Tina Saaby is sinds 2010 stadsbouwmeester van Kopenhagen en gaf vorige week, op 10 mei, in het Mosa Architectural Centre in Amsterdam een inspirerende lezing over wat ze met haar stad wil bereiken en hoe. In tien korte verhalen toonde Saaby inspirerende recente experimenten en projecten die de leefbaarheid in de nog steeds groeiende hoofdstad (een groei van 100.000 mensen tot 2025!) moeten bevorderen.
Het grondplan van Kopenhagen is een hand en de groei van de stad uit zich tot nu toe in de vorm van steeds langer wordende vingers. Om de steeds grotere afstanden binnen de stad in te perken wil Saaby in de palm van de hand nieuwe ontwikkelingen stimuleren op braakliggende en vrijkomende terreinen.
Fietsstad
Aan het begin van haar lezing laat ze op de kaart van Kopenhagen zien waar ze woont, waar ze haar eigen bureau had – waar ze nu niet meer werkt omdat stadsarchitect in Kopenhagen een fulltime job is voor onbepaalde tijd – en waar ze nu haar kantoor heeft. Ze laat zien welke routes ze fietst, een auto heeft ze niet. 55% van al het woon-werkverkeer in de stad gaat per fiets, en voor de leefbaarheid is stimulering van het fietsverkeer van groot belang. Twee van de korte verhalen gaan over een langzaamverkeersbrug die een enorm natuurgebied ontsluit en over een supersnelle sneeuwopruimingsdienst. Deze ingrepen moeten het fietsen extra aantrekkelijk maken. Overigens wijst onderzoek uit dat de zorg om het milieu maar een ondergeschikte rol speelt bij de keuze voor de fiets. Belangrijker zijn het gemak en de snelheid waarmee je je doel bereikt. Saaby zelf vindt de interactie met medeweggebruikers en de intensievere beleving van de omgeving van groot belang.
Stedelijk leven uitgangspunt
Voor Saaby is het stedelijk leven is uitgangspunt voor de stedenbouw, en daarna komt pas de architectuur. In dit opzicht vindt ze de Gemini Residence, de door MVRDV tot appartementen verbouwde silo’s (2005), minder geslaagd. Vanaf de eerste verdieping is het project OK, maar op maaiveld is een ongure levenloze ruimte ontstaan. Dat moet nu anders: “It’s very important for the city that ground floors are alive” aldus Saaby.
Het hoofdkantoor van de Zweedse Bank in Kopenhagen (Lundgaard & Tranberg Architects) is een lichtend voorbeeld hiervan: de openbare en private ruimte lopen in elkaar over, routes voor langzaam verkeer doorkruisen het glooiende terrein, naar ontwerp van SLA. Zo wordt dit terrein deel van het stedelijk leven, een levendig gebied, vooral geliefd bij skateboarders.
Een ander voorbeeld, waarvan het succes zich nog moet bewijzen, is de invulling van een deel van een industrieel schiereiland tegenover het centrum van Kopenhagen. Dit wordt herontwikkeld als woon- en recreatiegebied. Op de grens met de oudere industrie komt een nieuwe vuilverwerkingsinstallatie naar ontwerp van BIG, met bovenop een skischans voor de bewoners van de stad, passend bij de nieuwe recreatieve functie van het gebied.
Dat stedelijke ingrepen niet altijd werken bewijst het project Dugnad in Kødbyen in Vesterbro, door Witraz, het bureau waar Tina Saaby werkte voor haar stadsbouwmeesterschap. Het project op een grote binnenplaats heet Plads til alle (plaats voor iedereen). Grote houten poorten die als zitmeubel fungeren moesten ervoor zorgen dat junkies, die gebruik maken van een deel van de gebouwen rond de binnenplaats, in vredige co-existentie met de “café latte people” van de belendende horeca het plein bevolkten. Diverse opstellingen hadden niet het gewenste resultaat en uiteindelijk is er een muur op de binnenplaats gemaakt om de twee groepen te scheiden. Saaby concludeert spijtig: “You can’t design an ideal city or space, it’s a process.”
Making the city happen / temporary city
Leefbaarheid kan ook vergroot worden in tijdelijke projecten en evenementen. Onder het motto “making the city happen” is er één aanspreekpunt bij de gemeente ingesteld om mensen met ideeën verder te helpen bij de realisatie ervan. In plaats van een afhoudende houding en de eindeloze verwijzing van de ene dienst naar de andere, moeten een positieve basishouding bij gemeenteambtenaren (never say no) en korte lijnen het proces van idee naar realisatie van evenementen en happenings vergemakkelijken.
Voor het enorme Carslbergterrein was voor de crisis een prachtig masterplan gemaakt door Entasis, waarvan de uitvoering nog op zich laat wachten. In de tussentijd worden in het gebied creatieve ingrepen gerealiseerd met een tijdelijk karakter. Een parkour tussen de oude Carlsberggebouwen en herinrichting van drie pleinen (Ny Tap Plads , Tap E plads en Boblepladsen brengen nieuw stedelijk leven in een anders verlaten gebied.
Ook door toevoeging van groen worden bestaande dichtbebouwde wijken nieuw leven ingeblazen: In de binnenstad gaat de gemeente binnenkort 100.000 bomen planten. In buurten met weinig groene ruimte op straat worden daktuinen en binnenhoven vergroend, een prachtig voorbeeld hiervan zijn de penthouses met daktuinen, ontworpen door Julien De Smedt.
Parallellen met Nederlandse steden zijn makkelijk te trekken, sommige ingrepen vinden hier ook in meer of mindere mate plaats. Maar de verhalen van Tina Saaby en de beelden uit Kopenhagen moeten gemeenten in Nederland inspireren om nieuwe wegen te vinden naar verbetering van de leefbaarheid.
Tekst Jacqueline Knudsen
Beelden Tina Saaby en genoemde architecten
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd