Er zijn allerlei moverende redenen te bedenken waarom een opdrachtgever de keus maakt om een bestaand gebouw te voorzien van een uitbouw. Het huis bevalt verder prima, de straat, de buurt, de locatie is helemaal in orde en bij een verhuizing raak je dat allemaal kwijt. Meestal hebben de opdrachtgevers wel een idee van wat ze willen, maar door er een architect bij te halen ontstaan soms onverwachte en mooi doordachte oplossingen.
Het zijn vaak kleine architectenbureaus die zich gespecialiseerd hebben in het maken van uitbouwen aan woningen. Meestal zijn deze uitbreidingen gesitueerd aan de achterkant, soms ook aan de zijkant van het bestaande pand. Dat gaat dan ten koste van de tuin, maar het leefgenot neemt verder alleen maar toe. Enkele recente voorbeelden van aanbouwen maken duidelijk waarom een architect een meerwaarde heeft voor de opdrachtgever. Machiel Wagenaar (MWarchitectuur) is één van die architecten die met regelmaat woninguitbreidingen ontwerpt. Opdrachten krijgt hij vaak via via, en het gaat meestal om meer leefruimte in de woning. De kinderen zijn groter geworden en dat heeft invloed op het gebruik van de woning en vaak ook willen de opdrachtgevers, vooral van rijtjeshuizen of twee-onder-een-kappers, hun woning ook individueler maken.
Wat Wagenaar als architect bijdraagt, is dat hij een veelal vage opdracht, met soms zelfs tegenstrijdige wensen, vertaalt naar een concrete oplossing waarin iedereen zich kan vinden. Want dat maakt dit type opdrachten interessant, meestal gaat het niet om één opdrachtgever, maar om een heel gezin waarbinnen elk zijn of haar eigen wensen heeft. Zo ook bij een brede twee-onder-eenkapwoning uit de jaren zeventig in Voorschoten, die een grote open woonkamer kreeg door bijna alle indelingen op de begane grond weg te halen. Samen met een forse uitbouw aan de achterzijde met ruim uitzicht over de grote en diepe tuin. Naast de uitbouw en herindeling van de begane grond zijn ook de verdiepingen aangepakt met op zolder een brede en lichte gang die toegang geeft tot de slaapkamers en badkamer.
Ook in Eindhoven nam Wagenaar een tweeonder- een-kapwoning uit de jaren zeventig onder handen. Het huis ligt met de tuin op het noorden waardoor de leefruimtes aan die kant vrij donker en somber zijn. Door de garage als extra woonruimte (speelkamer en fietsenberging) bij het huis te betrekken én een extra aanbouw ter vergroting van de keuken te maken, werd de woning flink groter. Door de aanbouw en de speelkamer te voorzien van schuin oplopende daken met lichthappers op het zuiden en westen wordt zonlicht en vrolijkheid in dit deel van de woning gebracht. De woning is ook heringedeeld met als gevolg dat er meerdere looproutes op de begane grond zijn ontstaan, je kan nu een rondje door de woning lopen, iets wat de opdrachtgevers vooraf niet voorzien hadden.
Uitrekken
Voor een woonhuis in Rijswijk, deel uitmakend van een rijtje van zes panden uit circa 1900, was de vraag aan architect Ruud Visser niet om de begane grond te vergroten, maar om de verdieping met veel te kleine slaapkamers ruimer te maken. Visser maakte samen met Fumi Hoshino een plan waarbij de woning als ware twee meter werd opgerekt in de achtertuin, precies voldoende om ruimere slaapkamers te realiseren.
Helaas bleek dat niet te passen in het vigerende bestemmingsplan waar aanbouwen hoger dan drie meter niet waren toegestaan. En dan blijkt een architect goed van pas te komen. Ze schreven namelijk een brief aan Burgemeester en Wethouders om ze er van te overtuigen dat het plan goed is voor de toekomst van de buurt. Jonge gezinnen met twee kinderen hoefden na deze ingreep niet meer te verhuizen omdat de kinderslaapkamers op de verdieping zo een normale afmeting zouden krijgen. Met goede argumenten wisten ze de gemeente te overtuigen en kon de woning uitgerekt worden.
Vorm, nok en gevelankers zijn gekopieerd, maar in plaats van verschillende kleine ramen is er één groot glasvlak gemaakt dat in vieren wordt gedeeld door een kruisvormig houten frame. Achter elk stuk glas is een andere ruimte: boven de twee slaapkamers, onder de nu ruime keuken en de eetkamer. De lage en rommelige uitbouwen van de buren op de begane grond schreeuwen nu ook om een hogere vervanging (foto’s 6-10).
