Vlinderparadijs

In mei 2013 opent Diergaarde Blijdorp ‘Amazonica’: een tropisch vlinderparadijs in het nieuwe themadeel Zuid Amerika. In een groot koepelvormig gebouw met een ultralichte constructie, een ontwerp van Architect Gert-Jan de Jong van Arc2 architecten, is een stuk Amazonegebied (ruim 2.000 m²) nagemaakt. De koepel heeft een vrije overspanning van 56 meter en bestaat uit een houten skelet, geconstrueerd volgens de principes van de geodetische koepel, gevuld met heldere foliekussens die UV-licht doorlaten dat belangrijk is voor de biotoop.

Het is hier tropisch warm en er fladderen duizenden kleurige Zuid-Amerikaanse vlinders rond. Het publiekspad loopt langs rivieroevers met tropische beplanting en heerlijk geurende bloemen. Vanaf een grote zandbank, middenin de rivier, is het leven in en om het water te bekijken, zoals de reusachtige bladeren van de reuzenwaterlelie ‘Victoria amazonica’, de indrukwekkende anaconda maar ook de piranha’s, gifkikkers en sierlijke zoetwaterroggen die in het ondiepe water langs de oevers leven.

Synergie tussen architectuur en landschap

Amazonica Dome is aan drie zijden omgeven met een talud en zo op natuurlijke wijze ingepast in diergaarde Blijdorp. Twee entreepartijen liggen aan weerszijden van de cirkelvormige dome. In de zuidelijke entree is een educatieruimte gesitueerd terwijl in de rondgang aan de westzijde het servicegebied met dierenverblijven ligt. Aan de oostelijke zijde is de koepel afgesneden met een verticale glaswand, hier valt het ochtendlicht direct binnen. De treinreiziger ontvangt vanaf het spoor, dat langs de dierentuin loopt, een blik in de tropische wereld, een uitnodigend gebaar. Pas vanaf enige afstand ziet men de gehele koepelvorm van de dome, die is gebaseerd op natuurlijke vormen en structuren. Zo is synergie bereikt tussen de organische architectuur en het omringende landschap.

UV-doorlatende luchtkussens

De geodetische koepelvorm is ideaal voor het overkappen van grote ruimten. Door de driedimensionale opbouw in gelijkmatige driehoekige vlakken (vakwerken) volstaat een kleine constructiehoogte van 11,2 meter, de vrije hoogte binnen is 14,7 meter. De spantribben zijn uitgevoerd in duurzaam, gelamineerd vurenhout, gekoppeld met stalen knooppunten. De vulling met heldere foliekussens zorgt voor een overvloed aan daglicht. Deze transparante omhulling maakt het mogelijk om het juiste klimaat te scheppen voor het tropische regenwoud van de Amazone. De luchtkussens zijn gemaakt van een nieuwe diffuse kunststof folie, Katalite Tripl Clear, die op grote afmetingen leverbaar is, zodat minder lassen nodig zijn. De afmetingen van de driehoekige vlakken van de dome zijn geoptimaliseerd voor toepassing van de luchtkussen. De folie laat UV-licht door dat zeer belangrijk is voor de biotoop onder de koepel. Veel andere transparante materialen, zoals kanaalplaten van polycarbonaat, voldoen hier niet aan. De luchtkussens worden op druk gehouden door compressoren, die verwarmde lucht in de kussens blazen. Zo wordt algengroei en condensvorming voorkomen.

Klimaatconcept

In de koepel wordt een tropisch binnenklimaat gecreëerd. Ventilatie, verwarming en koeling vinden plaats met een gebalanceerd ventilatiesysteem dat geconditioneerde lucht tegen het koepeloppervlak blaast. Het ventilatiesysteem beschikt over warmteterugwinning en een slimme regeling voor beperking van het energieverbruik. Bevochtiging van de lucht vindt plaats door besproeiing van de beplanting in de koepel. Als watervoorziening wordt een groot regenwaterreservoir aangelegd, dat dient voor het besproeien van de beplanting op droge dagen.

De geodetische koepel is zeer milieuvriendelijk en duurzaam door de lage milieubelasting bij de productie: het hout met FSC-keur is een product dat groeit in duurzaam beheerde bossen zonder de energie en grondstoffen van de aarde uit te putten. De extreem efficiënte constructie in bolvorm zorgt ervoor dat er met een minimum aan materiaal en energie een maximum aan volume wordt gerealiseerd. Omdat de toegepaste prefab elementen relatief kort en licht zijn, zijn transport en montage eenvoudig uit te voeren. Aan het einde van de levenscyclus laat de koepel zich eenvoudig demonteren en zijn de materialen herbruikbaar.

Ontwerp en uitvoering

Architect Gert-Jan de Jong heeft vanuit zijn architectenbureau Arc2 al ruim tien jaar ervaring met het bouwen van geodetisch koepels. Samen met adviesbureau Lüning heeft hij het bedrijf GeoDomeDesign opgericht, dat gespecialiseerd is in ontwerp en engineering van geodetische koepels. GeoDomeDesign levert het materiaal voor de koepelstructuur als bouwpakket aan. Geodetische koepels van hout kunnen tot circa 300 m overspannen.

Amazonica is een jubileumgeschenk aan de Diergaarde van De Vereniging Vrienden van Blijdorp, die in 2013 vijftig jaar bestaat.

Fotografie: ARC2 Architecten en Henk Wind

Lees ook het artikel: Amazonica Dome voor diergaarde Blijdorp

Bekijk hier de video