Nieuwe Ooster wint Gouden Piramide

Gisteren heeft minister Bussemaker van OCW de Gouden Piramide uitgereikt aan Marie-Louise Meuris, directeur van begraafplaats en crematorium De Nieuwe Ooster in Amsterdam. De Nieuwe Ooster krijgt de prijs voor de meerjarige restauratie van het park en de gebouwen. Naast een trofee bestaat de prijs uit een geldbedrag van 50.000 euro en een architectuurplaquette.

De Nieuwe Ooster in Amsterdam is een prachtige groene begraafplaats, een monumentaal park eigenlijk, dat in 1889 werd ontworpen door landschapsarchitect Leonard Anthony Springer. De historische gebouwen die nu nog verspreid over het terrein staan, zijn stuk voor stuk rijksmonumenten. In 2001 werd begonnen met een omvangrijke restauratie en vernieuwing, die in 2014 grotendeels is voltooid. Cruciaal bij de planontwikkeling was het ontwerp waarmee Karres en Brands landschapsarchitecten de prijsvraag wonnen voor een nieuw asbestemmingsgebied. In dat ontwerp lag tevens een visie voor het hele gebied besloten, waarbij het meest recente deel van De Nieuwe Ooster was aangewezen voor nieuwe ontwikkelingen.

Crematorium

Bierman Henket Architecten werkte de afgelopen vijf jaar aan de transformatie van begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam. Het terrein als geheel was de laatste tientallen jaren behoorlijk verrommeld geraakt. Onder leiding van de bevlogen directeur (Marie-Louise Meuris) werd een begin gemaakt met de grootscheepse hersteloperatie. ‘Opschonen en transformeren’, omschrijft architect Janneke Bierman de aanpak. ‘Er was in de loop der tijd heel wat bij- en aangebouwd in het entreegebied. Zichtassen waren verdwenen. We hebben oorspronkelijke tekeningen bestudeerd en zijn gaan leeg pellen, zodat het landschap weer zichtbaar wordt.’ De opzet van De Nieuwe Ooster was van oorsprong symmetrisch, en in samenwerking met Karres en Brands landschapsarchitecten wordt die opzet nu stukje bij beetje hersteld.

Elders op het terrein kwam een nieuw kantoor, met een aantal rouwkamers. Bij de bestaande, gepleisterde aula van architect Leupen uit 1939 werd een latere uitbreiding gesloopt, en een nieuw symmetrisch volume (een crematorium met een huid van strekmetaal) toegevoegd. In de hoofdas die door de aula naar de begraafplaats loopt ligt een ronde liftvloer. Na de dienst wordt de kist omhoog geheven naar het crematorium, waar nabestaanden bij de oven afscheid kunnen nemen. Bij een begrafenis is het plateau verzonken in de vloer en kan de kist daar overheen worden gereden, naar de begraafplaats buiten.

Dat met de transformatie van de begraafplaats zoveel tijd is gemoeid, komt vooral omdat de begraafplaats in gebruik blijft terwijl er wordt verbouwd, legt Bierman uit: ‘Dit is een hele drukke stedelijke begraafplaats en je wilt geen geluidsoverlast veroorzaken tijdens plechtigheden. De aannemer werkt dus alleen tussen 6 en 10 uur ’s ochtends en ’s avonds.’

Uit het juryrapport

De restauratie en vernieuwing van De Nieuwe Ooster laten zien hoe belangrijk het kan zijn als een vastberaden opdrachtgever visionaire ontwerpers ertoe brengt uit een opgave te halen wat erin zit. Gedurende de vele jaren die het proces omspant, bleef [directeur] Meuris een opdrachtgever die vasthoudend was als dat nodig was, en tegelijk ontvankelijk op momenten dat zich kansen voordeden. Visie, vasthoudendheid, maar ook ‘het zich niet laten opsluiten in een blauwdruk’. Het zijn ingrediënten die van de restauratie en vernieuwing van De Nieuwe Ooster een prestatie van formaat hebben gemaakt.

In ArchitectuurNL 04 2014 stond het artikel ‘Troostende architectuur’ over recente nieuwbouw en tranformaties van crematoria en begraafplaatsen, waarin ook uitgebreid aandacht voor de Nieuwe Ooster.