Dat 3D modelleren met BIM een uitkomst is bij het engineeren van complexe ontwerpen, verbaast niemand meer. Zo zijn bij de bouw van Rozet in Arnhem, BNA gebouw van het jaar 2014, aantoonbare voordelen behaald en is de kwaliteit verhoogd. In de eerste plaats door betere coördinatie van de diverse ontwerpende disciplines. Neutelings Riedijk Architecten en ABT hebben diverse complexe projecten met BIM gemaakt en delen hun ervaringen en visie op de toekomst.
Met BIM kunnen het architectonisch ontwerp, de bouwkundige en constructieve uitwerking en het installatieontwerp immers ruimtelijk optimaal op elkaar worden afgestemd en clashes vermeden. Inmiddels zijn we in de fase beland dat ook de uitvoerende partijen BIM omarmen, vertelt Gyuszi Florian van ABT. ABT en Neutelings Riedijk Architecten (NRA) werken regelmatig samen voor de bouwkundige uitwerking van ruimtelijk complexe ontwerpen, zoals Rozet en het nieuwe stadskantoor in Deventer.
Perfecte detaillering
Florian: ‘Wij krijgen vaak als reactie op projecten van NRA dat ze zo goed gedetailleerd uitgevoerd zijn. Alles klopt, de elementen passen exact zonder brede voegen, het is super strak en nauwkeurig gemaakt. Dat lukt natuurlijk alleen dankzij het traject dat eraan vooraf gaat. De ontwikkeling van het 3D modelleren heeft ons er enorm bij geholpen. Tijdens de uitwerking van het Eemhuis in Amersfoort hadden we nog geen Revit. Daar is de detaillering goed gelukt dankzij een grote hoeveelheid energie en werk die we erin stopten. Bij het Stadskantoor Deventer en Rozet hebben juist wel van alle mogelijkheden gebruik kunnen maken.’ Een van de succesfactoren van Rozet is dat zelfs de meest ingewikkelde aansluitingen van de prefab betonnen gevelelementen onwaarschijnlijk goed kloppen. Ook een detail, maar belangrijk voor het overall resultaat, is dat de plaats van wcd’s, meldpanelen en brandblussers exact past in het lijnenpatroon van de planken tekening in het beton in het interieur. Traditioneel is dit vrijwel onmogelijk. Met BIM lukt dit dus wel en dat zie je.
Maquettes
Traditionele middelen als maquettes worden overigens nog volop gebruikt bij NRA. ‘Voor ieder doel hanteren wij een eigen middel. Dat kan variëren van maquettes voor massastudies tot opengewerkte interieurs. Zulke maquettes geven inzicht aan de opdrachtgevers, in ons geval vaak publieke organen. Voor die complexe gebouwen met meerdere gebruikers is inzicht geven in hoe zo’n gebouw werkt heel belangrijk,’ licht architect Eric Thijssen van NRA toe. NRA heeft een vaste samenwerking met ABT voor het bouwkundig en 3D uitwerken van de ontwerpen. ‘De 3D uitwerking is vaak het niet de goedkoopste maar wel de meest economische aanpak vanwege de meerwaarde. Al in een vroeg stadium kunnen we varianten en correcties doorvoeren door in het 3D model alternatieven uit te werken, bijvoorbeeld voor gevelstudies. Dat leidt soms tot andere ontwerpbeslissingen. De kleinste details van wand- en plafondaansluitingen komen door deze aanpak in beeld op een moment dat je het nog goed kan aanpassen,’ aldus Thijssen. ‘BIM is geen tovermiddel, maar het kan heel precies voor specifieke zaken ingezet worden. Natuurlijk moet je daarbij eerst bepalen wat dienstbaar is aan het project en aan de opdrachtgever.’
Haalbaarheid complexe ontwerpen
Het is ook niet zo dat we nu ineens anders gaan ontwerpen, vertelt Thijssen, maar sommige bijzondere ontwerpdelen worden wel makkelijker om te realiseren. Bijvoorbeeld het in twee richtingen verlopende tensiongrid dat voor de gevel het Spuiforum is ontworpen. Destijds had NRA een soortgelijk gevelgrid voor het casino in Utrecht bedacht. Opdrachtgevers schrikken terug voor zulke complexe ontwerpen omdat ze vrezen dat dit niet goed uitvoerbaar is en tot meerkosten leidt. Door BIM is het engineeringsproces van de meetkundig bepaalde structuren goed onder controle te krijgen. En wat eveneens belangrijk is, is dat er inmiddels meer aanbieders zijn die het systematisch en industrieel kunnen uitvoeren. Daarom neemt de concurrentie toe, waardoor je opdrachtgevers kunt overtuigen dat bijzondere details prijstechnisch echt haalbaar zijn.
