Lola landscape architects: eindeloos variëren met landschap

Cees van der Veeken, Eric-Jan Pleijster en Peter Veenstra van Lola Landscape Architects ontvangen morgen, 15 november 2013, de Rotterdam-Maaskantprijs voor Jonge Architecten 2013. De jury heeft Lola geselecteerd omdat ze met hun ontwerpen voor de stad en het landschap op een eigenzinnige manier wijze vormgeven aan uitzonderlijke ervaringen in de stad en het landschap. Hun kennis van grootschalige ecosystemen combineren ze met een eigen opvatting over ruimte. De jury spreekt van “een aanstekelijke Nieuwe Romantiek” in hun werk. LOLA combineert vakkennis met een open houding die samenwerkingen met andere specialisten bevordert.

Eindeloos variëren met landschap

In ArchitectuurNL publiceerden wij eerder een interview met Lola landscape architects. Indira van ’t Klooster schreef hierin:
In 1824 maakte John Clarke het eerste myriorama, het endless landscape. 24 kaarten met daarop een stukje landschap zijn te herschikken in biljoenen combinaties tot telkens een ander landschap. Zo ongeveer beziet Lola landscape architects de context waarbinnen zij als ontwerper een bijdrage leveren aan het vormgeven van landschap. ‘Waar het om gaat’, zegt Eric-Jan Pleijster, ‘is het zoeken naar de onderliggende dragers van een gebied. Zolang de grondtoon wordt gerespecteerd en de context van de omgeving intact blijft, kun je ongeveer elk landschap maken.’ De edele kunst van het myriorama is begin 20^e eeuw in de vergetelheid geraakt, maar de gedachte blijft actueel. ‘Het probleem met veel hedendaagse landschapsplannen is dat de kwantitatieve benadering voorop staat’, stelt Cees van der Veeken. ‘Met name in grootschalige opgaven worden inrichtingsplannen gebaseerd op bezoekersaantallen en parkeerbehoefte.’ Zo verandert het open polderlandschap in plaatsloze recreatiebossen die met het gebied zelf niets te maken hebben. ‘Plannenmakers denken vaak dat groen altijd goed is, maar veel groen kan ook gezien worden als verrommeling’, voegt Peter Veenstra toe. Het benadrukken van specifieke eigenschappen van een gebied is niet nieuw, maar interessant is de manier waarop het bureau nieuwe elementen probeert te integreren in de bestaande context. Voor hen geen nostalgie of vals sentiment, maar onverwachte accenten en ‘nieuwe ruimtelijke fenomenen’.

Natuur overstemt verkeer

Een voorbeeld daarvan is het landschapsontwerp voor Wilgenwende in Dordrecht. Zoals veel nieuwbouwwijken heeft ook dit project ruimtelijke beperkingen, in dit geval van een treinspoor en hoogspanningsmasten. ‘We gaan het terrein zo inrichten dat de natuur de geluidsoverlast van treinen en auto’s grotendeels overstemt.’ Van der Veeken licht toe: ‘Met beplanting gaan we verschillende klankvelden maken. Elke boom geeft een karakteristiek geluid wanneer de wind erdoorheen waait. De ratelpopulier bijvoorbeeld. Zo verandert het geraas van verkeer in geruis van de bomen.’ Veenstra: ‘Verder hebben we de klassieke geluidswal omgevormd tot een serie pyramidevormige heuvels. Daarmee werd het negatieve geluid niet alleen geabsorbeerd, maar konden we ook het park enorm vergroten. Van barrière is het gebied nu een spannend gebruikerslandschap geworden.’ Heuvels? In het vlakke polderlandschap bij Dordrecht? Alle drie schieten ze overeind. ‘Die heuvels zijn op een eerlijke manier, vanuit de context ontstaan. Endless landscape betekent dat aansluiten op de context, daarbinnen kan je vervolgens eindeloos variëren zonder de eenheid te verliezen.’

Prijsvragen

Om die gedachte verder uit te werken doet het bureau graag mee aan prijsvragen. ‘Landschapsarchitecten kunnen sneller dan architecten de vinger op de zere plek leggen, de grote lijnen ontdekken’, aldus Pleijster. De praktijk geeft hen gelijk: ze winnen vaak. Europan in Portugal, maar ook onlangs in Leiden met een ontwerp voor Naturalispark. ‘Het meedoen aan prijsvragen is een bewuste strategie. Landschap is traag, dus voor een jong bureau is het lastig om je te profileren. Het is ook een manier om ideeën uit te werken en in te gaan op actuele en interessante opgaven.’ Die opgave kan heel klein zijn. ‘Auto’s in voortuinen bijvoorbeeld ontsieren veel nieuwbouwwijken. Daarom ontwierpen we de CARden, een integraal ontwerp voor tuin en auto waarbij de auto letterlijk op een sokkel wordt geplaatst.’ Een groter project is het Vechtpark in Hardenberg. ‘In samenwerking met verschillende kunstenaars, zoals Arnoud Holleman en Dré Wapenaar, hebben we een plan gemaakt voor een nieuwe relatie van de stad met de rivier. De zintuiglijke ervaring van de Overijsselse Vecht wordt gecombineerd met ruimtelijke relaties tussen verschillende kunstwerken in en aan de rivierbedding.’ Die ruimtelijke relaties zijn uiteraard niet eenduidig, maar onderdeel van een eindeloos te beleven landschap.

In juni dit jaar heropende Natura Docet Wonderryck in Denekamp na een ingrijpende renovatie. LOLA landscape architects heeft daar de tuin en het park opnieuw ontworpen. Daarin zijn de landschappen van Noordoost Twente in het klein zijn nagebootst en op een wonderrijke manier te beleven. Onderdeel van het landschapsontwerp is een tocht langs drie houten paviljoens, die in samenwerking met Bruno Vermeersch van studio Makkink & Bey zijn ontworpen.

Boek Lost Landscapes

Naast een geldbedrag van 5.000 euro bestaat De ‘Jonge’ Maaskantprijs uit een bijdrage aan een communicatieve uiting. Tegelijk met de prijsuitreiking vindt de presentatie plaats van het boek Lost Landscapes over de zienswijze en ervaring van LOLA landscape architects met betrekking op landschap, natuur en recreatie. De ‘Jonge’ Maaskantprijs is bedoeld als aanmoediging voor architecten onder de 36 jaar en wordt tweejaarlijks toegekend. De prijs is vernoemd naar en ingesteld door de Rotterdamse architect Hugh Maaskant.