Entreegebouw Broekerveiling, Broek op Langedijk

Een 19e eeuws veilinggebouw op palen in het Rijk der Duizend Eilanden. In het pittoreske dorpje Broek op Langedijk staat Museum Broekerveiling. De directie van het buitenmuseum wilde de museumfaciliteiten uitbreiden met een nieuw entreegebouw. De Architektenkombinatie leverde eind 2009 een eigentijds ontwerp dat goed past in de historische omgeving. Het eerste ontwerp werd al in 1996 gemaakt.

Museum Broekerveiling is de oudste doorvaar-groenteveiling ter wereld. Tussen 1887 en 1937 kwamen boeren uit de wijde omtrek met hun trekschuiten vol groenten naar Broek op Langedijk. De groenten werden verbouwd op één van de duizend kleine akkers omgeven door sloten, in het toen nog onverkavelde polderlandschap. Op veildagen lagen honderden schuiten in de houten lighallen te wachten op hun beurt. Als het moment daar was, voer de schuit door het afmijnlokaal langs houten banken aan weerszijden richting de veilingklok. Binnen een afstand van enkele tientallen meters werd bepaald hoeveel de lading – en een seizoen zware arbeid – waard was.

Dit markante gebouw is nu Rijksmonument en museum. Een begrip in binnen- en buitenland dat jaarlijks zo’n 50.000 bezoekers trekt. Maar elke winter moest het dicht vanwege vocht en kou. Om de bezoekers ook in de winter te kunnen ontvangen en om de collectie in een klimatologisch optimale behuizing te kunnen tentoonstellen, is nu een nieuwe vleugel gerealiseerd. Het horeca- en expositiegedeelte en de kantoorruimtes zijn voor een belangrijk deel naar de nieuwbouw verhuisd. Uiteindelijk zal een aantal niet originele toevoegingen aan het monument worden verwijderd, waardoor het oorspronkelijke karakter van het veilinggebouw beter tot zijn recht komt.

Ontstaansgeschiedenis ontwerp
De Architektenkombinatie, ooit opgericht door Flip Rosdorff, werd al in 1996 gevraagd een informeel ontwerp te maken en kreeg uiteindelijk in 2007 een concrete opdracht. Rosdorff is vooral bekend van het Ministerie van Onderwijs in Zoetermeer, maar hij ontwierp ook de driehoekige groene telefooncel, die nog sporadisch in het straatbeeld is te vinden. Als goede vriend van één van de bestuursleden werd hij betrokken bij de nieuwbouw van het museum. Dat dit geen historiserend ontwerp zou opleveren, is niet verwonderlijk. Niet alleen vanwege het handschrift van de architect, maar ook omdat er nauwelijks te concurreren valt met zoveel nostalgie en ambachtelijk verleden.

Maar het gevelbeeld was niet het belangrijkste thema in de 12-jarige ontstaans-geschiedenis van de nieuwe vleugel. Terwijl bestuur en vrijwilligers het geld bij elkaar zochten, veranderde de locatie van de nieuwbouw meerdere malen. Uiteindelijk staat het niet aan het water met zicht op de ‘duizend eilanden’, niet pal voor het museum, niet gekoppeld aan het winkelcentrum dat naast het museum ligt, maar iets teruggelegen langs de uitvalsweg van het dorp. Dat maakt het voor de bezoeker niet eenvoudig zich onmiddellijk in te leven in alle historie die de plek rijk is. De provinciale weg, het winkelgebied en de nieuwbouwwijkjes in de directe omgeving zijn zo van deze tijd, dat de 19e eeuw ver weg is. Pas als hij door het gebouw gaat naar het daadwerkelijke museum en zich daar verwondert over het unieke gegeven en zich overgeeft aan de romantiek die daar – in nagespeelde veilingen en mensen in klederdracht – met verve wordt opgeroepen, valt op hoe goed de nieuwbouw eigenlijk is.

Na het pensioen van Rosdorff nam architect Gert Wiebing samen met Else van Zijll Langhout de uitwerking op zich. Rosdorff bleef evenwel nauw betrokken. In het ontwerp is niet geprobeerd in materiaal of vorm aan te sluiten bij de houten veilinghallen. Het gebouw is een eenvoudige doos bekleed met glasplaten waarop een luchtfoto van het gebied is geprint. Op elke zijde vormen 12 panelen de complete afbeelding van het lintdorp Broek op Langedijk omgeven door het karakteristieke polderlandschap met sloten. De resterende panelen zijn min of meer willekeurig geplaatste gevels met fragmenten van de akkers. Deze aanpak resulteert in een gevelbeeld dat prettig abstract is zonder betekenisloos te zijn.

Effectieve lay-out
De interne organisatie is al even simpel en effectief. Het gebouw valt in twee delen uiteen, iets ten opzichte van elkaar verschoven. Het ene deel bestaat uit (geklimatiseerde) expositieruimte en museumwinkel, het andere herbergt het restaurant en de kantoorruimten. De materialisering is sober. Daar komt de bezoeker toch niet voor en bovendien was het budget beperkt. De ruimte tussen beide delen krijgt vorm in een duidelijke entree en een gang die bezoekers langs de kortst mogelijke route weer naar buiten leidt, naar het echte museum. Wie zich dan omdraait, of wie terugloopt na een bezoek aan het Veilinggebouw ziet hoe goed het entreegebouw de nieuwe wereld uit het zicht houdt. Samen met de lieflijke bomen, de groentetuinen, de kinderboerderij en de bijgebouwen waarin oude ambachten tot leven komen, vormt het een effectief schild tegen de boze buitenwereld. De nieuwbouwwijk en de provinciale weg zijn aan het zicht onttrokken. De glasplaten voegen zich bescheiden naar het buitenterrein van het museum en mengen zich probleemloos met de omgeving van oorspronkelijke bruggetjes, bloemkool, uien, prei en boerenkool.

Niet af
Het gebouw staat, maar de inrichting moet nog komen. Op dit moment lopen diverse sponsoracties om een interieur op maat te kunnen maken. Pas in 2011 wordt de eerste eigen tentoonstelling verwacht. Wel kunnen bezoekers een multimediale presentatie bekijken van het boerenleven destijds en de werking van de veiling. Ook zijn er ruimten te huur voor vergaderingen en is het restaurant door grote groepen te reserveren. Het geheel is een aanrader voor liefhebbers van cultureel erfgoed, 40-jaar getrouwde echtparen en bedrijfsfeesten. Maar ook voor architectuurliefhebbers die willen zien hoe oud en nieuw op overtuigende wijze aan elkaar kunnen worden geknoopt, zonder in historiserende beeldentaal te vervallen en zonder architectonische snoeverij. Wie dan weer naar huis gaat, ziet nog een interessante bijzaak: het gevelpatroon van akker en sloot past wonderwel bij de straatklinkers aan de voorzijde van het gebouw.

     

Gerelateerd

• De flexibele stad
• Naadloos fotobehang
• Watergedragen verf: wat is het en wanneer gebruik je het?
• Open Toren Dag Amsterdam 2017
• Park Hotel Amsterdam nadert eind renovatie
• Berlagevlag 2021 voor woon-zorgcentrum aan Westhovenplein