Spelregels Wet kwaliteitsborging voor het bouwen bekend

Minister Ollongren heeft op 21 april 2020 het ontwerp Besluit kwaliteitsborging voor het bouwen (Bkb) aan de Eerste en de Tweede Kamer verzonden. Het Bkb bevat de uitwerking van de vergunningverlening en de handhaving onder de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb).

De Wkb geeft invulling aan de omgevingsvergunning voor de (technische) bouwactiviteit onder de Omgevingswet. Op 20 mei 2020 heeft minister Ollongren de Tweede Kamer in een brief bericht dat zij (samen met onder meer de VNG) voorstelt dat de Omgevingswet op in 1 januari 2022 in werking treedt. In haar gezamenlijke verklaring met de VNG in de bijlage bij haar brief staat dat de Wkb gelijktijdig met de Omgevingswet in werking treedt.

Geen vergunningplicht maar een bouwmelding

Uit het Bkb volgt dat voor bouwplannen onder het stelsel van kwaliteitsborging geen omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit is vereist, maar een bouwmelding bij de gemeente vier weken voorafgaand aan de bouwwerkzaamheden.

De initiatiefnemer moet bij zijn bouwmelding aangeven welke private kwaliteitsborger tijdens de bouw toezicht houdt aan de hand van welk instrument voor kwaliteitsborging (beoordelingsmethodiek). Daarnaast dient hij het door de kwaliteitsborger opgestelde borgingsplan aan de gemeente te verstrekken.

De VNG heeft in haar brief van 12 mei 2020 aan de Eerste en Tweede Kamer stevige kritiek op het Bkb. Zo vindt zij dat uit het met haar in 2019 gesloten bestuursakkoord volgt, dat de vergunningplicht in stand zou blijven. Vermoedelijk is zij er met name tegen dat de vergunningplicht verdwijnt, omdat de gemeenten voor een bouwmelding geen leges mogen heffen.

Borgingsplan

De kwaliteitsborger beoordeelt in het borgingsplan welke risico’s er zijn bij de bouwwerkzaamheden. Hij stelt beheersmaatregelen voor om die risico’s te beperken. Uit het borgingsplan volgt ook dat de kwaliteitsborger niet verplicht is om alle bouwwerkzaamheden te controleren. Hij kan deels volstaan met het controleren van de interne kwaliteitssystemen van de aannemer.

De VNG heeft als kritiek dat in het borgingsplan niet verplicht tekeningen en berekeningen moeten zijn opgenomen. Zo hebben de gemeenten minder informatie om tijdens de bouw uit zichzelf te handhaven.

Gevolgklasse 1

Het stelsel van kwaliteitsborging geldt als eerste voor gevolgklasse 1. Het Bkb werkt uit welke bouwplannen onder gevolgklasse 1 vallen. Daartoe behoren onder meer grondgebonden woningen en industriegebouwen tot maximaal twee bouwlagen. Een bouwplan valt volgens het Bkb echter niet onder gevolgklasse 1 als bijvoorbeeld ook een milieuvergunningplicht geldt of een gebruiksmelding (brandveilig gebruik) moet worden gedaan.

De VNG merkt terecht op dat bij deze definiëring van gevolgklasse 1 hele grote industriegebouwen daaronder kunnen vallen nu de omvang in het Bkb slechts is gemaximeerd door het aantal bouwlagen. Lang niet alle industriegebouwen zijn milieuvergunningplichtig en ook niet hoeft altijd een gebruiksmelding bij een groot industriegebouw te worden gedaan (pas bij 150 personen).

Tijdens de bouw

De kwaliteitsborger moet de gemeente waarschuwen als hij meent dat het bouwwerk in aanbouw uiteindelijk niet aan de technische nieuwbouwvoorschriften zal voldoen. De VNG vindt daarentegen dat de kwaliteitsborger alle afwijkingen van de nieuwbouwvoorschriften moet melden. Het is dan vervolgens aan de gemeente om te bepalen of zij wil handhaven. Dit staat op gespannen voet met het vertrouwen dat gemeenten in het nieuwe stelsel van kwaliteitsborging moeten hebben. De gemeenten dienen te vertrouwen dat de kwaliteitsborger onder controle heeft dat het gerealiseerde bouwwerk zal gaan voldoen.

Lees ook:

Minister Ollongren: latere inwerkingtreding Wkb

Dossier bevoegd gezag

Voordat het bouwwerk in gebruik mag worden genomen, moet de initiatiefnemer het gereedmelden en de gemeente daarbij een dossier bevoegd gezag verstrekken. Het belangrijkste onderdeel van het dossier bevoegd gezag is de positieve verklaring van de kwaliteitsborger dat het bouwwerk voldoet aan de nieuwbouwvoorschriften.

De gemeente hoeft niet actief te besluiten dat ingebruikname niet is toegestaan als het dossier bevoegd gezag onvolledig is. Van rechtswege is ingebruikname niet toegestaan bij een onvolledig dossier.

Geen leges

In de toelichting bij het Bkb staat op meerdere plaatsen dat de gemeenten geen leges mogen heffen voor de beoordeling van de bouwmelding en de gereedmelding. De VNG verzet zich daartegen. Zij heeft natuurlijk een punt dat de gemeenten niet actief bouwtoezicht kunnen uitvoeren als er daarvoor geen financiering is.

De vraag is of minister Ollongren – mede naar aanleiding van vragen van de Eerste en Tweede Kamer – alsnog toestaat dat de gemeenten leges heffen. Of in ieder geval dat de gemeenten een financiële compensatie krijgen voor het wegvallen van de leges.

Proeven met architecten

Het is de bedoeling dat nu al voor 10% van alle bouwprojecten onder gevolgklasse 1 proeven worden gedaan met het stelsel van kwaliteitsborging. De architecten kunnen daarin een belangrijke rol vervullen, zoals volgt uit artikel 6j lid 4, aanhef en onder a, Besluit uitvoering Crisis- en herstelwet als bedoeld in het Bkb. Artikel 6j bepaalt dat de vergunningplicht tot 15 juli 2021 niet geldt voor bepaalde bouwactiviteiten die worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van een architect of een dienstverrichter als bedoeld in de Wet op de architectentitel die voldoen aan in dat artikel gestelde eisen.

Kwaliteitsborging

Dat betekent dat de architect die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de bouwactiviteit en het ontwerp, niet zelf de kwaliteitsborging mag uitvoeren. Hij zal erop dienen toe te zien dat de kwaliteitsborging door een andere architect wordt uitgevoerd. Net als dat voor de kwaliteitsborger op grond van artikel 1.38 van het Bouwbesluit 2012 in een instrument voor kwaliteitsborging moet worden voorgeschreven, mag de tweede architect geen enkele betrokkenheid hebben bij het bouwproject, anders dan de betrokkenheid die voortvloeit uit de overeenkomst om de kwaliteitsborging uit te voeren. Voor projecten die op het moment van inwerkingtreding van deze wijziging al van start zijn gegaan, is voorzien in overgangsrecht.

Tekst: mr. dr. ing. Peter de Haan, advocaat bij Asselbergs & Klinkhamer Advocaten