Samen als curator

Architect Le Corbusier ontwierp evengoed het huis zelf als de lampen en tapijten in dat huis. Zo maakte hij de buiten- en binnenruimte tot een logisch en vloeiend geheel. ‘Als je alle krachten bundelt, zou je paleizen kunnen creëren waar bewoners zich prettig voelen’, zeggen veel ambachtelijk werkende ontwerpers die pleiten voor een inniger samenwerking tussen architecten en interieurarchitecten.

Frank Lloyd Wright en Le Corbusier creëerden een totale omgeving; de buitenkant en de binnenkant van een gebouw horen bij elkaar. Zaha Hadid doet en Oscar Niemeyer deed het net even anders; zij benaderen ambachtsmensen zoals meubelmakers die het hele interieur in dienst van het gebouw ontwerpen, die kijken naar de wisselwerking tussen de ruimtes. Een stoel past in de context, alsof het meubel nergens anders hoort dan daar. De woning is dan ook geen museum met een designobject op een sokkel dat alle aandacht naar zich toezuigt. De stoel is onderdeel van een totaalconcept, alles vormt een logische eenheid. De juiste keuze van producten als lampen en kasten kunnen ook invloed uitoefenen op een ruimte. Ontwerper Mieke Meijer bedacht daar eens een term voor: ‘furnitecture’, meubels die tevens de ruimte transformeren.

Behang en textiel

Dat werkt alleen optimaal bij een goede samenwerking tussen alle expertises. Dat is ook de ambitie van art director en kunstschilder Jaap Snijder en Marcelo Gimenes, kunstenaar en freelance interieurontwerper en stylist van onder andere interieurstudio en ontwerpbureau Depot Rotterdam. Samen vormen ze Snijder&Co, specialist in handgeschilderd en digitaal behang en textieldessins. Gimenes is 25 jaar geleden uit Brazilië naar Nederland verhuisd, maar Snijder&Co werkt daar nog altijd met regelmaat met Braziliaanse architecten aan gezamenlijke opdrachten. ‘In Brazilië is het veel normaler dat architecten ook op de stoel zitten van de interieurarchitect en de productontwerper. Als nieuwe bewoner neem je slechts wat persoonlijke spullen en kleren mee.’ ‘Dat de disciplines in Nederland nog (te) vaak gescheiden zijn, resulteert in aanpassingen achteraf die bewoners veel extra geld kosten, terwijl dat niet nodig was geweest,’ ervaart Gimenes met enige regelmaat. ‘Ik pleit er dan ook voor dat architecten meer open staan om samen met andere ontwerpers curator te zijn van zowel de buiten- als de binnenruimten’, zegt de interieurarchitect. ‘Als een architect mij zijn visie en inspiratie uitlegt, kan ik iets ontwerpen dat past bij de geest van het gebouw. Samen kun je optimaal gebruik maken van de ruimte door aan de hand van hoe het licht valt te bepalen waar de keuken moet komen, en wel of geen ramen tot de grond toe te passen. Een goede architect denkt daar ook over na, tot aan het uitrekenen van de wctegels’, vindt Gimenes.

Teamwork

Ook Faranak Nourbakhsh, zowel architect als interieurarchitect, deelt die mening. ‘Ik vind het jammer dat we in Nederland nog teveel in afzonderlijke specialisaties denken, want ik geloof dat teamwork tussen architect, interieurarchitect en ook landschapsarchitect de beste resultaten oplevert’, zegt ze. ‘In Nederland komt meestal eerst de architect aan bod en daarna de interieurarchitect en soms hebben ze elkaar niet eens gesproken’, zegt Nourbakhsh. Dat levert volgens haar wel eens een disbalans op: een modern glazen gebouw met Louis XIV-gordijnen en zware boerderijmeubels.’ Daarin beweegt ook de consument, leest Gimenes af aan de populariteit van onder andere Depot Rotterdam.

‘Particulieren die een huis laten bouwen willen niet met de Ikeagids als bijbel spullen uitzoeken, of kopen wat de bladen dicteren. Ze verwachten dat je als curator optreedt en hen helpt een totaal te kiezen dat past bij hun persoonlijkheid.’ Dat is ook het uitgangspunt van Snijder&Co: een interieur straalt het karakter van de bewoners uit. Samen gaan we op zoek naar de juiste elementen, de perfecte verhoudingen en de geschikte materialen en kleuren die daar bij passen. Je koopt niet alleen een huis, maar ook een ambiance. Je kunt de mooiste en duurste designstoelen kopen, als deze niet passen in de ruimte dan is het design een last’, zegt Gimenes. ‘Mensen willen iets eigens, helemaal op maat’, weet Snijder. ‘Zo zijn wij begonnen met handbeschilderd behang. Mensen drukken er hun identiteit mee uit. Zelfs jongeren met een krap budget zien de waarde van schoonheid. Ze begrijpen het product; het is geen massaprint uit China of een invuloefening à la Bob Ross maar het is vakmanschap waar uren met precisie aan is gewerkt.’ Voor de ene opdrachtgever is dat behang met een knipoog: minuscule marcherende miertjes die tegeltjes in een keuken imiteren tot een uitbundig en kleurrijk behang van vervlochten ranonkels in Marie Antoinette-stijl tot vliegende spreeuwen die beweging brengen in een modern interieur.