Contrasteren
Ook Dymanus Architectuur maakt veel uitbouwen waarbij versterking van de bestaande kwaliteiten, zowel in vormgeving, materialen en vaak groene setting, voorop staat. Daarbij kan er zowel worden voortgebouwd op het bestaande of gekozen worden voor een contrasterende toevoeging. Voor die laatste oplossing zorgde architect Stan Dymanus bij een naoorlogse woning in Abcoude. Dit hoekhuis met kleine keuken, smalle woonkamer en lage verdiepingshoogte kreeg een toevoeging van twee doosjes, passend binnen de vigerende uitbreidingsregels. Het ene doosje aan de zijkant van het huis is een verbreding van de woonkamer, aan de achterkant is een grotere doos geplaatst, breder dan het oorspronkelijke pand, waarin de riante eetkeuken is gebouwd. De oorspronkelijke keuken fungeert nu als bijkeuken.
De nieuwe eetkeuken is iets verdiept aangelegd, waardoor die aan hoogte wint. Binnen zijn de twee volumes apart gedefinieerd door stuc, hetzij houten afwerking, buiten door horizontaal, hetzij verticaal hout. De wanden zijn dicht, of juist helemaal opengegooid, houten lamellen filteren het licht, houden warmte tegen (zuidzijde horizontaal, westzijde verticaal), bieden privacy maar belemmeren van binnenuit niet het uitzicht. Binnen de beperkte mogelijkheden van de geldende uitbreidingsregels is er het maximale uitgehaald (foto’s 11 en 12).
Voortbouwen op het bestaande
Bij een twee-onder-een-kapwoning in Rotterdam-Kralingen heeft Dymanus juist gekozen voor voortbouwen op het bestaande. Het is een echte toevoeging, maar de materialen en kleuren zijn identiek aan het bestaande pand (foto’s 13 en 14). Het bestaande huis bestaat uit één continue ruimte over drie verdiepingen en daardoor ontbrak er een ruimte om rustig thuis te kunnen werken. Tussen de zijgevel en een sloot naast de woning is nu een uitbouw gemaakt die in deze behoefte voorziet. Met dezelfde materialen en kleurstelling die ook in bestaande bouw zijn terug te vinden, is er een mooi geheel ontstaan tussen oud en nieuw. In de uitbouw zit naast een werkkamer die aansluit op de bestaande serre ook nog eens een fietsenberging. Om de uitbouw goed aan te laten sluiten op het bestaande volume is deze laag gehouden waardoor de hoogte aansluit op de bestaande band in de gevel. Daardoor is de fietsenberging met 2.20 meter vrij laag, de werkruimte is verlaagd aangelegd en zodoende 2.55 meter hoog. Voor en achter de uitbreiding vormen vlonders de overgang tussen binnen en buiten, voor vormt het de ingangszone, achter is de speelruimte voor de kinderen.
Flexibel ontwerpen
Uitbouwen worden natuurlijk niet alleen bij woonhuizen toegepast, ook bij grotere objecten kan dit het geval zijn. Zoals het complex De Zaaier in het Overijsselse Blokzijl. Het is een voormalig protestants kerkje in beschermd stadsgezicht en aangekocht door Wetland Wonen die er samen met de Zorggroep Oude en Nieuwe Land twee woongroepen realiseerde van elk zes psychogeriatrische bewoners.
De kamers zijn gerealiseerd binnen de kerk waar een tussenvloer is aangebracht. De gezamenlijke huiskamers zijn, aan de zuidzijde, als nieuw element aan het gebouw toegevoegd. Hierbij is door Grunstra architecten gekozen om de uitbouw wat betreft hoofdvorm aan te laten sluiten op het bestaande kerkje, maar wat betreft kleur en materialisatie te laten afwijken. Hierdoor ontstaat een spannend contrast tussen oud en nieuw.
Via een transparante gang is de kerk verbonden met het naastgelegen wooncomplex De Vierhoek en mochten de woongroepen in de toekomst vertrekken uit de kerk dan is het plan zo ontworpen dat er vrij eenvoudig vier riante stadswoningen in onder te brengen zijn. Wat opvalt aan al deze projecten is dat ze bijna allemaal flexibel dan wel duurzaam zijn. Veel uitbouwen zijn demontabel en herbruikbaar of, zoals in dit laatste geval, makkelijk herbestembaar. Ook dat is een meerwaarde van een architect, die kijkt verder dan alleen naar de naaste toekomst.
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 7 van 2015.
Gerelateerd
Tags:
Dymanus,
Fumi Hoshino,
Grunstra,
MWarchitectuur,
Ruud Visser,
transformatie,
uitbouw