeilen en water, maar ook het Zuiderzeemuseum, de historie, de locatie en de vraag wie wij eigenlijk zijn als Nederlanders, inspireerden hem tot het maken van dit robuuste werk dat alle weerstypen en seizoenen kan doorstaan. Hij is zelfs gaan zeilen om te ervaren hoe je door de wind wordt voortgedreven, navigeert en je oriënteert. Het ronde glas van zijn installatie die aan een zijde een rood en aan de andere kant een groen kleurverloop heeft, verwijst dan ook naar bakboord en stuurboord. Het werk speelt een spel met wind en water en verlegt onze horizon die tijdens de coronatijd zo beperkt was.
Klimaatcrisis
Boris Maas biedt niet alleen een nieuw en poëtisch perspectief op de omgeving, maar zegt ook iets over de klimaatcrisis en de gevolgen van de stijging van de zeespiegel, zoals hij in verschillende eerdere werken en onderzoeks-publicaties terug laat komen. “Door een poëtische laag aan te brengen, kun je iemand meenemen in een verhaal en met een andere taal mensen raken en hun verbeelding prikkelen”, zegt hij.
Elmo Vermijs
Net als Maze de Boer en Boris Maas werkt Elmo Vermijs op het grensgebied tussen verschillende disciplines, in zijn geval die van kunst, design, architectuur en landschap. Hij onderzoekt de relatie tussen de (openbare) ruimte, (rest-) materialen en productieprocessen en biedt nieuwe perspectieven op het gebruik van materialen, sociale vraagstukken en onze verhouding tot de omgeving. De eigentijdse vertaling van zijn thema: Hollandse luchten, is een observatorium getiteld ‘Het waait voor ons’.
Afgedankte windmolenwiek
Dit object dat bestaat uit een afgedankte windmolenwiek op een stalen onderstel plaatste hij op de kop van de dijk in Enkhuizen. Dat is dus het vreemde object dat je vanaf het begin van de Wierdijk ziet. Het object is een soort gigantische verrekijker waardoor je een fascinerend spel van wolken, licht en water ervaart die refereert aan schilderijen uit de 17de eeuw. Maar ook hij zet vraagtekens bij de menselijke hand die het landschap domineert, de race naar schone en duurzame energie die ons uitzicht op de Hollandse luchten heeft veranderd; de windmolens eigenen zich een fysieke plek toe in het landschap. Dat we kritisch moeten kijken naar de materialen die hiervoor worden gebruikt in het lineaire productieproces, de levensduur van de windmolens en de milieu-impact op het landschap, dat wil hij er ook mee zeggen.
De 15 deelnemers aan Must See
De werken van de vijftien deelnemers: Lex Pott – visserij, Kars+Boom – kaas, Leslie Nagel – molens, Bart Schalekamp – fiets, Bastiaan de Nennie – bloemen, Elmo Vermijs – Hollandse luchten, Lisa Konno – klompen, Das Leben am Haverkamp – klederdracht, Boris Maas – zeilen & water, Maze de Boer – koeien & melk, Dana Dijkgraaf – ansichtkaarten, Sander Wassink – properheid, Suzan Hijink – souvenirs, Jolan van der Wiel – dijken & sluizen, Folkert Koelewijn en Teuntje Fleur – toeristische trekpleisters.
Must See
Te zien tot en met 24 oktober 2021, Zuiderzeemuseum
Wierdijk 12-22, Enkhuizen
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
Anne van der Zwaag,
design,
ontwerpers,
zuiderzeemuseum