Scherper inschrijven
Omdat de aannemer eveneens profijt kan hebben van een ver uitgewerkt bouwbestek en tekeningen, leidt dit volgens Florian regelmatig tot lagere bouwkosten. Aannemers zien minder risico’s bij de start van het werk en schrijven scherper in. En een belangrijk voordeel komt door het teruglopen van meerwerk als gevolg van fouten in contractstukken. ‘Het is niet zo dat er door BIM geen fouten meer zijn, maar het zijn er wel veel minder, doordat de informatie betrouwbaarder is. Voor het risico van imperfecties in bestek en tekeningwerk hielden wij vroeger 3 procent aan, maar dat is nu met 1 tot 1,5 procent meer dan gehalveerd,’ aldus Florian. De aannemers die zelf met BIM werken kunnen met het 3D model verder gaan. Florian: ‘Wij bouwen ons model zo op dat je hele elementen eruit kunt halen. Bijvoorbeeld een trap. Die licht je eruit en die kan de aannemer naar de trappenfabrikant sturen. Die tilt hem naar een hoger detailniveau en wij plaatsen hem terug in het model. Dan heb je een snelle controlemogelijkheid of het klopt. Vroeger kwamen tekeningensets wel drie keer ter controle en zaten er nog fouten in. Nu maar één keer, dus minder werk.’ Het zijn niet alleen grote aannemers, maar ook kleinere bedrijven die zo werken. Aannemers worden bovendien selectiever in het kiezen van hun onderaannemers en leveranciers om in de hele keten de voordelen van BIM te benutten.
Intelligent uitwerken
Naast partijen die al langer met 3D vertrouwd waren, zoals staalfabrikanten, zie je het 3D modelleren steeds vaker bij fabrikanten van prefab beton, kozijnen, houtskeletbouwelementen etc. Natuurlijk moet die informatie eerst in het model worden gebracht. Thijssen laat de kozijnenstaat zien: ‘Van de 6000 kozijnen in Rozet hebben we hier niet alleen de maten en aantallen, maar ook alle specificaties zoals het hang- en sluitwerk per kozijn. Dat maakt het uittrekken van hoeveelheden veel eenvoudiger. De scheve projecties laten bovendien direct zien hoe het er ruimtelijk uitziet.’ Florian voegt hier aan toe dat je er wel intelligent mee om moet gaan. Zo is het tegelwerk in een toilet op tekening aangegeven tot het plafond, maar in de praktijk tegel je tot zo’n 10 cm erboven. Dus dit moet je handmatig toevoegen bij calculatie.
Exploitatiefase
Deze schat aan informatie is zeer bruikbaar in de exploitatiefase. De gemeente Deventer investeert daar nadrukkelijk in. Zij beschikt straks over complete as built gegevens in een digitaal 3D model. Handig voor onderhoudswerkzaamheden, renovatie, ruimtelijke herindelingen etc. Alles staat erin, tot het type verlichtingsarmatuur aan toe. Vaak wordt het belang van een dergelijk archiefstuk niet gezien omdat de voordelen zich pas later uitbetalen. Maar de gemeente Deventer ziet het als fantastische kennis om juist in de beheerfase te benutten. Florian benoemt deze ontwikkeling als de volgende loot aan de stam van BIM. ‘Opdrachtgevers moeten vaak nog wennen aan het idee dat het kan. Maar die koudwatervrees hadden wij destijds ook. De jonge generatie is vaak heel enthousiast en handig met deze digitale hulpmiddelen, dus ik verwacht dat het een kwestie van tijd is voordat BIM door opdrachtgevers wordt omarmd.’
Josine Crone in ArchitectuurNL 05 2014
Schrijf je in voor de nieuwsbrief
Ontvang iedere week het laatste nieuws en informatie op het gebied van architectuur in uw mailbox.
Gerelateerd
Tags:
ABT,
Arnhem,
BIM,
Deventer,
Eemhuis,
Eric Thijssen,
Gyuszi Florian,
Neutelings Riedijk,
rozet,
stadkantoor Deventer