Glaskunst

Albert Seubring, glaskunstenaar en meesterslijper, ziet daarin ook zijn mogelijkheden. Hij werkt vanuit zijn bedrijf Het Kroonjuweeltje aan zowel (architectonisch) vrij werk, als in opdracht van architecten, interieurarchitecten en designers als Rem Koolhaas, Cees Dam, Piet Boon, Scholten & Baijings en Marcel Wanders. ‘Veel architecten willen een uitstapje maken naar de kunst, ze likken hun vingers af als ze een keer iets met glaskunst kunnen’, zegt hij. Zo maakte hij voor de presentatie van Rem Koolhaas in Dubai een bewerkelijke en kostbare maquette van kristalglas dat cachet gaf aan de potentiële opdrachtgever. Voor opdrachtgever Royal Leerdam dacht hij met Piet Boon mee over de technische haalbaarheid, de vorm en de glastinten die aansluiten bij Boons kleurenspectrum. Het werd een element met een knipoog; de handgemaakte glazen blokkendoos met stapelbare elementen vormt een opvallend en uniek statement in de woning. Zoals met Piet Boon, werkt Seubring het liefst direct samen met de (interieur)architect: ‘Dan weet ik precies wat het omlijnde idee is dat hij in zijn hoofd heeft en daar kan ik dan mijn expertise aan toevoegen. Ik ondersteun de architect of interieurarchitect graag op zijn pad. Ik vind het leuk iets eigens te maken dat zo dicht mogelijk bij het idee van de architect blijft’, zegt Seubring. ‘Echter, hoe drukker de opdrachtgever het heeft, hoe groter de kans dat er een Hoofd Vormgeving tussen zit zoals gold voor het gebouw bepalende monumentale glazen centre piece dat hij realiseerde voor hal van het Waterschap Zuid-Holland en dat de fuserende waterschappen moest verbeelden.

Maatwerk tapijten

Faranak Nourbakhsh deelt de behoefte aan persoonlijk maatwerk; zij heeft het voordeel dat ze zowel architect is als interieurarchitect (en kunstschilder). Samen met haar man, architect Theo van Rooijen, leidt ze het bureau Van Rooijen Architecten. En samen met dochter, grafisch vormgever Shirin van Rooijen, vormt ze Anar Creations, waar ze onder andere handgeknoopte tapijten en andere textiele producten ontwerpen. Nourbakhsh begeleidt de bouw helemaal van a tot z. Ze ontwerpt van brandweerkazernes, speeltuingebouwen en sportcomplexen tot particuliere villa’s en de herbestemming van rijksmonumenten, en levert eveneens interieur en interieuradvies. Ze houdt zich dus evengoed bezig met de bouwkundige detaillering, met staal en beton, als met kleur, zijde en wol.

Samenhang

Net als voor Albert Seubring geldt, laat Nourbakhsh zien dat veel meer mogelijk is dan mensen denken. ‘Waarom maken bewoners die een huis willen inrichten soms de meest veilige keuze: ze kopen een hoogpolig effen grijs tapijt’, vraagt ze zich af. ‘Bij Anar Creations werken we met 1200 kleuren, van glanzend, wol, zijde, handgeknoopt, geweven, getuft, van geometrische patronen tot Perzische; je kunt een tapijt krijgen dat tot op de centimeter bij jou, je interieur en zelfs je exterieur past.’ Want net als Snijder&Co, gelooft Nourbakhsh sterk in de relatie tussen binnen en buiten. ‘Het moet één harmonieus verhaal zijn. De sfeer, het lijnenspel, de filosofie van de architect staan in de relatie tot het behang, het tapijt en de kunstwerken’, meent ze. Wanneer een architect een concept neerlegt, is het interessant om in te zoomen en over de materialisering na te denken, over de kleuren, materialen en ook de indeling van een gebouw. Als je de spirit van de architect respecteert, krijg je een beter interieur en andersom geldt dat overigens ook. Als creatieve geesten zou je elkaar moeten inspireren en versterken.’

Dat illustreert onder andere de opdracht aan Van Rooijen Architecten voor de nieuwe inrichting en het interieur van een psychotherapiepraktijk. Het speciaal door Anar Creations voor deze praktijk ontworpen tapijt speelt de hoofdrol. Het enorme tapijt is een kunstwerk met tribale en Perzische motieven die op een eigenzinnige manier de ruimten min of meer in en uitlopen. ‘Het tapijt is exact op maat gemaakt en vormt een compositie met de wanden, de meubels, het licht, de kleurvlakken en de verlichting. Alle op maat ontworpen elementen en de gekozen meubels gaan geen competitie aan maar hebben een grote samenhang en versterken elkaar. ‘Alles klopt, het is een vanzelfsprekend ruimtelijk geheel geworden.’

Werk van Anar Creations, Snijder&Co en Albert Seubring is te zien tijdens het event Meesterlijk Design & Ambacht, 27 t/m 29 november 2015, Westergasfabriek Amsterdam.

Tekst: Viveka van de Vliet

Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 7 van 2015